prace naukowo-badawcze
Badania naukowe Instytutu od momentu jego powstania koncentrują się na
problematyce ukrainoznawczej: dziejach Ukrainy, stosunkach polsko-ukraińskich,
kwestii mniejszości narodowych i wyznaniowych w obu krajach, a także
wielorakich związkach Polaków z Ukraińcami i innymi narodami Europy
Środkowej i Wschodniej.
Na
początku lat 90. XX w. zrodziło się silne zapotrzebowanie na takie badania.
Był to bowiem okres intensywnych zmian politycznych w Polsce i w Europie
Wschodniej. Dla nauki historycznej i innych nauk społecznych, zwłaszcza w
zakresie szeroko pojętego ukrainoznawstwa, był to okres przełomowy. Badacze
bez przeszkód zaczęli wyjeżdżać do ukraińskich archiwów i bibliotek. W
Polsce powstało zapotrzebowanie na wiedzę o najbliższym sąsiedzie, z którym
od początku państwowości polskiej utrzymywane były ścisłe kontakty, a od
połowy XIV w. większa lub mniejsza część ziem ukraińskich, podobnie jak
białoruskich i litewskich, wchodziła w skład Korony Królestwa Polskiego, a
następnie wspólnego organizmu państwowego – Rzeczypospolitej Obojga
Narodów.
Podejmowane
przez Instytut tematy badawcze dotyczą głównie stosunków polsko-ukraińskich
na przestrzeni wieków, dziejów polsko-ukraińskiego pogranicza etnicznego,
wspólnego dziedzictwa kulturowego, a także przeszłości i teraźniejszości
Kościoła greckokatolickiego w Polsce i Kościoła rzymskokatolickiego na
Ukrainie. Dotychczasowym efektem badawczym Instytutu jest szereg
polsko-ukraińskich projektów naukowych i edukacyjnych, międzynarodowych
konferencji i seminariów naukowych, a także wydanie drukiem ponad 80 monografii, prac
zbiorowych, zbiorów dokumentów, bibliografii, wspomnień i czasopism
naukowych.
PROJEKTY (ZADANIA
PUBLICZNE) ZREALIZOWANE w 2023 ROKU
W 2023 roku w ramach Programu
Dotacyjnego
Biura Niepodległa „Powstanie Styczniowe 1863 - 1864”
Południowo-Wschodni Instytut
Naukowy w Przemyślu
zrealizował zadanie pn.



Opis projektu w PDF
Powstańcy Styczniowi w Przemyślu i okolicy – Wystawa
Powstańcy Styczniowi w Przemyślu i okolicy –
Katalog
PROJEKTY (ZADANIA
PUBLICZNE) ZREALIZOWANE w 2021 ROKU
REPRESJE LUDNOŚCI POLSKIEJ
NA WOŁYNIU
PRZEZ „PIERWSZYCH” SOWIETÓW
W LATACH 1939-1941”
Projekt
nr 267 dofinansowany przez Fundację Lanckorońskich

Celem projektu było zabranie
i opublikowanie drukiem ok. 200 kopii dokumentów obrazujących represje na
ludności polskiej, dokonywane przez Sowietów, po ich wkroczeniu na
wschodnie ziemie II Rzeczypospolitej 17 września 1939 r., ze szczególnym
uwzględnieniem terenu Wołynia. W tym celu od początku projektu prowadzona
była kwerenda w:
1) Państwowym Obwodowym
Archiwum w Łucku;
2) Państwowym Obwodowym
Archiwum w Równem.
Zebrane tam kopie dokumentów
były przepisywane, tłumaczone z języka rosyjskiego i ukraińskiego na język
polski, a następnie opracowywane krytycznie. Po takim przygotowaniu były
udostępniane w Bibliotece Instytutu zainteresowanym badaczom (tak w postaci
kopii archiwalnych, jak i w wersji tłumaczonej na język polski), a
najciekawsze z nich po opatrzeniu przypisami objaśniającymi i
bibliograficznymi były przygotowywane do druku.
Projekt realizowany był przez zespół merytoryczny:
1) Dr hab. Stanisław Stępień prof PWSW – kierownik
projektu;
2) Dr Anna Siciak;
3) Mgr Bogumiła Kowal;
4) Mgr Anna Zelwak;
5) Lic. Ludmiła Kozłowska.
Część administracyjno-techniczną projektu obsługiwali:
1) Mgr Ryszard T. Łamasz;
2) Mgr Henryk Lasko.
Efektem końcowym projektu
było opublikowanie ok. 100 dokumentów w 3 tomie publikacji Wołyń za
„pierwszych Sowietów”. Losy
ludności polskiej i polskiego dziedzictwa kulturowego. Zbiór dokumentów.

Opublikowane dokumenty przyczynią się do poszerzenia
naszej wiedzy o losach Polaków i polskiego dziedzictwa kulturowego na
byłych Kresach Wschodnich, a także pokażą, iż polityka sowiecka przyczyniła
się do wzbudzenia wśród miejscowej ludności ukraińskiej negatywnego
stosunku do Polaków na Wołyniu.
PROJEKTY (ZADANIA
PUBLICZNE) ZREALIZOWANE w 2020 ROKU
PROJEKT I.
LUDNOŚĆ POLSKA NA WOŁYNIU I W GALICJI
WSCHODNIEJ
PODCZAS OKUPACJI PRZEZ „PIERWSZYCH”
SOWIETÓW
W LATACH 1939-1941”
Projekt nr 254 dofinansowany przez Fundację
Lanckorońskich

1. Projekt
realizowano w okresie:
od 1 maja do 31 grudnia 2020 r. (8
miesięcy).
2. Opis realizacji
projektu.
Projektu
nr 254 pt. Ludność polska na Wołyniu i w Galicji Wschodniej podczas okupacji
przez „pierwszych” Sowietów w latach 1939-1941 był projektem
badawczym (naukowym) i wydawniczym. Poległ na zebraniu w archiwach
ukraińskich kopii 200 dokumentów ukazujących losy ludności polskiej po
włączeniu Kresów Wschodnich w skład ZSRR. Zakres chronologiczny
zebranych dokumentów obejmował okres od wkroczenia Armii Czerwonej na
wschodnie tereny Polski (IX 1939 r.)
do wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej (VI 1941 r.). Szczególną uwagę
zwróciliśmy przede wszystkim na wydarzenia na obszarze byłego województwa
wołyńskiego, gdzie władze radzieckie w szczególny sposób przystąpiły
do niszczenia polskości, wywózek ludności w głąb ZSRR oraz niszczenia
polskiej kultury i sztuki. W przyszłości zamierzamy objąć badaniami
również 3 wschodnie województwa dawnej Rzeczypospolitej: lwowskie,
stanisławowskie i tarnopolskie. Badania byłego województwa wołyńskiego
ze stolicą w Łucku w odniesieniu do wspominanego okresu są dopiero w
stadium początkowym. Znacznie więcej wiemy o losach tamtejszej ludności
polskiej w okresie późniejszym, czyli w czasach okupacji niemieckiej, kiedy
to doszło do masowych represji w stosunku do Polaków ze strony
Ukraińskiej Powstańczej Armii.
W odniesieniu do Wołynia i Galicji Wschodniej
pozyskano dokumenty dzięki przeprowadzeniu kwerend w następujących
archiwach ukraińskich:
1) Państwowym Obwodowym
Archiwum w Łucku;
2) Państwowym Obwodowym
Archiwum w Równem;
3) Branżowe Archiwum Państwowe
Służby Bezpieczeństwa Ukrainy w Kijowie.
4) Centralne Archiwum
Państwowe Wyższych Organów Władzy i Rządu Ukrainy w Kijowie.
Okres okupacji ziem wschodnich
Rzeczypospolitej od września 1939 r. aż do ataku Niemiec na ZSRR 22 czerwca
1941 r. był to czas represji wymierzonych w ludność polską. Objęły one
swoim zasięgiem zarówno polityków i wojskowych, księży, ziemian jak również
uciekinierów spod okupacji niemieckiej oraz zwykłą ludność cywilną. Tysiące
osób aresztowano bądź zesłano na Sybir w trakcie czterech wywózek (10
lutego 1940; 13-14 kwietnia1940; maj - lipiec 1940;
maj - czerwiec 1941). W 1941 r. NKWD wymordowało kilka tysięcy
więźniów przetrzymywanych w więzieniach wołyńskich i galicyjskich. Wśród
dokumentów, które uzyskano z archiwów ukraińskich istotne są nie tylko akta
sądowe represjonowanych Polaków, ale również uchwały, instrukcje,
wskazówki, dyrektywy centralnych władz sowieckich dotyczące postępowań z
osobami zakwalifikowanymi jako niebezpieczne dla nowego reżimu, czyli
byłych polskich wojskowych, funkcjonariuszy państwowych i osadników. W
ramach zrealizowanego projektu, poprzez udostępnienie szerokiemu gronu
odbiorców zebranych dokumentów, ukazać politykę władz sowieckich, jako
zmierzającą do zatarcia wszelkich śladów polskości na zajętych terenach
poprzez niszczenie polskich zabytków kultury i prób czyszczenia Wołynia z
ludności polskiej przez organizację wywózek, rozpoczętą w lutym
1940 r.
Głównym efektem projektu było
wydanie drugiego tomu edycji źródłowej pt. Wołyń za
„pierwszych Sowietów”. Losy ludności polskiej i polskiego dziedzictwa kulturowego. Zbiór dokumentów, Przemyśl 2020. W 2019 r. dzięki
dofinansowaniu przez Fundację Lanckorońskich ukazał się pierwszy tom tej
publikacji.
3. Zespół
realizujący projekt.
ZESPÓŁ
MERYTORYCZNY:
1) Dr hab. Stanisław
Stępień – historyk, dyrektor Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego
w Przemyślu, ma za sobą liczne kwerendy w archiwach ukraińskich (również
francuskich i niemieckich). Jest on autorem
ponad 150 prac i artykułów naukowych z dziedziny szeroko pojętych
stosunków polsko-ukraińskich, a także redaktorem 14 tomów edycji dokumentów
Polacy na Ukrainie,
pięciu tomów studiów zbiorowych prac naukowych pt. Polska-Ukraina 1000
lat sąsiedztwa oraz pierwszego tomu edycji dokumentów ukazujących losy
ludności polskiej w województwie wołyńskim i w Galicji Wschodniej
okupowanych przez armię radziecką w latach 1939-1941 pt. Wołyń za „pierwszych Sowietów”. Losy
ludności polskiej i polskiego dziedzictwa kulturowego. Zbiór dokumentów.
2) Dr Anna Siciak – historyk kultury, sekretarz naukowy Instytutu,
autorka szeregu prac z zakresu kultury XIX i XX w. na Kresach
Wschodnich;
3) Mgr Bogumiła Kowal–
historyk, autorka prac z zakresu problematyki regionalnej i historii
kultury;
4) Mgr Anna Zelwak – filolog ukrainista, tłumacz.
5) Lic. Ludmiła Kozłowska – filolog ukrainista i rusycysta,
tłumacz.
CZYNNOŚCI
ADMINISTRACYJNO-TECHNICZNE:
1) Mgr Ryszard T. Łamasz –
kierownik Biura Instytutu, koordynacja techniczna.
2) Mgr Henryk Lasko – informatyk.
4. Sposób promocji.
Szczegółowe informacje o realizowanym
projekcie i jego efektach znajdą się na łamach wydawanego corocznie przez
Instytut „Biuletynu Ukrainoznawczego” oraz na stronie internetowej www.pwin.pl.


PROJEKT II.
UPOWSZECHNIANIE
DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
PODKARPACKICH
WSI I MIASTECZEK NA PRZESTRZENI WIEKÓW
Projekt zrealizowany został w ramach zadania publicznego
„Dziedzictwo kulturowe”
Mecenat kulturalny - II edycja. Dofinansowano z budżetu Województwa
Podkarpackiego
(umowa nr DO-III.616.15.2020 z
21 września 2020 r.)

1. Zadanie
zrealizowane zostało w okresie:
od 1 września do 15 listopada 2020 r. (3 miesiące).
2. Opis zadania:
Zadanie publiczne pt. Upowszechnianie dziedzictwa kulturowego
podkarpackich wsi na przestrzeni XVII – XX w. polegało na zebraniu i opracowaniu
materiałów dotyczących regionalnego dziedzictwa kulturowego obszarów
wiejskich w powiecie lubaczowskim, z uwzględnieniem zarówno lokalnego
folkloru, jak również zabytków i dziedzictwa kulturowego regionu
Podkarpacia. Przez zrealizowane zadanie wspieramy inicjatywę zmierzającą do
rozwoju wiedzy o dziedzictwie kulturowym wsi powiatu lubaczowskiego.
Jednocześnie promujemy całe województwo podkarpackie poprzez ukazanie
szerokiemu gronu odbiorców szczególnej specyfiki tego regionu, jego
zróżnicowania kulturowego. Wykonane badanie i dokumentowanie przeszłości
podkarpackich wsi, lokalnych tradycji i zwyczajów umożliwia chronienie od
zapomnienia chociaż części lokalnego dziedzictwa.
Zrealizowane zadanie składało się z
następujących etapów wykonanych prac:
1) przeprowadzenie kwerend
archiwalnych w Archiwum Państwowym w Przemyślu, Archiwum Państwowym w
Rzeszowie, Archiwum Narodowym w Krakowie, Archiwum Akt Nowych w Warszawie,
Bibliotece Książąt Czartoryskich w Krakowie; uzyskanie kopii 100 dokumentów
(w tym wykonanie kopii map katastralnych wsi powiatu lubaczowskiego
i udostępnienie ich lokalnej prasie do popularyzowania walorów
turystycznych Podkarpacia;
2) przeprowadzenie kwerend w
bibliotekach woj. podkarpackiego oraz Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie
i Bibliotece Narodowej w Warszawie celem skompletowania kopii książek,
czasopism i artykułów o dziedzictwie kulturalnym wsi powiatu lubaczowskiego
(ok. 200 kopii);
3) przepisanie i opracowanie
treści zebranych dokumentów pod względem technicznym celem udostępnienia
ich w Bibliotece Instytutu dla wszystkich zajmujących się promocją
Podkarpacia, w tym dziennikarzom prasy lokalnej, studentom, a także
historykom (do wykorzystania przy pisaniu artykułów popularyzujących walory
turystyczne Województwa Podkarpackiego);
4) opracowanie naukowe i
selekcja materiału ilustracyjnego w celu udostępnienia ich do celów
promocyjnych Podkarpacia;
5) sporządzenie dokumentacji
fotograficznej lokalnych zabytków znajdujących się na terenie współczesnego
powiatu lubaczowskiego, celem ich udostępnienia w lokalnej prasie do
wykorzystania przy pisaniu artykułów popularyzujących walory turystyczne
Podkarpacia;
6) zorganizowanie w
Południowo-Wschodnim Instytucie Naukowym w Przemyślu 6 odczytów
dotyczących dziejów obszaru wchodzącego w skład obecnego powiatu
lubaczowskiego, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki zróżnicowania
kulturowego, na podstawie materiałów uzyskanych z kwerend (treści tych
odczytów udostępnione są na stronie internetowej PWIN www.pwin.pl);
7) udostępnienie w Bibliotece
PWIN całości uzyskanych z kwerend materiałów wszystkim zainteresowanym
powyższą problematyką;
8) opracowanie części uzyskanych
materiałów i wydawnictwie w formie książki autorstwa Bogumiły Kowal i
Władysława Szyka pt. Nowa Grobla.
Dzieje galicyjskiej wsi.
3. Zespół
realizujący projekt:
KIEROWNIK PROJEKTU:
– dr hab. Stanisław Stępień – historyk, dyrektor Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w
Przemyślu. Jest on autorem ponad 200 prac i artykułów naukowych z dziejów
Polski, pogranicza polsko-ukraińskiego oraz pojętych stosunków
polsko-ukraińskich, a także redaktorem 14 tomów edycji dokumentów Polacy na Ukrainie (1917-1991),
pięciu tomów studiów zbiorowych prac naukowych pt. Polska-Ukraina 1000 lat sąsiedztwa oraz dwóch edycji dokumentów
obrazujących losy ludności polskiej w województwie wołyńskim pt. Wołyń za „pierwszych Sowietów”. Losy
ludności polskiej i polskiego dziedzictwa kulturowego. Zbiór dokumentów.
REALIZATORZY PROJEKTU:
1) dr Anna Siciak – historyk kultury, sekretarz naukowy Instytutu, autorka szeregu
prac z zakresu kultury XIX i XX w. Przemyśla, regionu oraz Kresów
Wschodnich;
2) mgr Bogumiła Kowal – historyk, autorka prac z zakresu problematyki regionalnej
i historii kultury;
3) inż. Władysław Szyk – samorządowiec, inżynier rolnik (absolwent Akademii Rolniczej
w Krakowie oraz studiów podyplomowych UMCS Filia w Rzeszowie w
zakresie europeistyki);
4) mgr Anna Zelwak – filolog ukrainista, tłumacz;
5) mgr Henryk Lasko – informatyk.
6) mgr
Ryszard T. Łamasz –
kierownik Biura Instytutu, koordynacja techniczna i administracyjna
4. Efekty projektu:
1) kwerendy archiwalne i
biblioteczne przeprowadzone w celu zgromadzenia materiałów dotyczących
przeszłości i współczesności miejscowości Nowej Grobli i okolicznych wsi na
terenie Lubaczowszczyzny;
2) naukowe opracowanie zebranych
dokumentów;
3) przygotowanie i udostępnienie
on-line 6 odczytów mających na celu ukazanie przeszłości i walorów
turystycznych Nowej Grobli i innych podkarpackich wsi.
Teksty odczytów w pdf:
a) Odczyt 1,
b) Odczyt 2,
c) Odczyt 3,
d) Odczyt 4,
e) Odczyt 5,
f) Odczyt 6;
4) udostępnianie zabranych
materiałów badaczom regionalnym, dziennikarzom, studentom, nauczycielom,
turystom i innym osobom interesującym się dziedzictwem kulturowym
Województwa Podkarpackiego;
5) wydanie drukiem zebranych i opracowanych materiałów w
przygotowanej przez mgr Bogumiłę Kowal i inż. Władysława Szyka publikacji pt.
Nowa
Grobla. Dzieje galicyjskiej wsi.
5. Sposób promocji.
Szczegółowe informacje o
realizowanym programie i jego efektach zostaną znajdą się na łamach
wydawanego corocznie przez Instytut „Biuletynu Ukrainoznawczego” oraz na
stronie internetowej www.pwin.pl.
Nowa Grobla. Dzieje galicyjskiej wsi
Bogumiła Kowal, Władysław Szyk, Przemyśl 2020, s.262.


PROJEKTY
ZREALIZOWANE w 2019 ROKU
KRESY ZA
„PIERWSZYCH SOWIETÓW”. LOSY LUDNOŚCI POLSKIEJ
I POLSKIEGO
DZIEDZICTWA KULTUROWEGO NA WOŁYNIU I W GALICJI
WSCHODNIEJ
(1939-1941)
Projekt dofinansowany przez Fundację
Lanckorońskich

Projekt realizowano w okresie:
od
1 maja do 31 grudnia 2019 r. (8 miesięcy)
Opis i wnioski z realizacji projektu:
Celem projektu Kresy za „pierwszych” Sowietów. Losy
ludności polskiej i polskiego dziedzictwa kulturowego na Wołyniu i w
Galicji Wschodniej (1939-1941) było zebranie w archiwach
ukraińskich kopii 200 dokumentów obrazujących losy ludności polskiej po
agresji ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 r. i po włączeniu województw
wschodnich II Rzeczypospolitej do Związku Radzieckiego. Chronologicznie
projekt obejmował okres od 17 września 1939 do 22 czerwca 1941 r.
Najbardziej reprezentatywne dokumenty opublikowano w pracy:
Wołyń
za „pierwszych Sowietów”. Losy ludności polskiej i polskiego dziedzictwa
kulturowego. Zbiór dokumentów,
tom I: Lata 1939-1941, pod red.
Stanisława Stępnia, PWIN Przemyśl 2019, 334 s. (spis dokumentów także w
języku ukraińskim);
Udostępniamy 70 z nich:
Wykaz najciekawszych dokumentów:
·
1939, 17 września, Kijów – Meldunek
specjalny zastępcy komisarza ludowego spraw wewnętrznych USRR Nikołaja
Gorlinskiego do sekretarza KC KP(b)U Nikity Chruszczowa o reakcjach robotników
Ukrainy na wystąpienie Wiaczesława Mołotowa w dniu 17 września 1939 roku
·
1939, 18 września, Połtawa – Telefonogram
naczelnika Zarządu NKWD obwodu połtawskiego dotyczący reakcji ludności na
przemówienie Wiaczesława Mołotowa o wstąpieniu Armii Czerwonej na
terytorium Polski
·
1939, 19 września, Dubno – Postanowienie
dotyczące wszczęcia dochodzenia w sprawie Władysława Ziembry, s. Józefa,
aresztowanego pod zarzutem działalności antyradzieckiej
·
1939, 24 września, Dubno – Postanowienie o
wybraniu środka zapobiegawczego wobec Władysława Ziembry, s. Józefa,
oskarżonego o działalność antyradziecką
·
1939, 26 września, Kijów – Meldunek
specjalny zastępcy komisarza ludowego spraw wewnętrznych USRR Nikołaja
Gorlinskiego do sekretarza KC KP(b)U Nikity Chruszczowa o reakcji ludności
na wkroczenie Armii Czerwonej na terytorium Kresów Wschodnich II RP
·
1939, 11 października, Dubno – Postanowienie
dotyczące wszczęcia dochodzenia w sprawie aresztowanego Michała Zaremby, s.
Władysława, podejrzanego o działalność antyradziecką
·
1939, 11 października, Dubno – Postanowienie
o wybraniu środka zapobiegawczego wobec Michała Zaremby, s. Władysława,
oskarżonego o działalność antyradziecką
·
1939, po 11 października, Równe – Informacja
dotycząca Michała Zaremby, s. Władysława, oskarżonego o przynależność do
polskiej organizacji wojskowej Związek Strzelecki i działalność na szkodę
Związku Radzieckiego
·
1939, 24 listopada, Skole – Postanowienie o
aresztowaniu Stanisława Krepskiego, s. Jana, oskarżonego o próbę
nielegalnego przekroczenia granicy państwowej ZSRR z zamiarem przedostania
się na Węgry, a stamtąd do Francji, aby wstąpić do organizowanego tam
wojska polskiego
·
1939, 24 listopada, Ludwikówka – Protokół
zatrzymania i przesłuchania Stanisława Krepskiego, s. Jana, usiłującego nielegalnie
przekroczyć granicę państwową ZSRR i przedostać się na Węgry
·
1939, 1 grudnia, [Dubno] – Postanowienie o
pociągnięciu do odpowiedzialności karnej Michała Zaremby, s. Władysława, za
działalność antyradziecką
·
1939, grudzień, Kijów – Instrukcja Sekretariatu
NKWD USRR dotycząca schematu sporządzania planu pracy przez Odcinkowe
Trójki Operacyjne
·
1939, 3 grudnia, Skole – Postanowienie o
aresztowaniu Józefa Nowackiego, s. Wacława, usiłującego nielegalnie
przekroczyć granicę w celu przedostania się na terytorium Węgier
·
1939, [6 grudnia, Iwaszkowce] – Ankieta
personalna Józefa Nowackiego, s. Wacława, aresztowanego za próbę
nielegalnego przekroczenia granicy ZSRR
·
1939, [6 grudnia], Iwaszkowce – Protokół
zatrzymania, przesłuchania i przeszukania Józefa Nowackiego, s. Wacława,
oskarżonego o próbę nielegalnego przekroczenia granicy ZSRR
·
1939, [9 grudnia], Równe – Ankieta
personalna aresztowanego Jana Gajka, s. Jakuba, oskarżonego o próbę
nielegalnego przekroczenia granicy ZSRR
·
1940, 4 stycznia, Winnica – Ankieta
personalna aresztowanego Stanisława Krepskiego, s. Jana, oskarżonego o
próbę nielegalnego przekroczenia granicy ZSRR
·
1940, 10 stycznia, Moskwa – Dyrektywa NKWD o
pracy agenturalno-operacyjnej wśród osób przesiedlonych z Kresów
Wschodnich, uchodźców z Polski centralnej i zachodniej oraz jeńców
wojennych byłej armii polskiej pracujących w zakładach przemysłowych i
gospodarce rolnej ZSRR
·
1940, styczeń, Moskwa – Instrukcja Głównego
Zarządu Wojsk Konwojowych NKWD ZSRR dla naczelników eszelonów dotycząca
eskortowania przesiedleńców specjalnych – osadników
·
[1940], Kijów – Instrukcja sekretariatu NKWD
USRR dotycząca porządku przeprowadzenia operacji wysiedlenia polskich
osadników
·
1940, 11 stycznia, Żytomierz – Kopia
protokołu przesłuchania Heleny Bańkowskiej, c. Antoniego
·
1940, 13 stycznia, Winnica – Protokół
przesłuchania aresztowanego Stanisława Krepskiego, s. Jana, oskarżonego o
próbę nielegalnego przekroczenia granicy i przedostania się na Węgry
·
1940, 25 stycznia, Winnica – Protokół
przesłuchania Józefa Nowackiego, s. Wacława, oskarżonego o próbę
nielegalnego przekroczenia granicy ZSRR z Węgrami
·
1940, 28 stycznia, Winnica – Protokół
przesłuchania Stanisława Krepskiego, s. Jana, oskarżonego o to, że usiłował
przedostać się poprzez Węgry do Francji w celu wstąpienia do tworzonych tam
oddziałów wojska polskiego
·
1940, 2 lutego, Moskwa – Instrukcja zastępcy
ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRR Wsiewołoda Mierkułowa i ludowego
komisarza spraw wewnętrznych USRR Iwana Sierowa dla operacyjnych trójek NKWD
dotycząca przeprowadzania operacji wysiedlania polskich osadników z Kresów
Wschodnich II RP
·
1940, 3 lutego, Łuck – Instrukcja
wołyńskiego Obwodowego Komitetu KP(b)U dotycząca potrzeby wzmożenia cenzury
prasy i innej drukowanej literatury
·
1940, 25 lutego, Łuck – List sekretarza
wołyńskiego Obwodowego Komitetu KP(b)U dotyczący wprowadzenia na Wołyniu
cenzury i wycofania z bibliotek literatury antyradzieckiej i
antykomunistycznej
·
1940, 28 lutego, Winnica – Postanowienie o
postawieniu w stan oskarżenia Józefa Nowackiego, s. Wacława, pod zarzutem
próby nielegalnego przejścia przez granicę z ZSRR na Węgry
·
1940, 29 lutego, Winnica – Kolejny protokół
przesłuchania Stanisława Krepskiego, s. Jana, oskarżonego o próbę
nielegalnego przekroczenia granicy ZSRR
·
1940, 29 lutego, Winnica – Decyzja o
postawieniu w stan oskarżenia Stanisława Krepskiego, s. Jana, usiłującego
nielegalnie przekroczyć granicę państwową ZSRR, dotrzeć na Węgry, a stamtąd
przedostać się na terytorium Francji by wstąpić do wojska polskiego
·
1940, 3 marca, Winnica – Akt oskarżenia
przeciwko Stanisławowi Krepskiemu, s. Jana, obwinionemu o próbę
nielegalnego przejścia granicy Związku Radzieckiego i przedostania się na
terytorium Węgier
·
1940, 3 marca, Winnica – Akt oskarżenia
przeciwko Józefowi Nowackiemu, s. Wacława, oskarżonemu o próbę nielegalnego
przekroczenia granicy ZSRR
·
1940, 3 marca, Równe – Postanowienie o
przedłużeniu okresu śledztwa i tymczasowego aresztowania Michała Zaremby,
s. Władysława, obwinionego o działalność antyradziecką
·
1940, 4 marca, Równe – Pismo Oddziału
Specjalnego Zarządu NKWD USRR w sprawie pilnego przesłania kopii decyzji o
postawieniu w stan oskarżenia aresztowanego Władysława Ziembry, s. Józefa
·
1940, 5 marca, Równe – Pismo Oddziału
Specjalnego Zarządu NKWD USRR do naczelnika Rejonowego Oddziału NKWD w
Dubnie ponaglające w sprawie pilnego przesłania kopii postanowienia o
przedstawieniu oskarżenia aresztowanemu Michałowi Zarembie, s. Władysława
·
1940, 6 marca, Rafałówka – Wypis z protokołu
przesłuchania świadka Piotra Leonowa, s. Nestora, w sprawie oskarżonego
Jana Masłochy, s. Stanisława
·
1940, 7 marca, Moskwa – Dyrektywa ludowego
komisarza spraw wewnętrznych ZSRR Ławrientija Berii dotycząca wysiedlenia
członków rodzin represjonowanych
·
1940, marzec, Moskwa – Wzór ankiety
osobowej, wypełnianej na członków rodzin osoby represjonowanej,
podlegających wysiedleniu z miejsca dotychczasowego zamieszkania
·
1940, 21 marca, Rafałówka – Protokół
przesłuchania Fiodora (Teodora) Halczyka, s. Klimenta, w sprawie osób
oskarżonych o to, że były konfidentami polskiej Policji Państwowej
·
1940, 23 marca, Równe – Wniosek prokuratora
obwodowego obwodu rówieńskiego o przedłużenie tymczasowego aresztowania
Michała Zaremby, s. Władysława
·
1940, 26 marca, Kijów – Decyzja o
skierowaniu sprawy Józefa Nowackiego, s. Wacława, do rozpatrzenia przez
Kolegium Specjalne NKWD ZSRR
·
1940, 9 kwietnia, Równe – Pismo dotyczące
zgody prokuratora na przedłużenie tymczasowego aresztowania Michała
Zaremby, s. Władysława, oskarżonego o działalność antyradziecką
·
1940, 10 kwietnia, Nowa Rafałówka –
Postanowienie o tymczasowym aresztowaniu Jana Masłochy, s. Stanisława,
oskarżonego o podejmowanie działań wymierzonych przeciwko władzy
radzieckiej
·
1940, 10 kwietnia, Równe – Nakaz
aresztowania Jana Masłochy, s. Stanisława, oraz przeprowadzenia rewizji w
jego mieszkaniu
·
1940, 10 kwietnia, Równe – Ankieta
personalna aresztowanego Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o
działalność antyradziecką
·
1940, 10 kwietnia, Soszniki – Protokół
przeprowadzenia rewizji w mieszkaniu aresztowanego Jana Masłochy, s.
Stanisława, oskarżonego o działalność antyradziecką
·
1940, 10 kwietnia, Rafałówka – Protokół
przesłuchania Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o podejmowanie
działań przeciwko władzy radzieckiej w okresie, kiedy był komendantem
terenowej organizacji Związku Podoficerów Rezerwy (ZPR)
·
1940, 10 kwietnia, Nowa Rafałówka –
Postanowienie o postawieniu w stan oskarżenia Jana Masłochy, s. Stanisława,
oskarżonego o działalność antykomunistyczną w okresie II RP
·
1940, 24 kwietnia, Łuck – Wyciąg ze
sprawozdania pierwszego sekretarza Obwodowego Komitetu KP(b)U dotyczącego
pracy wołyńskiej obwodowej organizacji partyjnej
·
1940, 29 kwietnia, Wyrobki – Zaświadczenie
wydane przez Radę Wiejską wsi Wyrobki o zatrudnieniu Jana Masłochy, s.
Stanisława
·
1940, 3 maja, Rafałówka – Wypis z protokołu
przesłuchania świadka Nikołaja Borodicza w sprawie oskarżonego Jana
Masłochy, s. Stanisława
·
1940, 12 maja, Równe – Postanowienie o przyjęciu
przez Oddział Śledczy Zarządu NKWD obwodu rówieńskiego sprawy Jana
Masłochy, s. Stanisława, do dalszego postępowania śledczego
·
1940, 13 maja, Równe – Protokół
przesłuchania Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o działalność
antyradziecką w okresie II RP
·
1940, 31 maja, Równe – Postanowienie o
aresztowaniu i przeszukaniu Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o to,
że w okresie II RP był komendantem terenowej organizacji Związku
Podoficerów Rezerwy w powiecie rówieńskim
·
1940, 31 maja, Równe – Decyzja o tymczasowym
aresztowaniu Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o to, że w okresie
II RP był komendantem ZPR w powiecie rówieńskim i prowadził działalność
antykomunistyczną
·
1940, 11 czerwca, Równe – Prośba śledczego
NKWD obwodu rówieńskiego skierowana do prokuratora o przedłużenie okresu
śledztwa i tymczasowego aresztowania Jana Masłochy, s. Stanisława
·
1940, 17 czerwca, Równe – Postanowienie
prokuratora obwodu rówieńskiego o przedłużeniu okresu śledztwa i
tymczasowego aresztowania Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżanego o
działalność na niekorzyść Związku Radzieckiego
·
1940, 21 czerwca, Moskwa – Wypis z protokołu
posiedzenia Kolegium Specjalnego przy NKWD ZSRR w sprawie skazania Józefa
Nowackiego, s. Wacława, oskarżonego o próbę nielegalnego przekroczenia
granicy na karę pozbawienia wolności na okres lat trzech
·
1940, 25 czerwca, Moskwa – Wypis z protokołu
posiedzenia Kolegium Specjalnego przy NKWD ZSRR w sprawie skazania
Stanisława Krepskiego, s. Jana, oskarżonego o próbę nielegalnego przekroczenia
granicy w celu wstąpienia do wojska polskiego we Francji na karę
pozbawienia wolności na okres trzech lat
·
1940, 1 lipca, Rafałówka – Protokół
przesłuchania świadka Władimira Borodicza w sprawie Jana Masłochy, s.
Stanisława, oskarżonego o działalność antyradziecką
·
1940, 1 lipca, Rafałówka – Protokół
przesłuchania świadka Wasilija Kiluszika w sprawie Jana Masłochy, s.
Stanisława, oskarżonego o działalność antyradziecką i przynależność do ZPR
RP
·
1940, 2 lipca, Rafałówka – Protokół
przesłuchania świadka Siemiona Fyszczuka w sprawie Jana Masłochy, s.
Stanisława, oskarżonego o działalność antyradziecką i przynależność do ZPR
RP
·
1940, 3 lipca, Rafałówka – Protokół
przesłuchania świadka Nikołaja Borodicza w sprawie Jana Masłochy, s.
Stanisława, oskarżonego o działalność antyradziecką
·
1940, 5 lipca, Równe – Protokół konfrontacji
świadka Władimira Borodicza z Janem Masłochą, s. Stanisława, oskarżonym o
prowadzenie agitacji antyradzieckiej
·
1940, 5 lipca, Równe – Protokół konfrontacji
świadka Nikołaja Borodicza z Janem Masłochą, s. Stanisława, oskarżonym o
prowadzenie agitacji antyradzieckiej
·
1940, 11 lipca, Równe – Protokół
konfrontacji świadka Wasilija Kiluszika z oskarżonym o działalność
antyradziecką Janem Masłochą, s. Stanisława
·
1940, 19 lipca, Równe – Protokół
konfrontacji oskarżonych Piotra Leonowa, s. Nestora i Fiodora Halczyka, s.
Klimenta
·
1940, 22 lipca, Równe – Protokół
przesłuchania Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o działalność
antyradziecką przed zajęciem Wołynia przez armię radziecką
·
1940, 23 lipca, Równe – Protokół
przesłuchania Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o działalność
antykomunistyczną i antyradziecką
·
1940, 23 lipca, Równe – Protokół
konfrontacji oskarżonych Fiodora (Teodora) Halczyka, s. Klimenta, oraz Jana
Masłochy, s. Stanisława
Udostępnione dokumenty
pozostałe są
dostępne w Bibliotece Instytutu oraz w wymienianej wyżej publikacji.
Dokumenty pochodzą z następujących archiwów
ukraińskich:
1) Państwowego Archiwum Obwodu Wołyńskiego w
Łucku;
2) Państwowego Archiwum Obwodu Rówieńskiego w
Równem;
3) Branżowego Archiwum Państwowe
Służby Bezpieczeństwa Ukrainy w Równem;
4) Branżowego Archiwum Państwowe
Służby Bezpieczeństwa Ukrainy w Kijowie;
i dodatkowo:
Archiwum Akt Nowych w Warszawie.
Mamy nadzieję, że dzięki zrealizowanemu projektowi
ocalimy od zapomnienia zarówno sylwetki wielu Polaków, jak i
upowszechniliśmy informacje dotyczące historycznych obiektów kultury
polskiej na Kresach Wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, co było szczególnie
ważne w 2019 roku, kiedy to obchodziliśmy 80. rocznicę wybuchu II wojny
światowej.
W przyszłości pragnęlibyśmy kontynuować zrealizowany w
2019 r. projekt i w jego ramach wydać kolejne tomy dokumentów z ukraińskich
archiwów dotyczące zarówno Wołynia, jak i Galicji Wschodniej.
Zadanie Publiczne 2018 r.:
„Opór
przeciwko okupantom.
Tajne
nauczanie w latach 1939-1944
na
terenie Przemyśla i powiatu przemyskiego”
Projekt
dofinansowany był w ramach zadania publicznego
„Wspieranie działań archiwalnych 2018. Nabór II” przez Naczelną Dyrekcję
Archiwów Państwowych w Warszawie
(umowa nr 4/WDA-II_2018 z dnia 31 lipca 2018 r.)

Termin
realizacji projektu
Projekt
realizowany był od 1.08.2018 r. do
31.12.2018 r. (5 miesięcy)
Zakładane cele
realizacji zadania publicznego
Głównym celem zadania było
opracowanie, udostępnianie oraz konserwacja i zabezpieczanie materiałów
archiwalnych dotyczących szkolnictwa w okresie II wojny światowej na
terenie Przemyśla i powiatu przemyskiego.
Cele szczegółowe zadania to:
1) Opracowanie
archiwaliów obejmujące wydzielenie, uporządkowanie oraz opisanie
poszczególnych jednostek archiwalnych. Następnie materiały są poddawane
analizie w celu ich systematyzacji, wyłonieniu układu i podziału ich na
kolejne serie i podserie. Na koniec sporządzony zostanie inwentarz
archiwalny. Powstanie określona ewidencja (książkowy inwentarz archiwalny),
która przyczyni się do łatwego udostępniania i wiedzy o archiwaliach.
2) Zabezpieczenie
i konserwacja materiałów archiwalnych znajdujących się w szczególnie złym
stanie fizycznym, które obejmować będą głównie tzw. konserwację
zachowawczą, zabezpieczającą. Zabezpieczenie i konserwacja polegać będzie
na dokonaniu oczyszczenia mechanicznego, usunięciu metalowych łączników,
zastosowaniu opakowania ochronnego (koszulki, teczki, pudła), a także na
wykonaniu oczyszczenia mechanicznego kart, okładzin, oraz wzmocnieniu
strukturalnym kart, podklejeniu i reperacji uszkodzeń przy użyciu
materiałów atestowanych, jak również na dezynfekcji całości materiałów
archiwalnych w komorze próżniowej.
3) Udostępnienie
materiałów archiwalnych użytkownikom w postaci fizycznej (wersja
„papierowa”) i cyfrowej (wersja „elektroniczna”). Materiały archiwalne
będą bezpłatnie dostępne dla korzystających w archiwum
Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego oraz na stronie internetowej www.pwin.pl w zakładce „Archiwistyka
społeczna”.
Krótki opis
zadania publicznego
W ramach projektu
zamierzamy opracować oraz poddać niezbędnym zabiegom konserwatorskim i
zabezpieczeniu akta dotyczące tajnego nauczania w latach 1939-1944 na terenie
Przemyśla i powiatu przemyskiego w okresie okupacji sowieckiej i
niemieckiej. Nadmieniamy, że miasto Przemyśl i powiat przemyski z okresu
II Rzeczypospolitej został po 17 września 1939 r. (na mocy układu
Ribbentrop-Mołotow) podzielony na dwie strefy okupacyjne wzdłuż rzeki
San.
Przewidziane do opracowania
akta zostały zebrane w latach 60. i 70. XX w. przez pracowników i
współpracowników byłej Stacji Naukowej Polskie Towarzystwo Historyczne
w Przemyślu wśród żyjących wówczas byłych nauczycieli tajnego
nauczania w postaci ankiet i relacji. Materiały te po jego
likwidacji w 1990 roku, zostały przejęte na własność przez
Południowo-Wschodni Instytut Naukowy w Przemyślu i wstępnie zabezpieczone
i uporządkowane przez byłego pracownika Stacji Naukowej, obecnego
dyrektora Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego dr. Stanisława
Stępnia, który do kolekcji tej dodał nowe materiały pozyskane od różnych
osób prywatnych.
Zebranym archiwaliom nadano
nazwę „Materiały dotyczące tajnego nauczania w okresie II wojny światowej”.
Akta obejmują 70 j.a, co stanowi 0,50 m.b. Ich zakres chronologiczny to
lata 1939-1945, natomiast zakres terytorialny to obszar powiatu
przemyskiego. Mają one postać akt luźnych, poszytów, bądź ksiąg. W
przeważającej mierze są zapisane w języku polskim i niemieckim. Część z
nich napisana jest również w języku rosyjskim oraz ukraińskim.
W skład opracowywanych
archiwaliów wchodzą: kroniki szkół wiejskich, ankiety zbierane wśród
nauczycieli biorących udział w tajnym nauczaniu, ich wspomnienia i relacje
z tamtego okresu, wyciągi z protokołów egzaminu dojrzałości tajnego
nauczania z różnych szkół oraz korespondencja dotycząca tajnego nauczania
w Polsce w latach 1939-1944. Archiwalia charakteryzują się dużym stopniem
zniszczenia. są silnie zabrudzone, zawilgocone, dlatego będą wymagały
różnorodnych zabiegów konserwatorskich. Dokumenty będą uporządkowane i
opracowane zgodnie z wytycznymi dotyczącymi porządkowania archiwaliów
wymaganymi przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych. Następnie
zostanie sporządzony inwentarz archiwalny. We wstępie do inwentarza
omówione zostaną: dzieje ustrojowe twórcy zespołu archiwalnego, dzieje
zespołu, charakterystyka archiwalna zespołu, zawartość zespołu, analiza
metod porządkowania zespołu.
Efekty zadania będą
bezpłatnie dostępne w postaci elektronicznej na stronie internetowej www.pwin.pl, w odrębnej zakładce „Archiwistyka społeczna”.
Miejscem realizacji zadania jest siedziba PWIN w Przemyślu.
Grup adresatów
zadania publicznego
Uwzględniając udostępnianie
materiałów archiwalnych za pośrednictwem strony internetowej PWIN w
Przemyślu, odbiorcami zadania będą wszyscy zainteresowani oporem
społeczeństwa polskiego przeciwko okupantom (ZSRR i III Rzeszy) w
okresie II wojny światowej. W sposób szczególny wśród grup odbiorców
zrealizowanego zadania bezpośrednimi bądź pośrednimi odbiorcami będą:
a) pracownicy naukowi;
b) archiwiści;
c) badacze historii
regionalnej;
d) historycy oświaty i
kultury;
e) studenci.
Opis
poszczególnych działań w zakresie realizacji zadania publicznego
Realizacja projektu obejmuje następujące działania:
1) Zakup materiałów
do archiwizacji i konserwacji, materiałów biurowych oraz nośników
cyfrowych (zakup materiałów archiwizacyjnych oraz nośników cyfrowych:
teczki A4, teczki duże niewymiarowe, zakup materiałów do konserwacji
archiwaliów i materiałów biurowych (papier, taśmy, kleje, zakreślacze,
flamastry itp.).
2) Opracowanie materiałów archiwalnych:
a) studia wstępne polegające
na zapoznaniu się z dokumentacją będącą przedmiotem prac porządkowych;
b) uformowanie jednostek
archiwalnych i ich paginacja;
c) systematyzacja akt (uformowanie serii i nadanie
układu wewnętrznego aktom);
d) opisanie na teczce
zawartości jednostki archiwalnej; Zapisywane elementy to: nazwa zespołu,
tytuł jednostki, daty skrajne jednostki i nadana jej po ostatecznym
uporządkowaniu sygnatura archiwalna;
e) przygotowanie
inwentarza w postaci elektronicznej; Inwentarz będzie zawierał wstęp i
część właściwą, czyli wykaz zinwentaryzowanych jednostek archiwalnych; We
wstępie do inwentarza omówione zostaną: dzieje ustrojowe twórcy zespołu
archiwalnego, dzieje zespołu, charakterystyka archiwalna zespołu,
zawartość zespołu, analiza metod porządkowania zespołu; Wykaz
zinwentaryzowanych jednostek będzie zawierał: sygnaturę, tytuł jednostki,
daty skrajne jednostki, język materiałów archiwalnych, forma zewnętrzna
jednostki, stan fizyczny, liczba stron;
f) indeksacja dokumentów
(sporządzenie indeksu osobowego – wykaz osób zaangażowanych w tajne
nauczanie na terenie Przemyśla i powiatu przemyskiego oraz indeksu
miejscowości objętych tajnym nauczaniem).
3) Zabezpieczenie i konserwacja materiałów
archiwalnych:
a) ocena stanu zachowania
zasobu oraz poszczególnych jednostek aktowych, ustalenie i precyzowanie
potrzeb, zaplanowanie prac – w PWIN;
b) usunięcie metalowych
łączników, wstępne oczyszczenie, osuszenie poszczególnych dokumentów (70
j.a, 0, 50 mb akt) – PWIN;
c) uzupełnienie ubytków
poprzez podklejenie brakujących fragmentów (20 j.a) – PWIN;
d) dezynfekcja w komorze
próżniowej przez gazowanie czyli fumigację tlenkiem etylenu o handlowej
nazwie Gaz „S-9” (70 j.a, 0, 50 mb akt);
e) umieszczenie
dokumentów w opakowaniach ochronnych wykonanych z bezkwasowych materiałów
– teczki oraz pudła w PWIN (70 j.a, 0, 50 mb akt).
4) Udostępnianie materiałów
archiwalnych:
a)
efekty zadania publicznego będą bezpłatnie dostępne dla korzystających
postaci „papierowej” w siedzibie PWIN w Przemyślu (Biblioteka Naukowa
PWIN - w archiwum społeczne);
b)
efekty zadania publicznego będą bezpłatnie dostępne w postaci
„elektronicznej” na stronie internetowej Instytutu www.pwin.pl, w odrębnej zakładce
„Archiwistyka społeczna”.
Zespół odpowiedzialny
za realizację zadania
Podstawową kadrą
realizującą zadanie są pracownicy i współpracownicy
Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu. W szczególności:
a) dr
Stanisław Stępień – historyk, dyrektor Południowo-Wschodniego Instytutu
Naukowego w Przemyślu; koordynator projektu;
b) mgr
Bogumiła Kowal – historyk archiwista;
c) mgr
Anna Zelwak – filolog;
d) mgr
Ryszard Łamasz – kierownik biura PWIN w Przemyślu, specjalista ds.
marketingu i komunikacji.
W razie potrzeby Instytut
może zatrudnić do realizacji niniejszego zadania także innych
specjalistów.
Planowane
rezultaty zadania publicznego:
W ramach realizacji zadania
publicznego osiągnięte zostaną następujące rezultaty:
1)
Inwentarz archiwalny w wersji papierowej – zachowany zostanie w Bibliotece Naukowej
Instytutu w archiwum społecznym PWIN.
2)
Inwentarz archiwalny wersji elektronicznej –umieszczony będzie
na stronie internetowej
Instytutu:
www.pwin.pl.
Osiągnięte efekty realizowanego zadania publicznego
będą bezpłatnie udostępniane w postaci „ papierowej”
w Bibliotece Naukowej Instytutu w archiwum społecznym
Instytut natomiast w wersji „elektronicznej” na stronie internetowej PWIN
www.pwin.pl w odrębnej zakładce
„Archiwistyka społeczna.
Uwagi uzupełniające
Projekt „Opór przeciwko okupantom. Tajne
nauczanie w latach 1939-1944 na terenie Przemyśla i powiatu
przemyskiego” dotyczy opracowania, poddania konserwacji i
zabezpieczenia orazudostępnienie
materiałów archiwalnych dotyczących szkolnictwa i tajnego nauczania w na terenie Przemyśla i
powiatu przemyskiego, który w okresie II wojny światowej, po 17 września
1939 r., na mocy układu Ribbentrop-Mołotow, został podzielony wzdłuż
rzeki San na dwie strefy okupacyjne: sowiecką i niemiecką. Później
przechodził raz pod okupację niemiecką w 1941 r., a następnie sowiecką w
roku 1944.
Wybuch II wojny światowej
doprowadził do likwidacji szkół polskich zarówno na terenach włączonych
do III Rzeszy, jak i do Związku Radzieckiego. Jedną z form oporu stało
się wówczas powołanie do życia już w X 1939 Tajnej Organizacji
Nauczycielskiej. Jej podstawowym celem stało się stworzenie
konspiracyjnego systemu nauczania w postaci tzw. tajnych kompletów,
bezwzględnie zwalczanych przez zarówno niemieckie, jak i sowieckie władze
okupacyjne. Nauczyciele zbierali wówczas tajne komplety, w których
nauczano grupy dzieci w domach prywatnych w miastach oraz na wsiach. Nie
zachowały się natomiast informacje dotyczące tajnego nauczania na
terenach powiatu przemyskiego. Dlatego też opracowanie, konserwacja, a
następnie udostępnienie archiwaliów dotyczących tajnego nauczania w
niewielkich miejscowościach powiatu przemyskiego niewątpliwie przyczyni
się do powiększenia informacji dotyczących tego okresu. Dofinansowanie
tego zadania publicznego przyczyni
się do podwyższenia standardu jego wykonania poprzez możliwość
przeprowadzenia kompleksowego opracowania, sporządzenie indeksów oraz
konserwacji.
Konieczność wykonania zadania
wynika z następujących faktów:
1) Poprzez opracowanie
archiwaliów dotyczących tajnego nauczania w czasie II wojny światowej
pragniemy zapobiec rozproszeniu, bądź fizycznemu zniszczeniu cennych dla
historii regionu i Polski archiwaliów;
2) Ponieważ część akt znajduje w złym stanie
fizycznym (zawilgocone, zmurszałe kartki, mające liczne ubytki) dlatego w
celu udostępnienia ich użytkownikom, w ramach projektu są one poddawane
wielorakim zabiegom konserwatorskim (wstępne oczyszczenie, osuszenie
poszczególnych dokumentów, uzupełnienie ubytków poprzez podklejenie
brakujących fragmentów, zabezpieczenie dokumentów przez umieszczenie w
opakowaniach ochronnych wykonanych z bezkwasowych materiałów). Ponadto
materiały archiwalne zostaną również poddane dezynfekcji w komorze
próżniowej.
3) Bezpłatne
udostępnienie szerokiemu gronu badaczy archiwaliów dotyczących
szkolnictwa w okresie II wojny światowej na terenie powiatu przemyskiego
w siedzibie PWIN oraz w postaci elektronicznej na stronie internetowej
umożliwi ukazanie w nowym świetle tajnego nauczania na terenie powiatu
przemyskiego. Wpłyną na to niewątpliwie relacje nieżyjących już dzisiaj
nauczycieli, a także kroniki szkół wiejskich.
|
W
2017 r. zrealizowaliśmy następujące projekty badawcze:
Projekt
I.
MNIEJSZOŚCI
W WARUNKACH TOTALITARYZMU.
SPOŁECZNOŚĆ
POLSKA NA UKRAINIE W LATACH 1917-1991

Projekt
finansowany jest w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą "Narodowy Program Rozwoju Humanistyki"
w
latach 2014-2017
(umowa
nr 0020/NPRH3/H11/82/2014)
Cel
projektu:
Celem projektu odtworzenie na podstawie
dokumentów zebranych w archiwach ukraińskich jak najpełniejszego obrazu
życia społeczności polskiej na Ukrainie Radzieckiej w warunkach
totalitaryzmu na przestrzeni XX w.
Dotychczas ukazało się wprawdzie kilka
publikacji analizujących różne przejawy życia społecznego Polaków na
Ukrainie Radzieckiej (za Zbruczem), ale dotyczyły one z reguły okresu
międzywojennego lub jedynie wybranych dziedzin, jak np. działalność
Polskiego Regionu Narodowościowego im. J. Marchlewskiego, represje
stalinowskie, wywózki do Kazachstanu, problemy życia religijnego,
oświata, prasa, teatr. Skupiają się one głównie na latach
międzywojennych. Natomiast brak jest prac ukazujących położenie Polaków na
Ukrainie Naddnieprzańskiej (USRR) w okresie II wojny światowej i po jej
zakończeniu. W odniesieniu do II wojny światowej i pierwszych lat
powojennych główna uwaga polskich badaczy koncentruje się głównie na
stosunkach polsko-ukraińskich na byłych Kresach Wschodnich (mordy na
Wołyniu i w Galicji Wschodniej, przesiedlenia ludności). Natomiast
niewiele wiadomo o społeczności polskiej za Zbruczem. Również mało
zbadanym okresem (poza życiem religijnym) są czasy po II wojnie światowej
(lata 1945-1991). Istnieje także kilka prac o charakterze politologicznym
poświęconych przede wszystkim stosunkom polsko-ukraińskich.
W niniejszym projekcie chodzi natomiast nie o
stosunki polsko-ukraińskie, ale pokazanie społeczności polskiej
funkcjonującej na płaszczyźnie „ukraińskiej” radzieckiej polityki
wewnętrznej (niejako od środka).
Wciąż mało jest, mimo pewnych prób w tym
względzie ze strony Instytutu Pamięci Narodowej o Ośrodka „Karta”, jest
publikacji dokumentów archiwalnych. W tej dziedzinie jedynie nasz
Instytut poczynił pewne próby wydając 6 tomów dokumentów pt. „Polacy na
Ukrainie. Zbiór dokumentów” (lata 1917-1939). W niniejszym projekcie
pragniemy te prace kontynuować, a także rozszerzać na inne okresy
historyczne.
Ramy
chronologiczne projektu i ich uzasadnienie:
Lata 1917-1990, czyli okres różnych form
totalitaryzmu: począwszy od rewolucji październikowej, okres NEP-u,
stalinizacji (kolektywizacji i głodu na Ukrainie, wybuchu II wojny
światowej i okupacji (czyli tzw. pierwszych Sowietów), okupacji
hitlerowskiej, drugich Sowietów, funkcjonowania odnowionej USRR (okres
stalinowski, odwilż chruszczowowska, tworzenia narodowości radzieckiej w
czasach Breżniewa, okres przebudowy i głasnosti w okresie Gorbaczowa oraz
schyłkowe lata reżimu, zakończone ogłoszeniem pełnej suwerenności przez
Ukrainę).
W projekcie chcemy pokazać, jak sytuacja
polityczna we wszystkich wymienionych okresach wpływała na różne przejawy
życia społecznego ludności polskiej na terytorium Ukrainy. Ważną cechą
projektu jest przyjęcie dość długiego, bo ponad siedemdziesięcioletniego
okresu, okresu analizy badawczej, pozwalającego prześledzić losy
przynajmniej trzech pokoleń Polaków na Ukrainie.
W celu uchwycenia cech specyficznych różnych
reżimów w stosunku do ludności polskiej wspomniany okres zostanie podzielony
na następujące podokresy:
– lata 1917-1939 (od rewolucji październikowej
do wybuchu II wojny światowej);
– lata 1939-1944 (od wybuchu II wojny światowej
i zajęcia Kresów Wschodnich przez Sowietów (tzw. pierwszych Sowietów
/1939-1941/ i okupacji niemieckiej /1941-1944);
– lata 1944-1991 (od ponownego zajęcia latem
1944 r. wspomnianych obszarów przez wojska radzieckie i umowy z PKWN o
nowej granicy, usankcjonowanej w Jałcie i Poczdamie do ogłoszenia
niepodległości przez Ukrainę.
Dziedziny
życia społecznego Polaków będące przedmiotem analizy w projekcie:
Przedmiotem analizy będą następujące dziedziny
życia społecznego:
– położenie prawno polityczne (analiza
ustawodawstwa ogólnoradzieckiego i republikańskiego USRR);
– represje wobec Polaków na Ukrainie (fikcyjna
sprawa POW, kolektywizacja wsi zamieszkałych przez ludność polską,
wywózki do Kazachstanu ze strefy przygranicznej, zmiany w polityce
radzieckiej w stosunku do ludności za Zbruczem, po zajęciu Kresów
Wschodnich, represje hitlerowskie po wybuchu wojny radziecko-niemieckiej
i hitlerowskiej okupacji „wielkiej Ukrainy”, wywózki i przesiedlania po
wyparciu wojskie niemieckich latem 1944 r., repatriacje, represje wobec
ludności polskiej w USRR po II wojnie światowej);
– przejawy oporu społeczności polskiej wobec
totalitaryzmu sowieckiego i niemieckiego;
– aktywność społeczności polskiej na polu
politycznym;
– szkolnictwo i oświata (w wykorzystywanie
programów szkolnych w celach propagandy komunistycznej);
– życie kulturalne ludności polskiej (teatr, chory
amatorskie, biblioteki. czytelnictwo, propagowane lektury, chóry, kluby
kultury);
– życie religijne, ateizacja;
– Polacy w życiu gospodarczym państwa
totalitarnego;
– życie codzienne ludności polskiej w miastach i
na wsi;
– współżycie z ludnością dominującą (Ukraińcami)
oraz tamtejszymi mniejszościami narodowymi (Rosjanami, Białorusinami,
Żydami, Niemcami i in.).
Zespół realizujący projekt:
1) Dr
Stanisław Stępień – historyk, kierownik projektu,
dyrektor Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu, ma za
sobą liczne kwerendy w archiwach ukraińskich (również francuskich i
niemieckich). Jest on autorem ponad 150 prac i artykułów naukowych z
dziedziny szeroko pojętych stosunków polsko-ukraińskich, a także
redaktorem 10 tomów edycji dokumentów Polacy na Ukrainie oraz
pięciu tomów studiów zbiorowych prac naukowych pt. Polska-Ukraina 1000
lat sąsiedztwa;
2) Dr Anna Siciak – historyk
kultury;
3)
Mgr Bogumiła Kowal – historyk,
archiwista;
4) Mgr Anna Zelwak – filolog
ukrainista, tłumacz.
5) Lic. Ludmiła Kozłowska – filolog
ukrainista, tłumacz.
6)
Mgr Ryszard T. Łamasz – kierownik Biura Instytutu, koordynacja
techniczna.
Konsultanci
merytoryczni projektu:
1) Prof. dr
hab. Włodzimierz Mędrzecki – historyk (Instytut Historii PAN w
Warszawie);
2) Prof. dr
Jewhen Sinkewycz –
historyk (Czarnomorski Państwowy Uniwersytet im. Petra Mohyły w
Mikołajowie);
3) Prof. dr
Ołeksandr Rublow – historyk (Instytut Historii Ukrainy NANU w
Kijowie).
|
Planowane
efekty projektu:
– Konkretnymi efektami projekt będzie poprzez
kwerendy w archiwach obwodowych Wschodniej Ukrainy zabranie ok. 1000
stron dokumentów odnoszących się zarówno do polityki władz radzieckich
wobec mniejszości polskiej, jak i różnych przejawów aktywności Polaków na
Ukrainie Radzieckiej w latach 1917-1991.
– Udostępnienie zebranych dokumentów badaczom
polskim w Bibliotece Instytutu.
– Wyselekcjonowanie ok. 500
dokumentów, przełożenie ich z języka rosyjskiego i ukraińskiego na język
polski, opracowanie naukowe i wydanie drukiem w postaci następujących
publikacji:
- Polacy na Ukrainie. Zbiór
dokumentów, cz. 1: lata
1917–1939, t. 7 i 8;
- Polacy na Ukrainie. Zbiór
dokumentów, cz. 2: lata
1939–1945, t. 1 i 2;
- Polacy na Ukrainie. Zbiór
dokumentów, cz. 3: lata 1945–1991, t. 1 i 2.
Razem 6 tomów. Seria ta
jest zaplanowana, jako otwarta, tzn. w miarę uzyskiwania środków
finansowych pragniemy kwerendy w archiwach ukraińskich kontynuować,
a zebrane dokumenty
publikować w kolejnych tomach tejże edycji źródłowej.
– Stopniowe udostępnienie zebranych dokumentów
na stronie Instytutu www.pwin.pl
|
Projekt II.
POLACY I NIEMCY:
WSPÓLNOTA LOSÓW W WARUNKACH
RADZIECKIEGO TOTALITARYZMU.
SPOŁECZNOŚĆ POLSKA I
NIEMIECKA NA UKRAINIE RADZIECKIEJ
W LATACH 1922-1941

Projekt dofinansowany został przez
Fundację Lanckorońskich
Cel projektu,
opis i wnioski z jego realizacji:
Projekt miał na celu ukazanie
instrumentalnego traktowania przez władze radzieckie historycznie
ukształtowanych społeczności narodowych na Ukrainie Radzieckiej w latach
1922–1941, czyli od powstania ZSRR do wybuchu wojny radziecko-niemieckiej.
Tę destrukcyjną politykę
Moskwy starano się ukazać na przykładzie najbardziej znienawidzonych tam
mniejszości narodowych, czyli Polaków i Niemców. Już na początku lat
dwudziestych, władze radzieckie, mimo szumnych zapowiedzi o „leninowskiej
polityce narodowościowej” uznały obie mniejszości narodowe za zagrażające
budownictwu socjalistycznemu. Polityka represji wobec Polaków nasiliła się
po dojściu Piłsudskiego do władzy w 1926 r., kiedy to w propagandzie
radzieckiej oskarżono Polskę o budowę ustroju faszystowskiego, uznając
mniejszość polską za „piątą kolumnę polskiego faszyzmu”. Ciągle
podkreślano, że Polska szykuje się do napaści na ZSRR. Podobny zarzut
spotkał mniejszość niemiecką na Ukrainie pod dojściu Hitlera do władzy w
Niemczech w 1933 r. Władze radzieckie w swej polityce oraz propagandzie
postawiły znak równości między sytuacją wewnętrzną w Polsce i hitlerowskich
Niemczech, co odbiło się na losach obu mniejszości, mimo iż nie miały one
żadnego kontaktu z krajami rodzinnymi. Już samo przyznawania się na Ukrainie
Radzieckiej do narodowości polskiej lub niemieckiej było traktowane jako
wrogość do państwa radzieckiego. 3 października 1935 r. prezydium
Wszechukraińskiej Centralnej Komisji Wykonawczej zatwierdziło decyzję o
likwidacji stworzonych wcześniej dwóch rejonów narodowościowych: polskiego
– marchlewskiego i niemieckiego – pulińskiego. Następnie w 1936 r. organy
partyjne obwodów odeskiego, dniepropietrowskiego i winnickiego przynaglane
przez Biuro Organizacyjne KC KP(b)U, podjęły szereg działań mających na celu
wykrycie i likwidację rzekomo działającej wówczas na terenie Ukrainy
Radzieckiej Polskiej Organizacji Wojskowej oraz polsko-niemieckiej agentury
faszystowskiej. Zdaniem władz miały one na celu obalenie władzy radzieckiej
przez wzniecenie powstania i spowodowanie interwencji z zewnątrz oraz
doprowadzenia do paraliżu życia politycznego i kulturalnego na Ukrainie. Na
tej podstawie dochodziło do masowych aresztowań zupełnie niewinnych osób,
później pokazowych procesów, a w konsekwencji konfiskat mienia aresztowanych
i czystek etnicznych, gdyż wszyscy sądzeni byli uznawani za winnych, a
część skazywana na karę śmierci. Ich losy zostały ukazane w archiwaliach
sowieckich służb bezpieczeństwa publicznego.
Powyższą politykę władz
radzieckich staraliśmy się ukazać na podstawie zebranych w archiwach
ukraińskich dokumentów.
Ponieważ oryginały zebranych
dokumentów były w języku rosyjskim i ukraińskim, to pragnąc w ramach
projektu rozpowszechnić znajdujące się w nich informacje, zostały one
przełożone na język polski, a następnie opracowane naukowo przez
opracowanie przypisów objaśniających, bibliograficznych i biograficznych.
Dokumenty te w pełni potwierdzały tezę, iż mniejszość polska i niemiecka na
Ukrainie Radzieckiej uważane były przez Moskwę za bardzo niebezpieczne dla
polityki radzieckiej.
Zebrane dokumenty dowodzą, że
represyjna polityka władz radzieckich wobec mniejszości niemieckiej nie
zmieniła się po zawarciu w 1939 r. paktu Ribbentrop-Mołotow (mimo
oficjalnej współpracy ZSRR i III Rzeszy), a represje wobec Polaków nasiliły
się po zajęciu przez Moskwę Kresów Wschodnich RP.
Termin
realizacji:
Projekt zrealizowany został w okresie od 1 marca do 31
grudnia 2017 r. (10 miesięcy)
Ilościowe efekty
projektu:
1) zebrano 100 dokumentów przechowywanych w Państwowym Archiwach
Ukrainy w Czernihowie, Mikołajowie, Chersoniu oraz Centralnym Państwowym
Archiwum Historycznym Ukrainy w Kijowie. Wykonano ich kopie aparatem
cyfrowym;
2) zebrane dokumenty przełożono z języków rosyjskiego i
ukraińskiego na język polski, a następnie opracowano ich pod względem
merytorycznym;
3) cały zbiór dokumentów (kopie oryginałów i przekłady na
język polski zdeponowano w Bibliotece Instytutu, aby były dostępne dla
zainteresowanych naukowców, studentów, nauczycieli, dziennikarzy i innym
osób zainteresowanych tematem. Najciekawsze z dokumentów udostępniono na
stronie internetowej Instytutu www.pwin.pl.
Zespół
realizujący projekt:
1) Dr Stanisław Stępień – historyk, dyrektor
Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu, ma za sobą liczne
kwerendy w archiwach ukraińskich (również francuskich i niemieckich). Jest
on autorem ponad 150 prac i artykułów naukowych z dziedziny szeroko
pojętych stosunków polsko-ukraińskich, a także redaktorem 8 tomów edycji dokumentów
Polacy na Ukrainie oraz pięciu tomów studiów zbiorowych prac naukowych pt.
Polska-Ukraina 1000 lat sąsiedztwa.
2) Dr Frank Grelka – historyk z Uniwersytetu Viadrina –
Frankfurt nad Odrą, autor szeregu prac z dziejów stosunków
ukraińsko-niemieckich i dziedzictwa kulturowego Niemiec, m.in.:
DieukrainischeNationalbewegungunterdeutscherBesatzungsherrschaft 1918 und
1941/42, Wiesbaden 2005
3) Dr Anna Siciak – historyk kultury, sekretarz naukowy
Instytutu, autorka szeregu prac z zakresu kultury XIX i XX w.
4) Prof. dr JewhenSinkewycz – historyk z Czarnomorskiego
Państwowego Uniwersytetu im. Petra Mohyły w Mikołajowie – Ukraina, autor
prac z zakresu problematyki polsko-ukraińskiej.
5) Mgr Bogumiła Kowal – historyk, doktorant, autorka prac z
zakresu problematyki regionalnej i historii kultury.
6) Mgr Anna Zelwak – filolog ukrainista, tłumacz.
7) Lic. Ludmiła Kozłowska – filolog ukrainista i rusycysta,
tłumacz.
8) Mgr Ryszard T. Łamasz – kierownik Biura Instytutu,
koordynacja techniczna.
Sposób promocji:
Szczegółowe informacje o
realizowanym programie i jego efektach zostaną opublikowane na łamach
wydawanego corocznie przez Instytut „Biuletynu Ukrainoznawczego” oraz na
stronie internetowej www.pwin.pl.
Informacje
dodatkowe:
Podczas prowadzonych na
Ukrainie kwerend archiwalnych natrafiono na interesujące dokumenty
dotyczące mniejszości polskiej, jednakże wykraczające poza ramy
chronologiczne projektu, a mianowicie lata 1942-1991. Mimo to wykonano ich
kopie i zamieszczono w realizowanym projekcie Narodowego Programu Rozwoju
Humanistyki finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Pragnąc jednak ten fakt
podkreślić w trzech wydanych tomach publikacji „Polacy na Ukrainie. Zbiór dokumentów” zaznaczono udział Fundacji
Lanckorońskich w ich pozyskaniu (a mianowicie: cz. 2: lata 1939-1945, t.
II, s. 370 oraz cz. 3: lata 1945-1991, t. I, s. 307 i t. II,
s. 354).
Wykaz
najciekawszych dokumentów:
(udostępniono je na
stronie internetowej Instytutu)
• 1926, Charków – Wstępna analiza
wyników powszechnego spisu ludności z 1926 roku.
• 1929, 5 styczeń, Charków – Wyniki
wyborów do rad wiejskich w latach 1925/26, 1926/27 i 1927/28.
• 1929, 11 grudnia, Kijów –
Informacja konsula w sprawie aresztowania Eliasza Winogradowa.
• 1929, 14 grudnia, Kijów –
Informacja konsula polskiego na temat represji na Ukrainie.
• 1930, 8 marca, Kijów – Raport
Konsula RP w sprawie prześladowań Kościoła Katolickiego i jego wiernych
Polaków i Niemców.
• 1930, 31 grudnia, Żytomierz – Dane
statystyczne dotyczące sieci szkół mniejszości narodowych w okręgu
wołyńskim.
• 1934, 16 lutego, Charków –
Sprawozdanie Wydziału Kultury i Propagandy KC KP(b)U dotyczące wyników
kontroli szkół dla mniejszości narodowych USRR.
• 1935, 17 sierpnia, Kijów – Wyciąg z
protokołu posiedzenia Biura Politycznego KC KP(b)U celem rozwiązania
rejonów marchlewskiego i pulińskiego województwa kijowskiego.
• 1935, 27 września – 3 października,
Kijów – Wyciąg z protokołu posiedzenia Biura Politycznego KC KP(b)U
odnośnie rejonów marchlewskiego i pulińskiego.
• 1935, 25 listopada, Kijów –
Fragment protokołu z posiedzenia Biura Politycznego КС KP(b)U
dotyczący wysiedleń polskich i niemieckich rodzin ze strefy przygranicznej.
• 1936, 9 wrzesień, Kijów –
Informacja o wynikach kontroli w rejonach marchlewskim, nowogrodzkim i
olewskim.
• 1936, 20 październik, Kijów –
Decyzja Komisji Kontroli Radzieckiej w sprawie wydalenia z USSR polskiego
obywatela prof. E. M. Werbera.
• 1937, 30 grudnia, Kijów – Pismo
przewodnie kierownictwa DTO GUGB NKWD Odeskiej Kolei do naczelnika 8
Oddziału UGB NKWD USRR Łazara Munwieza o rezultatach działań
operacyjno-śledczych
• 1938, 1 stycznia, Żytomierz – Dane
statystyczne o działaniach operacyjno-śledczych UNKWD Obwodu
Żytomierskiego.
• 1938, 4 stycznia, Kijów –
Sprawozdanie naczelnika VIII Oddziału UGB NKWD USRR Łazara Munwieza o
liczbie ukraińskich nacjonalistów, cerkiewników, członków sekt, polskich i
niemieckich kontrrewolucjonistów skazanych przez obwodowe trójki NKWD USRR.
• 1938, 4 stycznia, Kijów –
Sprawozdanie statystyczne naczelnika 8 Oddziału UGB NKWD USRR Łazara
Munwieza dotyczące składu narodowościowego skazanych przez obwodowe trójki
NKWD USRR.
• 1938, 4 stycznia, Kijów –
Sprawozdanie statystyczne naczelnika VIII Oddziału UGB NKWD USRR Łazara
Munwieza o działaniach operacyjno-śledczych organów NKWD za okres od 1
czerwca 1937 r. do 4 stycznia 1938 r.
• 1938, 5 stycznia, Kijów – Meldunek
zastępcy Naczelnika UNKWD USRR Obwodu Kijowskiego Isaja Babicza do zastępcy
Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych USRR MichiłaStiepanowa o wynikach
operacji zatrzymania kontrrewolucyjnego kułackiego, przestępczego i innego
kontrrewolucyjnego elementu
• 1938, 9 stycznia, Kijów –
Sprawozdanie zastępcy Naczelnika UNKWD USRR Obwodu Kijowskiego Isaja
Babicza złożone Ludowemu Komisarzowi Spraw Wewnętrznych USRR Izraelowi
Leplewskiemu przedstawiające operacyjno-rozpoznawcze działania Zarządu NKWD
Obwodu Kijowskiego w okresie od 1 czerwca 1937 r. do 8 stycznia 1938 r.
• 1938, 12 stycznia, Kijów –
Sprawozdanie naczelnika VIII Oddziału UGB NKWD USRR Łazara Munwieza o
organizacjach antyradzieckich i grupach kontrrewolucyjnych zlikwidowanych
przez organa NKWD USRR.
• 1938, 10 kwietnia, Kijów - Fragment
z protokołu posiedzenia Biura Politycznego КС KP(b)U w sprawie
likwidacji szkól mniejszości narodowych w USRR.
• 1939, Kijów – Dane statystyczne o
składzie narodowościowym ludności z 16 wschodnich okręgów USRR i
Mołdawskiej SRR.
• 1941, [30] czerwca, Czernihów –
Postanowienie śledczego 3 Oddziału 66. Korpusu Strzeleckiego młodszego
lejtnanta Storonkina o aresztowaniu Michała Kozłowskiego,
s. Konstantego.
• 1941, 30 czerwca, [Czernihów] –
Protokół przesłuchania Michała Kozłowskiego, s. Konstantego
oskarżonego o działalność antyradziecką w Armii Czerwonej.
• 1941, 24 lipca, [Czernihów] –
Protokół kolejnego przesłuchania uzupełniającego Antoniego Gajewskiego, s.
Bolesława oskarżonego o działalność antyradziecką.
• 1941, 29 października, Niżyn –
Protokół konfrontacji świadka Michaiła Łabuźki, s. Jelisieja z
oskarżonym Piotrem Kicińskim, s. Jana.
Udostępnione
najciekawsze dokumenty
Projekt III.
Unikalny dokument z czasów I wojny światowej
„Dziennik” Heleny z Seifertów Jabłońskiej
z lat 1914-1915
Projekt
powstał w ramach zadania publicznego i został dofinansowany ze środków
Województwa Podkarpackiego
(umowa nr
DO-III.616.28.2017 z 3 kwietnia 2017)
Cel projektu:
1) promowanie
twórczości pisarzy pochodzących z terenu województwa podkarpackiego
nawiązujących w swojej twórczości do wątków zaczerpniętych z historii i
kultury regionu;
2) promocja Podkarpacia poprzez ukazywanie jego dziedzictwa historycznego,
wielokulturowości i atrakcyjności turystycznej w trakcie spotkania
promocyjnego, oraz przez informacje zamieszczane w środkach masowego
przekazu;
3) ukazanie dążeń niepodległościowych Polaków zamieszkujących
tereny obecnego województwa podkarpackiego, w związku ze zbliżającym się
100-leciem odzyskania przez Polskę Niepodległości.
SPRAWOZDANIE Z RALIZACJI:
Rezultatami projektu są następujące
działania:
1. Wydanie drukiem publikacji.
Głównym
rezultatem realizacji zadania było wydanie drukiem wspomnień Heleny z Seifertów Jabłońskiej, pt. Dziennik
z oblężonego Przemyśla 1914–1915 (produkt zadania), w
nakładzie 300 egz. (rezultat ilościowy), przygotowanych do druku i opatrzonych wstępem przez dra Stanisława
Stępnia.
Publikacja ta
została przeznaczona do bezpłatnego przekazania w celach recenzyjnych i
promocyjnych w 50% (150 egz.) do redakcji czołowych polskich i ukraińskich
czasopism naukowych i kulturalnych oraz gazet, a także do bibliotek
polskich i ukraińskich w ramach egzemplarzy obowiązkowych i wymiany
międzybibliotecznej.
Pozostała
część nakładu 150 egz. przeznaczona została do sprzedaży księgarskiej po
cenach kosztów produkcji, a osiągnięty przychód (w planowanej
wysokości 3.000,00 zł) zostaje przeznaczony na działalność statutową
Instytutu, a w szczególności na sfinansowanie części wydatków
realizacji zadania publicznego w ramach własnego udziału finansowego.
2. Wygłoszenie
trzech odczytów (wykładów) publicznych.
Efektem towarzyszącym zadania było
wygłoszenie trzech odczytów (wykładów) publicznych (produkty zadania)
w wymiarze 1 godziny każdy, czyli łącznie 3 godziny (rezultaty
ilościowe), promujących
dzieje i wielokulturowość Podkarpacia oraz losy I wojny światowej. Odczyty
miały charakter otwartych wykładów publicznych, w związku z tym przyczynią
się do poszerzenia wiedzy społecznej na temat dziejów i wielokulturowości
regionu, a także upowszechniania humanitarnych postaw w trakcie wojny.
Sposobem
monitorowania tego rezultatu i źródłem informacji o osiągnięciu wskaźnika
są egzemplarze okazowe zaproszeń i plakatów.
Trzy odczyty (wykłady) wygłoszone
zostały przez dwóch wykładowców (rezultat
ilościowy) specjalistów od
powyższej problematyki w
Bibliotece Instytutu, w których uczestniczyło łącznie 90 osób (rezultat ilościowy):
1) dr Stanisław Stępień
(PWIN, PWSW) – Działania militarne podczas I wojny światowej na terenie
Podkarpacia; Wykład odbył się w dniu 19 maja 2017 r. w Bibliotece
Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu;
2) dr Anna Siciak (PBP) – Forty
Twierdzy Przemyśl z I wojny światowej jako współczesne atrakcje
turystyczne; Odczyt wygłoszony został w Bibliotece PWIN w Przemyślu
w dniu 28 lipca 2017 r.;
3) dr Stanisław Stępień
(PWIN, PWSW) – Obiekty militarne z czasów I wojny światowej na terenie
Podkarpacia jako budowle promujące region; Wykład został wygłoszony
w Bibliotece PWIN w Przemyślu dnia 25 października 2017 r.
3. Promocja
zadania:
Spotkanie promocyjne odbyło się w dniu 28 listopada
2017 r. w 70-osobowej sali (rezultaty
ilościowe) w Państwowej
Wyższej Szkole Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu. Wzięli w nim udział
studenci oraz pracownicy naukowo-dydaktyczni Instytutu Historii oraz
Instytutu Humanistycznego PWSW, członkowie i współpracownicy PWIN
oraz zaproszeni goście. Ze względu na brak zakończenia produkcji
drukarskiej zaprezentowano tekst „Dziennika” Heleny z Seifertów Jabłońskiej
z płyty CD.
W ramach promocji zadania publicznego przygotowano do
zamieszczenia trzy informacje medialne informujące o realizacji tych działań.
Jedną z nich zamieszczono na stronie internetowej Instytutu, drugą
skierowano do zamieszczenia w kolejnym numerze rocznika PWIN „Biuletyn
Ukrainoznawczy” (wyjdzie on drukiem w I kwartale 2018 r. i wówczas
tekst ten zostanie dołączony do przechowywanej w Instytucie dokumentacji z
realizacji niniejszego zadania), natomiast trzecią do zamieszczenia w
tygodniku „Życie Podkarpackie”.
Ponadto w celach recenzyjnych wysłane zostały egzemplarze książki do
czasopism regionalnych i ogólnokrajowych (historycznych,
kulturalno-społecznych).
Sposobem monitorowania tego rezultatu i
źródłem informacji o osiągnięciu wskaźnika jest przygotowana, sporządzona i
zamieszczona na stronie internetowej Instytutu informacja o zrealizowanym
zadaniu publicznym.
Teksty kolejnych dwóch informacji o charakterze promocyjnym
złożyliśmy do druku w najbliższym numerze rocznika „Biuletyn
Ukrainoznawczy”, a także w Redakcji „Życia Podkarpackiego”, ale termin ich
wydania nie zależy od nas. Niemniej jednak jak tylko się ukażą to
kserokopię artykułów prześlemy na adres Urzędu Marszałkowskiego.
Ponadto
informacja o dofinansowaniu książki przez Urząd Marszałkowski wraz z jego
logo (herbem województwa podkarpackiego) została zamieszczona na stronie
redakcyjnej publikacji, a specjalne podziękowanie umieszczono
w końcowej części Przedmowy do
książki.
Informujemy, że publikacja zawiera
cenne informacje dotyczące polskich działań niepodległościowych w latach I
wojny światowej. Dlatego też traktujemy ją jako wkład w przygotowywane w
2018 r. obchody 100-lecia odzyskania przez Polskę Niepodległości.

ZACHĘCAMY DO JEJ
ZAKUPU I LEKTURY.




|