PROJEKTY ZREALIZOWANE

prace naukowo-badawcze 

           Badania naukowe Instytutu od momentu jego powstania koncentrują się na problematyce ukrainoznawczej: dziejach Ukrainy, stosunkach polsko-ukraińskich, kwestii mniejszości narodowych i wyznaniowych w obu krajach, a także wielorakich związkach Polaków z Ukraińcami i innymi narodami Europy Środkowej i Wschodniej.

           Na początku lat 90. XX w. zrodziło się silne zapotrzebowanie na takie badania. Był to bowiem okres intensywnych zmian politycznych w Polsce i w Europie Wschodniej. Dla nauki historycznej i innych nauk społecznych, zwłaszcza w zakresie szeroko pojętego ukrainoznawstwa, był to okres przełomowy. Badacze bez przeszkód zaczęli wyjeżdżać do ukraińskich archiwów i bibliotek. W Polsce powstało zapotrzebowanie na wiedzę o najbliższym sąsiedzie, z którym od początku państwowości polskiej utrzymywane były ścisłe kontakty, a od połowy XIV w. większa lub mniejsza część ziem ukraińskich, podobnie jak białoruskich i litewskich, wchodziła w skład Korony Królestwa Polskiego, a następnie wspólnego organizmu państwowego – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

         Podejmowane przez Instytut tematy badawcze dotyczą głównie stosunków polsko-ukraińskich na przestrzeni wieków, dziejów polsko-ukraińskiego pogranicza etnicznego, wspólnego dziedzictwa kulturowego, a także przeszłości i teraźniejszości Kościoła greckokatolickiego w Polsce i Kościoła rzymskokatolickiego na Ukrainie. Dotychczasowym efektem badawczym Instytutu jest szereg polsko-ukraińskich projektów naukowych i edukacyjnych, międzynarodowych konferencji i seminariów naukowych, a także wydanie drukiem ponad 80 monografii, prac zbiorowych, zbiorów dokumentów, bibliografii, wspomnień i czasopism naukowych.

PROJEKTY (ZADANIA PUBLICZNE) ZREALIZOWANE w 2021 ROKU

REPRESJE LUDNOŚCI POLSKIEJ NA WOŁYNIU

PRZEZ „PIERWSZYCH” SOWIETÓW

W LATACH 1939-1941”

Projekt nr 267 dofinansowany przez Fundację Lanckorońskich

Celem projektu było zabranie i opublikowanie drukiem ok. 200 kopii dokumentów obrazujących represje na ludności polskiej, dokonywane przez Sowietów, po ich wkroczeniu na wschodnie ziemie II Rzeczypospolitej 17 września 1939 r., ze szczególnym uwzględnieniem terenu Wołynia. W tym celu od początku projektu prowadzona była kwerenda w:

1) Państwowym Obwodowym Archiwum w Łucku;

2) Państwowym Obwodowym Archiwum w Równem.

Zebrane tam kopie dokumentów były przepisywane, tłumaczone z języka rosyjskiego i ukraińskiego na język polski, a następnie opracowywane krytycznie. Po takim przygotowaniu były udostępniane w Bibliotece Instytutu zainteresowanym badaczom (tak w postaci kopii archiwalnych, jak i w wersji tłumaczonej na język polski), a najciekawsze z nich po opatrzeniu przypisami objaśniającymi i bibliograficznymi były przygotowywane do druku.

Projekt realizowany był przez zespół merytoryczny:

1) Dr hab. Stanisław Stępień prof PWSW – kierownik projektu;

2) Dr Anna Siciak;

3) Mgr Bogumiła Kowal;

4) Mgr Anna Zelwak;

5) Lic. Ludmiła Kozłowska.

Część administracyjno-techniczną projektu obsługiwali:

1) Mgr Ryszard T. Łamasz;

2) Mgr Henryk Lasko.

Efektem końcowym projektu było opublikowanie ok. 100 dokumentów w 3 tomie publikacji Wołyń za „pierwszych Sowietów”. Losy ludności polskiej i polskiego dziedzictwa kulturowego. Zbiór dokumentów.

Opublikowane dokumenty przyczynią się do poszerzenia naszej wiedzy o losach Polaków i polskiego dziedzictwa kulturowego na byłych Kresach Wschodnich, a także pokażą, iż polityka sowiecka przyczyniła się do wzbudzenia wśród miejscowej ludności ukraińskiej negatywnego stosunku do Polaków na Wołyniu.

PROJEKTY (ZADANIA PUBLICZNE) ZREALIZOWANE w 2020 ROKU

PROJEKT I.

LUDNOŚĆ POLSKA NA WOŁYNIU I W GALICJI WSCHODNIEJ

PODCZAS OKUPACJI PRZEZ „PIERWSZYCH” SOWIETÓW

W LATACH 1939-1941”

Projekt nr 254 dofinansowany przez Fundację Lanckorońskich

1. Projekt realizowano w okresie:

od 1 maja do 31 grudnia 2020 r. (8 miesięcy).

2. Opis realizacji projektu.

Projektu nr 254 pt. Ludność polska na Wołyniu i w Galicji Wschodniej podczas okupacji przez „pierwszych” Sowietów w latach 1939-1941 był projektem badawczym (naukowym) i wydawniczym. Poległ na zebraniu w archiwach ukraińskich kopii 200 dokumentów ukazujących losy ludności polskiej po włączeniu Kresów Wschodnich w skład ZSRR. Zakres chronologiczny zebranych dokumentów obejmował okres od wkroczenia Armii Czerwonej na wschodnie tereny Polski (IX 1939 r.) do wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej (VI 1941 r.). Szczególną uwagę zwróciliśmy przede wszystkim na wydarzenia na obszarze byłego województwa wołyńskiego, gdzie władze radzieckie w szczególny sposób przystąpiły do niszczenia polskości, wywózek ludności w głąb ZSRR oraz niszczenia polskiej kultury i sztuki. W przyszłości zamierzamy objąć badaniami również 3 wschodnie województwa dawnej Rzeczypospolitej: lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie. Badania byłego województwa wołyńskiego ze stolicą w Łucku w odniesieniu do wspominanego okresu są dopiero w stadium początkowym. Znacznie więcej wiemy o losach tamtejszej ludności polskiej w okresie późniejszym, czyli w czasach okupacji niemieckiej, kiedy to doszło do masowych represji w stosunku do Polaków ze strony Ukraińskiej Powstańczej Armii.

W odniesieniu do Wołynia i Galicji Wschodniej pozyskano dokumenty dzięki przeprowadzeniu kwerend w następujących archiwach ukraińskich:

1) Państwowym Obwodowym Archiwum w Łucku;

2) Państwowym Obwodowym Archiwum w Równem;

3) Branżowe Archiwum Państwowe Służby Bezpieczeństwa Ukrainy w Kijowie.

4) Centralne Archiwum Państwowe Wyższych Organów Władzy i Rządu Ukrainy w Kijowie.

Okres okupacji ziem wschodnich Rzeczypospolitej od września 1939 r. aż do ataku Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 r. był to czas represji wymierzonych w ludność polską. Objęły one swoim zasięgiem zarówno polityków i wojskowych, księży, ziemian jak również uciekinierów spod okupacji niemieckiej oraz zwykłą ludność cywilną. Tysiące osób aresztowano bądź zesłano na Sybir w trakcie czterech wywózek (10 lutego 1940; 13-14 kwietnia1940; maj - lipiec 1940; maj - czerwiec 1941). W 1941 r. NKWD wymordowało kilka tysięcy więźniów przetrzymywanych w więzieniach wołyńskich i galicyjskich. Wśród dokumentów, które uzyskano z archiwów ukraińskich istotne są nie tylko akta sądowe represjonowanych Polaków, ale również uchwały, instrukcje, wskazówki, dyrektywy centralnych władz sowieckich dotyczące postępowań z osobami zakwalifikowanymi jako niebezpieczne dla nowego reżimu, czyli byłych polskich wojskowych, funkcjonariuszy państwowych i osadników. W ramach zrealizowanego projektu, poprzez udostępnienie szerokiemu gronu odbiorców zebranych dokumentów, ukazać politykę władz sowieckich, jako zmierzającą do zatarcia wszelkich śladów polskości na zajętych terenach poprzez niszczenie polskich zabytków kultury i prób czyszczenia Wołynia z ludności polskiej przez organizację wywózek, rozpoczętą w lutym 1940 r.

Głównym efektem projektu było wydanie drugiego tomu edycji źródłowej pt. Wołyń za „pierwszych Sowietów”. Losy ludności polskiej i polskiego dziedzictwa kulturowego. Zbiór dokumentów, Przemyśl 2020. W 2019 r. dzięki dofinansowaniu przez Fundację Lanckorońskich ukazał się pierwszy tom tej publikacji.

3. Zespół realizujący projekt.

ZESPÓŁ MERYTORYCZNY:

1) Dr hab. Stanisław Stępień – historyk, dyrektor Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu, ma za sobą liczne kwerendy w archiwach ukraińskich (również francuskich i niemieckich). Jest on autorem ponad 150 prac i artykułów naukowych z dziedziny szeroko pojętych stosunków polsko-ukraińskich, a także redaktorem 14 tomów edycji dokumentów Polacy na Ukrainie, pięciu tomów studiów zbiorowych prac naukowych pt. Polska-Ukraina 1000 lat sąsiedztwa oraz pierwszego tomu edycji dokumentów ukazujących losy ludności polskiej w województwie wołyńskim i w Galicji Wschodniej okupowanych przez armię radziecką w latach 1939-1941 pt. Wołyń za „pierwszych Sowietów”. Losy ludności polskiej i polskiego dziedzictwa kulturowego. Zbiór dokumentów.

2) Dr Anna Siciak – historyk kultury, sekretarz naukowy Instytutu, autorka szeregu prac z zakresu kultury XIX i XX w. na Kresach Wschodnich;

3) Mgr Bogumiła Kowal– historyk, autorka prac z zakresu problematyki regionalnej i historii kultury;

4) Mgr Anna Zelwak – filolog ukrainista, tłumacz.

5) Lic. Ludmiła Kozłowska – filolog ukrainista i rusycysta, tłumacz.

CZYNNOŚCI ADMINISTRACYJNO-TECHNICZNE:

1) Mgr Ryszard T. Łamasz – kierownik Biura Instytutu, koordynacja techniczna.

2) Mgr Henryk Lasko – informatyk.

4. Sposób promocji.

Szczegółowe informacje o realizowanym projekcie i jego efektach znajdą się na łamach wydawanego corocznie przez Instytut „Biuletynu Ukrainoznawczego” oraz na stronie internetowej www.pwin.pl.

PROJEKT II.

UPOWSZECHNIANIE DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

PODKARPACKICH WSI I MIASTECZEK NA PRZESTRZENI WIEKÓW

Projekt zrealizowany został w ramach zadania publicznego „Dziedzictwo kulturowe”

Mecenat kulturalny - II edycja. Dofinansowano z budżetu Województwa Podkarpackiego

(umowa nr DO-III.616.15.2020 z 21 września 2020 r.)

1. Zadanie zrealizowane zostało w okresie:

od 1 września do 15 listopada 2020 r. (3 miesiące).

2. Opis zadania:

Zadanie publiczne pt. Upowszechnianie dziedzictwa kulturowego podkarpackich wsi na przestrzeni XVII – XX w. polegało na zebraniu i opracowaniu materiałów dotyczących regionalnego dziedzictwa kulturowego obszarów wiejskich w powiecie lubaczowskim, z uwzględnieniem zarówno lokalnego folkloru, jak również zabytków i dziedzictwa kulturowego regionu Podkarpacia. Przez zrealizowane zadanie wspieramy inicjatywę zmierzającą do rozwoju wiedzy o dziedzictwie kulturowym wsi powiatu lubaczowskiego. Jednocześnie promujemy całe województwo podkarpackie poprzez ukazanie szerokiemu gronu odbiorców szczególnej specyfiki tego regionu, jego zróżnicowania kulturowego. Wykonane badanie i dokumentowanie przeszłości podkarpackich wsi, lokalnych tradycji i zwyczajów umożliwia chronienie od zapomnienia chociaż części lokalnego dziedzictwa.

Zrealizowane zadanie składało się z następujących etapów wykonanych prac:

1) przeprowadzenie kwerend archiwalnych w Archiwum Państwowym w Przemyślu, Archiwum Państwowym w Rzeszowie, Archiwum Narodowym w Krakowie, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Bibliotece Książąt Czartoryskich w Krakowie; uzyskanie kopii 100 dokumentów (w tym wykonanie kopii map katastralnych wsi powiatu lubaczowskiego i udostępnienie ich lokalnej prasie do popularyzowania walorów turystycznych Podkarpacia;

2) przeprowadzenie kwerend w bibliotekach woj. podkarpackiego oraz Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie i Bibliotece Narodowej w Warszawie celem skompletowania kopii książek, czasopism i artykułów o dziedzictwie kulturalnym wsi powiatu lubaczowskiego (ok. 200 kopii);

3) przepisanie i opracowanie treści zebranych dokumentów pod względem technicznym celem udostępnienia ich w Bibliotece Instytutu dla wszystkich zajmujących się promocją Podkarpacia, w tym dziennikarzom prasy lokalnej, studentom, a także historykom (do wykorzystania przy pisaniu artykułów popularyzujących walory turystyczne Województwa Podkarpackiego);

4) opracowanie naukowe i selekcja materiału ilustracyjnego w celu udostępnienia ich do celów promocyjnych Podkarpacia;

5) sporządzenie dokumentacji fotograficznej lokalnych zabytków znajdujących się na terenie współczesnego powiatu lubaczowskiego, celem ich udostępnienia w lokalnej prasie do wykorzystania przy pisaniu artykułów popularyzujących walory turystyczne Podkarpacia;

6) zorganizowanie w Południowo-Wschodnim Instytucie Naukowym w Przemyślu 6 odczytów dotyczących dziejów obszaru wchodzącego w skład obecnego powiatu lubaczowskiego, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki zróżnicowania kulturowego, na podstawie materiałów uzyskanych z kwerend (treści tych odczytów udostępnione są na stronie internetowej PWIN www.pwin.pl);

7) udostępnienie w Bibliotece PWIN całości uzyskanych z kwerend materiałów wszystkim zainteresowanym powyższą problematyką;

8) opracowanie części uzyskanych materiałów i wydawnictwie w formie książki autorstwa Bogumiły Kowal i Władysława Szyka pt. Nowa Grobla. Dzieje galicyjskiej wsi.

3. Zespół realizujący projekt:

KIEROWNIK PROJEKTU:

–  dr hab. Stanisław Stępień – historyk, dyrektor Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu. Jest on autorem ponad 200 prac i artykułów naukowych z dziejów Polski, pogranicza polsko-ukraińskiego oraz pojętych stosunków polsko-ukraińskich, a także redaktorem 14 tomów edycji dokumentów Polacy na Ukrainie (1917-1991), pięciu tomów studiów zbiorowych prac naukowych pt. Polska-Ukraina 1000 lat sąsiedztwa oraz dwóch edycji dokumentów obrazujących losy ludności polskiej w województwie wołyńskim pt. Wołyń za „pierwszych Sowietów”. Losy ludności polskiej i polskiego dziedzictwa kulturowego. Zbiór dokumentów.

REALIZATORZY PROJEKTU:

1) dr Anna Siciak – historyk kultury, sekretarz naukowy Instytutu, autorka szeregu prac z zakresu kultury XIX i XX w. Przemyśla, regionu oraz Kresów Wschodnich;

2) mgr Bogumiła Kowal – historyk, autorka prac z zakresu problematyki regionalnej i historii kultury;

3) inż. Władysław Szyk – samorządowiec, inżynier rolnik (absolwent Akademii Rolniczej w Krakowie oraz studiów podyplomowych UMCS Filia w Rzeszowie w zakresie europeistyki);

4) mgr Anna Zelwak – filolog ukrainista, tłumacz;

5) mgr Henryk Lasko – informatyk.

6) mgr Ryszard T. Łamasz – kierownik Biura Instytutu, koordynacja techniczna i administracyjna

4. Efekty projektu:

1) kwerendy archiwalne i biblioteczne przeprowadzone w celu zgromadzenia materiałów dotyczących przeszłości i współczesności miejscowości Nowej Grobli i okolicznych wsi na terenie Lubaczowszczyzny;

2) naukowe opracowanie zebranych dokumentów;

3) przygotowanie i udostępnienie on-line 6 odczytów mających na celu ukazanie przeszłości i walorów turystycznych Nowej Grobli i innych podkarpackich wsi.

Teksty odczytów w pdf:

a) Odczyt 1,

b) Odczyt 2,

c) Odczyt 3,

d) Odczyt 4,

e) Odczyt 5,

f) Odczyt 6;

4) udostępnianie zabranych materiałów badaczom regionalnym, dziennikarzom, studentom, nauczycielom, turystom i innym osobom interesującym się dziedzictwem kulturowym Województwa Podkarpackiego;

5) wydanie drukiem zebranych i opracowanych materiałów w przygotowanej przez mgr Bogumiłę Kowal i inż. Władysława Szyka publikacji pt. Nowa Grobla. Dzieje galicyjskiej wsi.

5. Sposób promocji.

Szczegółowe informacje o realizowanym programie i jego efektach zostaną znajdą się na łamach wydawanego corocznie przez Instytut „Biuletynu Ukrainoznawczego” oraz na stronie internetowej www.pwin.pl.

Nowa Grobla. Dzieje galicyjskiej wsi

Bogumiła Kowal, Władysław Szyk, Przemyśl 2020, s.262.

PROJEKTY ZREALIZOWANE w 2019 ROKU

KRESY ZA „PIERWSZYCH SOWIETÓW”. LOSY LUDNOŚCI POLSKIEJ

I POLSKIEGO DZIEDZICTWA KULTUROWEGO NA WOŁYNIU I W GALICJI

WSCHODNIEJ (1939-1941)

Projekt dofinansowany przez Fundację Lanckorońskich

Projekt realizowano w okresie:

od 1 maja do 31 grudnia 2019 r. (8 miesięcy)

Opis i wnioski z realizacji projektu:

Celem projektu Kresy za „pierwszych” Sowietów. Losy ludności polskiej i polskiego dziedzictwa kulturowego na Wołyniu i w Galicji Wschodniej (1939-1941) było zebranie w archiwach ukraińskich kopii 200 dokumentów obrazujących losy ludności polskiej po agresji ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 r. i po włączeniu województw wschodnich II Rzeczypospolitej do Związku Radzieckiego. Chronologicznie projekt obejmował okres od 17 września 1939 do 22 czerwca 1941 r. Najbardziej reprezentatywne dokumenty opublikowano w pracy:

Wołyń za „pierwszych Sowietów”. Losy ludności polskiej i polskiego dziedzictwa kulturowego. Zbiór dokumentów, tom I: Lata 1939-1941, pod red. Stanisława Stępnia, PWIN Przemyśl 2019, 334 s. (spis dokumentów także w języku ukraińskim);

Udostępniamy 70 z nich:

Wykaz najciekawszych dokumentów:

· 1939, 17 września, Kijów – Meldunek specjalny zastępcy komisarza ludowego spraw wewnętrznych USRR Nikołaja Gorlinskiego do sekretarza KC KP(b)U Nikity Chruszczowa o reakcjach robotników Ukrainy na wystąpienie Wiaczesława Mołotowa w dniu 17 września 1939 roku

· 1939, 18 września, Połtawa – Telefonogram naczelnika Zarządu NKWD obwodu połtawskiego dotyczący reakcji ludności na przemówienie Wiaczesława Mołotowa o wstąpieniu Armii Czerwonej na terytorium Polski

· 1939, 19 września, Dubno – Postanowienie dotyczące wszczęcia dochodzenia w sprawie Władysława Ziembry, s. Józefa, aresztowanego pod zarzutem działalności antyradzieckiej

· 1939, 24 września, Dubno – Postanowienie o wybraniu środka zapobiegawczego wobec Władysława Ziembry, s. Józefa, oskarżonego o działalność antyradziecką

· 1939, 26 września, Kijów – Meldunek specjalny zastępcy komisarza ludowego spraw wewnętrznych USRR Nikołaja Gorlinskiego do sekretarza KC KP(b)U Nikity Chruszczowa o reakcji ludności na wkroczenie Armii Czerwonej na terytorium Kresów Wschodnich II RP

· 1939, 11 października, Dubno – Postanowienie dotyczące wszczęcia dochodzenia w sprawie aresztowanego Michała Zaremby, s. Władysława, podejrzanego o działalność antyradziecką

· 1939, 11 października, Dubno – Postanowienie o wybraniu środka zapobiegawczego wobec Michała Zaremby, s. Władysława, oskarżonego o działalność antyradziecką

· 1939, po 11 października, Równe – Informacja dotycząca Michała Zaremby, s. Władysława, oskarżonego o przynależność do polskiej organizacji wojskowej Związek Strzelecki i działalność na szkodę Związku Radzieckiego

· 1939, 24 listopada, Skole – Postanowienie o aresztowaniu Stanisława Krepskiego, s. Jana, oskarżonego o próbę nielegalnego przekroczenia granicy państwowej ZSRR z zamiarem przedostania się na Węgry, a stamtąd do Francji, aby wstąpić do organizowanego tam wojska polskiego

· 1939, 24 listopada, Ludwikówka – Protokół zatrzymania i przesłuchania Stanisława Krepskiego, s. Jana, usiłującego nielegalnie przekroczyć granicę państwową ZSRR i przedostać się na Węgry

· 1939, 1 grudnia, [Dubno] – Postanowienie o pociągnięciu do odpowiedzialności karnej Michała Zaremby, s. Władysława, za działalność antyradziecką

· 1939, grudzień, Kijów – Instrukcja Sekretariatu NKWD USRR dotycząca schematu sporządzania planu pracy przez Odcinkowe Trójki Operacyjne

· 1939, 3 grudnia, Skole – Postanowienie o aresztowaniu Józefa Nowackiego, s. Wacława, usiłującego nielegalnie przekroczyć granicę w celu przedostania się na terytorium Węgier

· 1939, [6 grudnia, Iwaszkowce] – Ankieta personalna Józefa Nowackiego, s. Wacława, aresztowanego za próbę nielegalnego przekroczenia granicy ZSRR

· 1939, [6 grudnia], Iwaszkowce – Protokół zatrzymania, przesłuchania i przeszukania Józefa Nowackiego, s. Wacława, oskarżonego o próbę nielegalnego przekroczenia granicy ZSRR

· 1939, [9 grudnia], Równe – Ankieta personalna aresztowanego Jana Gajka, s. Jakuba, oskarżonego o próbę nielegalnego przekroczenia granicy ZSRR

· 1940, 4 stycznia, Winnica – Ankieta personalna aresztowanego Stanisława Krepskiego, s. Jana, oskarżonego o próbę nielegalnego przekroczenia granicy ZSRR

· 1940, 10 stycznia, Moskwa – Dyrektywa NKWD o pracy agenturalno-operacyjnej wśród osób przesiedlonych z Kresów Wschodnich, uchodźców z Polski centralnej i zachodniej oraz jeńców wojennych byłej armii polskiej pracujących w zakładach przemysłowych i gospodarce rolnej ZSRR

· 1940, styczeń, Moskwa – Instrukcja Głównego Zarządu Wojsk Konwojowych NKWD ZSRR dla naczelników eszelonów dotycząca eskortowania przesiedleńców specjalnych – osadników

· [1940], Kijów – Instrukcja sekretariatu NKWD USRR dotycząca porządku przeprowadzenia operacji wysiedlenia polskich osadników

· 1940, 11 stycznia, Żytomierz – Kopia protokołu przesłuchania Heleny Bańkowskiej, c. Antoniego

· 1940, 13 stycznia, Winnica – Protokół przesłuchania aresztowanego Stanisława Krepskiego, s. Jana, oskarżonego o próbę nielegalnego przekroczenia granicy i przedostania się na Węgry

· 1940, 25 stycznia, Winnica – Protokół przesłuchania Józefa Nowackiego, s. Wacława, oskarżonego o próbę nielegalnego przekroczenia granicy ZSRR z Węgrami

· 1940, 28 stycznia, Winnica – Protokół przesłuchania Stanisława Krepskiego, s. Jana, oskarżonego o to, że usiłował przedostać się poprzez Węgry do Francji w celu wstąpienia do tworzonych tam oddziałów wojska polskiego

· 1940, 2 lutego, Moskwa – Instrukcja zastępcy ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRR Wsiewołoda Mierkułowa i ludowego komisarza spraw wewnętrznych USRR Iwana Sierowa dla operacyjnych trójek NKWD dotycząca przeprowadzania operacji wysiedlania polskich osadników z Kresów Wschodnich II RP

· 1940, 3 lutego, Łuck – Instrukcja wołyńskiego Obwodowego Komitetu KP(b)U dotycząca potrzeby wzmożenia cenzury prasy i innej drukowanej literatury

· 1940, 25 lutego, Łuck – List sekretarza wołyńskiego Obwodowego Komitetu KP(b)U dotyczący wprowadzenia na Wołyniu cenzury i wycofania z bibliotek literatury antyradzieckiej i antykomunistycznej

· 1940, 28 lutego, Winnica – Postanowienie o postawieniu w stan oskarżenia Józefa Nowackiego, s. Wacława, pod zarzutem próby nielegalnego przejścia przez granicę z ZSRR na Węgry

· 1940, 29 lutego, Winnica – Kolejny protokół przesłuchania Stanisława Krepskiego, s. Jana, oskarżonego o próbę nielegalnego przekroczenia granicy ZSRR

· 1940, 29 lutego, Winnica – Decyzja o postawieniu w stan oskarżenia Stanisława Krepskiego, s. Jana, usiłującego nielegalnie przekroczyć granicę państwową ZSRR, dotrzeć na Węgry, a stamtąd przedostać się na terytorium Francji by wstąpić do wojska polskiego

· 1940, 3 marca, Winnica – Akt oskarżenia przeciwko Stanisławowi Krepskiemu, s. Jana, obwinionemu o próbę nielegalnego przejścia granicy Związku Radzieckiego i przedostania się na terytorium Węgier

· 1940, 3 marca, Winnica – Akt oskarżenia przeciwko Józefowi Nowackiemu, s. Wacława, oskarżonemu o próbę nielegalnego przekroczenia granicy ZSRR

· 1940, 3 marca, Równe – Postanowienie o przedłużeniu okresu śledztwa i tymczasowego aresztowania Michała Zaremby, s. Władysława, obwinionego o działalność antyradziecką

· 1940, 4 marca, Równe – Pismo Oddziału Specjalnego Zarządu NKWD USRR w sprawie pilnego przesłania kopii decyzji o postawieniu w stan oskarżenia aresztowanego Władysława Ziembry, s. Józefa

· 1940, 5 marca, Równe – Pismo Oddziału Specjalnego Zarządu NKWD USRR do naczelnika Rejonowego Oddziału NKWD w Dubnie ponaglające w sprawie pilnego przesłania kopii postanowienia o przedstawieniu oskarżenia aresztowanemu Michałowi Zarembie, s. Władysława

· 1940, 6 marca, Rafałówka – Wypis z protokołu przesłuchania świadka Piotra Leonowa, s. Nestora, w sprawie oskarżonego Jana Masłochy, s. Stanisława

· 1940, 7 marca, Moskwa – Dyrektywa ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRR Ławrientija Berii dotycząca wysiedlenia członków rodzin represjonowanych

· 1940, marzec, Moskwa – Wzór ankiety osobowej, wypełnianej na członków rodzin osoby represjonowanej, podlegających wysiedleniu z miejsca dotychczasowego zamieszkania

· 1940, 21 marca, Rafałówka – Protokół przesłuchania Fiodora (Teodora) Halczyka, s. Klimenta, w sprawie osób oskarżonych o to, że były konfidentami polskiej Policji Państwowej

· 1940, 23 marca, Równe – Wniosek prokuratora obwodowego obwodu rówieńskiego o przedłużenie tymczasowego aresztowania Michała Zaremby, s. Władysława

· 1940, 26 marca, Kijów – Decyzja o skierowaniu sprawy Józefa Nowackiego, s. Wacława, do rozpatrzenia przez Kolegium Specjalne NKWD ZSRR

· 1940, 9 kwietnia, Równe – Pismo dotyczące zgody prokuratora na przedłużenie tymczasowego aresztowania Michała Zaremby, s. Władysława, oskarżonego o działalność antyradziecką

· 1940, 10 kwietnia, Nowa Rafałówka – Postanowienie o tymczasowym aresztowaniu Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o podejmowanie działań wymierzonych przeciwko władzy radzieckiej

· 1940, 10 kwietnia, Równe – Nakaz aresztowania Jana Masłochy, s. Stanisława, oraz przeprowadzenia rewizji w jego mieszkaniu

· 1940, 10 kwietnia, Równe – Ankieta personalna aresztowanego Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o działalność antyradziecką

· 1940, 10 kwietnia, Soszniki – Protokół przeprowadzenia rewizji w mieszkaniu aresztowanego Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o działalność antyradziecką

· 1940, 10 kwietnia, Rafałówka – Protokół przesłuchania Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o podejmowanie działań przeciwko władzy radzieckiej w okresie, kiedy był komendantem terenowej organizacji Związku Podoficerów Rezerwy (ZPR)

· 1940, 10 kwietnia, Nowa Rafałówka – Postanowienie o postawieniu w stan oskarżenia Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o działalność antykomunistyczną w okresie II RP

· 1940, 24 kwietnia, Łuck – Wyciąg ze sprawozdania pierwszego sekretarza Obwodowego Komitetu KP(b)U dotyczącego pracy wołyńskiej obwodowej organizacji partyjnej

· 1940, 29 kwietnia, Wyrobki – Zaświadczenie wydane przez Radę Wiejską wsi Wyrobki o zatrudnieniu Jana Masłochy, s. Stanisława

· 1940, 3 maja, Rafałówka – Wypis z protokołu przesłuchania świadka Nikołaja Borodicza w sprawie oskarżonego Jana Masłochy, s. Stanisława

· 1940, 12 maja, Równe – Postanowienie o przyjęciu przez Oddział Śledczy Zarządu NKWD obwodu rówieńskiego sprawy Jana Masłochy, s. Stanisława, do dalszego postępowania śledczego

· 1940, 13 maja, Równe – Protokół przesłuchania Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o działalność antyradziecką w okresie II RP

· 1940, 31 maja, Równe – Postanowienie o aresztowaniu i przeszukaniu Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o to, że w okresie II RP był komendantem terenowej organizacji Związku Podoficerów Rezerwy w powiecie rówieńskim

· 1940, 31 maja, Równe – Decyzja o tymczasowym aresztowaniu Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o to, że w okresie II RP był komendantem ZPR w powiecie rówieńskim i prowadził działalność antykomunistyczną

· 1940, 11 czerwca, Równe – Prośba śledczego NKWD obwodu rówieńskiego skierowana do prokuratora o przedłużenie okresu śledztwa i tymczasowego aresztowania Jana Masłochy, s. Stanisława

· 1940, 17 czerwca, Równe – Postanowienie prokuratora obwodu rówieńskiego o przedłużeniu okresu śledztwa i tymczasowego aresztowania Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżanego o działalność na niekorzyść Związku Radzieckiego

· 1940, 21 czerwca, Moskwa – Wypis z protokołu posiedzenia Kolegium Specjalnego przy NKWD ZSRR w sprawie skazania Józefa Nowackiego, s. Wacława, oskarżonego o próbę nielegalnego przekroczenia granicy na karę pozbawienia wolności na okres lat trzech

· 1940, 25 czerwca, Moskwa – Wypis z protokołu posiedzenia Kolegium Specjalnego przy NKWD ZSRR w sprawie skazania Stanisława Krepskiego, s. Jana, oskarżonego o próbę nielegalnego przekroczenia granicy w celu wstąpienia do wojska polskiego we Francji na karę pozbawienia wolności na okres trzech lat

· 1940, 1 lipca, Rafałówka – Protokół przesłuchania świadka Władimira Borodicza w sprawie Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o działalność antyradziecką

· 1940, 1 lipca, Rafałówka – Protokół przesłuchania świadka Wasilija Kiluszika w sprawie Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o działalność antyradziecką i przynależność do ZPR RP

· 1940, 2 lipca, Rafałówka – Protokół przesłuchania świadka Siemiona Fyszczuka w sprawie Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o działalność antyradziecką i przynależność do ZPR RP

· 1940, 3 lipca, Rafałówka – Protokół przesłuchania świadka Nikołaja Borodicza w sprawie Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o działalność antyradziecką

· 1940, 5 lipca, Równe – Protokół konfrontacji świadka Władimira Borodicza z Janem Masłochą, s. Stanisława, oskarżonym o prowadzenie agitacji antyradzieckiej

· 1940, 5 lipca, Równe – Protokół konfrontacji świadka Nikołaja Borodicza z Janem Masłochą, s. Stanisława, oskarżonym o prowadzenie agitacji antyradzieckiej

· 1940, 11 lipca, Równe – Protokół konfrontacji świadka Wasilija Kiluszika z oskarżonym o działalność antyradziecką Janem Masłochą, s. Stanisława

· 1940, 19 lipca, Równe – Protokół konfrontacji oskarżonych Piotra Leonowa, s. Nestora i Fiodora Halczyka, s. Klimenta

· 1940, 22 lipca, Równe – Protokół przesłuchania Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o działalność antyradziecką przed zajęciem Wołynia przez armię radziecką

· 1940, 23 lipca, Równe – Protokół przesłuchania Jana Masłochy, s. Stanisława, oskarżonego o działalność antykomunistyczną i antyradziecką

· 1940, 23 lipca, Równe – Protokół konfrontacji oskarżonych Fiodora (Teodora) Halczyka, s. Klimenta, oraz Jana Masłochy, s. Stanisława

Udostępnione dokumenty

pozostałe są dostępne w Bibliotece Instytutu oraz w wymienianej wyżej publikacji.

Dokumenty pochodzą z następujących archiwów ukraińskich:

1) Państwowego Archiwum Obwodu Wołyńskiego w Łucku;

2) Państwowego Archiwum Obwodu Rówieńskiego w Równem;

3) Branżowego Archiwum Państwowe Służby Bezpieczeństwa Ukrainy w Równem;

4) Branżowego Archiwum Państwowe Służby Bezpieczeństwa Ukrainy w Kijowie;

i dodatkowo:

Archiwum Akt Nowych w Warszawie.

Mamy nadzieję, że dzięki zrealizowanemu projektowi ocalimy od zapomnienia zarówno sylwetki wielu Polaków, jak i upowszechniliśmy informacje dotyczące historycznych obiektów kultury polskiej na Kresach Wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, co było szczególnie ważne w 2019 roku, kiedy to obchodziliśmy 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej.

W przyszłości pragnęlibyśmy kontynuować zrealizowany w 2019 r. projekt i w jego ramach wydać kolejne tomy dokumentów z ukraińskich archiwów dotyczące zarówno Wołynia, jak i Galicji Wschodniej.

Zadanie Publiczne 2018 r.:

„Opór przeciwko okupantom.

Tajne nauczanie w latach 1939-1944

na terenie Przemyśla i powiatu przemyskiego”

Projekt dofinansowany był w ramach zadania publicznego
„Wspieranie działań archiwalnych 2018. Nabór II” przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych w Warszawie
(umowa nr 4/WDA-II_2018 z dnia 31 lipca 2018 r.)

Termin realizacji projektu

Projekt realizowany był od 1.08.2018 r. do 31.12.2018 r. (5 miesięcy)

Zakładane cele realizacji zadania publicznego

Głównym celem zadania było opracowanie, udostępnianie oraz konserwacja i zabezpieczanie materiałów archiwalnych dotyczących szkolnictwa w okresie II wojny światowej na terenie Przemyśla i powiatu przemyskiego.

Cele szczegółowe zadania to:

1) Opracowanie archiwaliów obejmujące wydzielenie, uporządkowanie oraz opisanie poszczególnych jednostek archiwalnych. Następnie materiały są poddawane analizie w celu ich systematyzacji, wyłonieniu układu i podziału ich na kolejne serie i podserie. Na koniec sporządzony zostanie inwentarz archiwalny. Powstanie określona ewidencja (książkowy inwentarz archiwalny), która przyczyni się do łatwego udostępniania i wiedzy o archiwaliach.

2) Zabezpieczenie i konserwacja materiałów archiwalnych znajdujących się w szczególnie złym stanie fizycznym, które obejmować będą głównie tzw. konserwację zachowawczą, zabezpieczającą. Zabezpieczenie i konserwacja polegać będzie na dokonaniu oczyszczenia mechanicznego, usunięciu metalowych łączników, zastosowaniu opakowania ochronnego (koszulki, teczki, pudła), a także na wykonaniu oczyszczenia mechanicznego kart, okładzin, oraz wzmocnieniu strukturalnym kart, podklejeniu i reperacji uszkodzeń przy użyciu materiałów atestowanych, jak również na dezynfekcji całości materiałów archiwalnych w komorze próżniowej.

3) Udostępnienie materiałów archiwalnych użytkownikom w postaci fizycznej (wersja „papierowa”) i cyfrowej (wersja „elektroniczna”). Materiały archiwalne będą bezpłatnie dostępne dla korzystających w archiwum Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego oraz na stronie internetowej www.pwin.pl w zakładce „Archiwistyka społeczna”.

Krótki opis zadania publicznego

W ramach projektu zamierzamy opracować oraz poddać niezbędnym zabiegom konserwatorskim i zabezpieczeniu akta dotyczące tajnego nauczania w latach 1939-1944 na terenie Przemyśla i powiatu przemyskiego w okresie okupacji sowieckiej i niemieckiej. Nadmieniamy, że miasto Przemyśl i powiat przemyski z okresu II Rzeczypospolitej został po 17 września 1939 r. (na mocy układu Ribbentrop-Mołotow) podzielony na dwie strefy okupacyjne wzdłuż rzeki San.

Przewidziane do opracowania akta zostały zebrane w latach 60. i 70. XX w. przez pracowników i współpracowników byłej Stacji Naukowej Polskie Towarzystwo Historyczne w Przemyślu wśród żyjących wówczas byłych nauczycieli tajnego nauczania w postaci ankiet i relacji. Materiały te po jego likwidacji w 1990 roku, zostały przejęte na własność przez Południowo-Wschodni Instytut Naukowy w Przemyślu i wstępnie zabezpieczone i uporządkowane przez byłego pracownika Stacji Naukowej, obecnego dyrektora Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego dr. Stanisława Stępnia, który do kolekcji tej dodał nowe materiały pozyskane od różnych osób prywatnych.

Zebranym archiwaliom nadano nazwę „Materiały dotyczące tajnego nauczania w okresie II wojny światowej”. Akta obejmują 70 j.a, co stanowi 0,50 m.b. Ich zakres chronologiczny to lata 1939-1945, natomiast zakres terytorialny to obszar powiatu przemyskiego. Mają one postać akt luźnych, poszytów, bądź ksiąg. W przeważającej mierze są zapisane w języku polskim i niemieckim. Część z nich napisana jest również w języku rosyjskim oraz ukraińskim.

W skład opracowywanych archiwaliów wchodzą: kroniki szkół wiejskich, ankiety zbierane wśród nauczycieli biorących udział w tajnym nauczaniu, ich wspomnienia i relacje z tamtego okresu, wyciągi z protokołów egzaminu dojrzałości tajnego nauczania z różnych szkół oraz korespondencja dotycząca tajnego nauczania w Polsce w latach 1939-1944. Archiwalia charakteryzują się dużym stopniem zniszczenia. są silnie zabrudzone, zawilgocone, dlatego będą wymagały różnorodnych zabiegów konserwatorskich. Dokumenty będą uporządkowane i opracowane zgodnie z wytycznymi dotyczącymi porządkowania archiwaliów wymaganymi przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych. Następnie zostanie sporządzony inwentarz archiwalny. We wstępie do inwentarza omówione zostaną: dzieje ustrojowe twórcy zespołu archiwalnego, dzieje zespołu, charakterystyka archiwalna zespołu, zawartość zespołu, analiza metod porządkowania zespołu.

Efekty zadania będą bezpłatnie dostępne w postaci elektronicznej na stronie internetowej www.pwin.pl, w odrębnej zakładce „Archiwistyka społeczna”.

Miejscem realizacji zadania jest siedziba PWIN w Przemyślu.

Grup adresatów zadania publicznego

Uwzględniając udostępnianie materiałów archiwalnych za pośrednictwem strony internetowej PWIN w Przemyślu, odbiorcami zadania będą wszyscy zainteresowani oporem społeczeństwa polskiego przeciwko okupantom (ZSRR i III Rzeszy) w okresie II wojny światowej. W sposób szczególny wśród grup odbiorców zrealizowanego zadania bezpośrednimi bądź pośrednimi odbiorcami będą:

a) pracownicy naukowi;

b) archiwiści;

c) badacze historii regionalnej;

d) historycy oświaty i kultury;

e) studenci.

Opis poszczególnych działań w zakresie realizacji zadania publicznego

Realizacja projektu obejmuje następujące działania:

1) Zakup materiałów do archiwizacji i konserwacji, materiałów biurowych oraz nośników cyfrowych (zakup materiałów archiwizacyjnych oraz nośników cyfrowych: teczki A4, teczki duże niewymiarowe, zakup materiałów do konserwacji archiwaliów i materiałów biurowych (papier, taśmy, kleje, zakreślacze, flamastry itp.).

2) Opracowanie materiałów archiwalnych:

a) studia wstępne polegające na zapoznaniu się z dokumentacją będącą przedmiotem prac porządkowych;

b) uformowanie jednostek archiwalnych i ich paginacja;

c) systematyzacja akt (uformowanie serii i nadanie układu wewnętrznego aktom);

d) opisanie na teczce zawartości jednostki archiwalnej; Zapisywane elementy to: nazwa zespołu, tytuł jednostki, daty skrajne jednostki i nadana jej po ostatecznym uporządkowaniu sygnatura archiwalna;

e) przygotowanie inwentarza w postaci elektronicznej; Inwentarz będzie zawierał wstęp i część właściwą, czyli wykaz zinwentaryzowanych jednostek archiwalnych; We wstępie do inwentarza omówione zostaną: dzieje ustrojowe twórcy zespołu archiwalnego, dzieje zespołu, charakterystyka archiwalna zespołu, zawartość zespołu, analiza metod porządkowania zespołu; Wykaz zinwentaryzowanych jednostek będzie zawierał: sygnaturę, tytuł jednostki, daty skrajne jednostki, język materiałów archiwalnych, forma zewnętrzna jednostki, stan fizyczny, liczba stron;

f) indeksacja dokumentów (sporządzenie indeksu osobowego – wykaz osób zaangażowanych w tajne nauczanie na terenie Przemyśla i powiatu przemyskiego oraz indeksu miejscowości objętych tajnym nauczaniem).

3) Zabezpieczenie i konserwacja materiałów archiwalnych:

a) ocena stanu zachowania zasobu oraz poszczególnych jednostek aktowych, ustalenie i precyzowanie potrzeb, zaplanowanie prac – w PWIN;

b) usunięcie metalowych łączników, wstępne oczyszczenie, osuszenie poszczególnych dokumentów (70 j.a, 0, 50 mb akt) – PWIN;

c) uzupełnienie ubytków poprzez podklejenie brakujących fragmentów (20 j.a) – PWIN;

d) dezynfekcja w komorze próżniowej przez gazowanie czyli fumigację tlenkiem etylenu o handlowej nazwie Gaz „S-9” (70 j.a, 0, 50 mb akt);

e) umieszczenie dokumentów w opakowaniach ochronnych wykonanych z bezkwasowych materiałów – teczki oraz pudła w PWIN (70 j.a, 0, 50 mb akt).

4) Udostępnianie materiałów archiwalnych:

a) efekty zadania publicznego będą bezpłatnie dostępne dla korzystających postaci „papierowej” w siedzibie PWIN w Przemyślu (Biblioteka Naukowa PWIN - w archiwum społeczne);

b) efekty zadania publicznego będą bezpłatnie dostępne w postaci „elektronicznej” na stronie internetowej Instytutu www.pwin.pl, w odrębnej zakładce „Archiwistyka społeczna”.

Zespół odpowiedzialny za realizację zadania

Podstawową kadrą realizującą zadanie są pracownicy i współpracownicy Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu. W szczególności:

a) dr Stanisław Stępień – historyk, dyrektor Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu; koordynator projektu;

b) mgr Bogumiła Kowal – historyk archiwista;

c) mgr Anna Zelwak – filolog;

d) mgr Ryszard Łamasz – kierownik biura PWIN w Przemyślu, specjalista ds. marketingu i komunikacji.

W razie potrzeby Instytut może zatrudnić do realizacji niniejszego zadania także innych specjalistów.

Planowane rezultaty zadania publicznego:

W ramach realizacji zadania publicznego osiągnięte zostaną następujące rezultaty:

1) Inwentarz archiwalny w wersji papierowej – zachowany zostanie w Bibliotece Naukowej Instytutu w archiwum społecznym PWIN.

2) Inwentarz archiwalny wersji elektronicznej –umieszczony będzie na stronie internetowej Instytutu: www.pwin.pl.

Osiągnięte efekty realizowanego zadania publicznego będą bezpłatnie udostępniane w postaci „ papierowej” w Bibliotece Naukowej Instytutu w archiwum społecznym Instytut natomiast w wersji „elektronicznej” na stronie internetowej PWIN www.pwin.pl w odrębnej zakładce „Archiwistyka społeczna.

Uwagi uzupełniające

Projekt „Opór przeciwko okupantom. Tajne nauczanie w latach 1939-1944 na terenie Przemyśla i powiatu przemyskiego” dotyczy opracowania, poddania konserwacji i zabezpieczenia orazudostępnienie materiałów archiwalnych dotyczących szkolnictwa i tajnego nauczania w na terenie Przemyśla i powiatu przemyskiego, który w okresie II wojny światowej, po 17 września 1939 r., na mocy układu Ribbentrop-Mołotow, został podzielony wzdłuż rzeki San na dwie strefy okupacyjne: sowiecką i niemiecką. Później przechodził raz pod okupację niemiecką w 1941 r., a następnie sowiecką w roku 1944.

Wybuch II wojny światowej doprowadził do likwidacji szkół polskich zarówno na terenach włączonych do III Rzeszy, jak i do Związku Radzieckiego. Jedną z form oporu stało się wówczas powołanie do życia już w X 1939 Tajnej Organizacji Nauczycielskiej. Jej podstawowym celem stało się stworzenie konspiracyjnego systemu nauczania w postaci tzw. tajnych kompletów, bezwzględnie zwalczanych przez zarówno niemieckie, jak i sowieckie władze okupacyjne. Nauczyciele zbierali wówczas tajne komplety, w których nauczano grupy dzieci w domach prywatnych w miastach oraz na wsiach. Nie zachowały się natomiast informacje dotyczące tajnego nauczania na terenach powiatu przemyskiego. Dlatego też opracowanie, konserwacja, a następnie udostępnienie archiwaliów dotyczących tajnego nauczania w niewielkich miejscowościach powiatu przemyskiego niewątpliwie przyczyni się do powiększenia informacji dotyczących tego okresu. Dofinansowanie tego zadania publicznego przyczyni się do podwyższenia standardu jego wykonania poprzez możliwość przeprowadzenia kompleksowego opracowania, sporządzenie indeksów oraz konserwacji.

Konieczność wykonania zadania wynika z następujących faktów:

1) Poprzez opracowanie archiwaliów dotyczących tajnego nauczania w czasie II wojny światowej pragniemy zapobiec rozproszeniu, bądź fizycznemu zniszczeniu cennych dla historii regionu i Polski archiwaliów;

2) Ponieważ część akt znajduje w złym stanie fizycznym (zawilgocone, zmurszałe kartki, mające liczne ubytki) dlatego w celu udostępnienia ich użytkownikom, w ramach projektu są one poddawane wielorakim zabiegom konserwatorskim (wstępne oczyszczenie, osuszenie poszczególnych dokumentów, uzupełnienie ubytków poprzez podklejenie brakujących fragmentów, zabezpieczenie dokumentów przez umieszczenie w opakowaniach ochronnych wykonanych z bezkwasowych materiałów). Ponadto materiały archiwalne zostaną również poddane dezynfekcji w komorze próżniowej.

3) Bezpłatne udostępnienie szerokiemu gronu badaczy archiwaliów dotyczących szkolnictwa w okresie II wojny światowej na terenie powiatu przemyskiego w siedzibie PWIN oraz w postaci elektronicznej na stronie internetowej umożliwi ukazanie w nowym świetle tajnego nauczania na terenie powiatu przemyskiego. Wpłyną na to niewątpliwie relacje nieżyjących już dzisiaj nauczycieli, a także kroniki szkół wiejskich.

W 2017 r. zrealizowaliśmy następujące projekty badawcze:

Projekt I.

MNIEJSZOŚCI W WARUNKACH TOTALITARYZMU.

SPOŁECZNOŚĆ POLSKA NA UKRAINIE W LATACH 1917-1991

Projekt finansowany jest w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą "Narodowy Program Rozwoju Humanistyki"

w latach 2014-2017

(umowa nr 0020/NPRH3/H11/82/2014)

Cel projektu:

Celem projektu odtworzenie na podstawie dokumentów zebranych w archiwach ukraińskich jak najpełniejszego obrazu życia społeczności polskiej na Ukrainie Radzieckiej w warunkach totalitaryzmu na przestrzeni XX w.

Dotychczas ukazało się wprawdzie kilka publikacji analizujących różne przejawy życia społecznego Polaków na Ukrainie Radzieckiej (za Zbruczem), ale dotyczyły one z reguły okresu międzywojennego lub jedynie wybranych dziedzin, jak np. działalność Polskiego Regionu Narodowościowego im. J. Marchlewskiego, represje stalinowskie, wywózki do Kazachstanu, problemy życia religijnego, oświata, prasa, teatr. Skupiają się one głównie na latach międzywojennych. Natomiast brak jest prac ukazujących położenie Polaków na Ukrainie Naddnieprzańskiej (USRR) w okresie II wojny światowej i po jej zakończeniu. W odniesieniu do II wojny światowej i pierwszych lat powojennych główna uwaga polskich badaczy koncentruje się głównie na stosunkach polsko-ukraińskich na byłych Kresach Wschodnich (mordy na Wołyniu i w Galicji Wschodniej, przesiedlenia ludności). Natomiast niewiele wiadomo o społeczności polskiej za Zbruczem. Również mało zbadanym okresem (poza życiem religijnym) są czasy po II wojnie światowej (lata 1945-1991). Istnieje także kilka prac o charakterze politologicznym poświęconych przede wszystkim stosunkom polsko-ukraińskich.

W niniejszym projekcie chodzi natomiast nie o stosunki polsko-ukraińskie, ale pokazanie społeczności polskiej funkcjonującej na płaszczyźnie „ukraińskiej” radzieckiej polityki wewnętrznej (niejako od środka).

Wciąż mało jest, mimo pewnych prób w tym względzie ze strony Instytutu Pamięci Narodowej o Ośrodka „Karta”, jest publikacji dokumentów archiwalnych. W tej dziedzinie jedynie nasz Instytut poczynił pewne próby wydając 6 tomów dokumentów pt. „Polacy na Ukrainie. Zbiór dokumentów” (lata 1917-1939). W niniejszym projekcie pragniemy te prace kontynuować, a także rozszerzać na inne okresy historyczne.

Ramy chronologiczne projektu i ich uzasadnienie:

Lata 1917-1990, czyli okres różnych form totalitaryzmu: począwszy od rewolucji październikowej, okres NEP-u, stalinizacji (kolektywizacji i głodu na Ukrainie, wybuchu II wojny światowej i okupacji (czyli tzw. pierwszych Sowietów), okupacji hitlerowskiej, drugich Sowietów, funkcjonowania odnowionej USRR (okres stalinowski, odwilż chruszczowowska, tworzenia narodowości radzieckiej w czasach Breżniewa, okres przebudowy i głasnosti w okresie Gorbaczowa oraz schyłkowe lata reżimu, zakończone ogłoszeniem pełnej suwerenności przez Ukrainę).

W projekcie chcemy pokazać, jak sytuacja polityczna we wszystkich wymienionych okresach wpływała na różne przejawy życia społecznego ludności polskiej na terytorium Ukrainy. Ważną cechą projektu jest przyjęcie dość długiego, bo ponad siedemdziesięcioletniego okresu, okresu analizy badawczej, pozwalającego prześledzić losy przynajmniej trzech pokoleń Polaków na Ukrainie.

W celu uchwycenia cech specyficznych różnych reżimów w stosunku do ludności polskiej wspomniany okres zostanie podzielony na następujące podokresy:

– lata 1917-1939 (od rewolucji październikowej do wybuchu II wojny światowej);

– lata 1939-1944 (od wybuchu II wojny światowej i zajęcia Kresów Wschodnich przez Sowietów (tzw. pierwszych Sowietów /1939-1941/ i okupacji niemieckiej /1941-1944);

– lata 1944-1991 (od ponownego zajęcia latem 1944 r. wspomnianych obszarów przez wojska radzieckie i umowy z PKWN o nowej granicy, usankcjonowanej w Jałcie i Poczdamie do ogłoszenia niepodległości przez Ukrainę.

 Dziedziny życia społecznego Polaków będące przedmiotem analizy w projekcie:

Przedmiotem analizy będą następujące dziedziny życia społecznego:

– położenie prawno polityczne (analiza ustawodawstwa ogólnoradzieckiego i republikańskiego USRR);

– represje wobec Polaków na Ukrainie (fikcyjna sprawa POW, kolektywizacja wsi zamieszkałych przez ludność polską, wywózki do Kazachstanu ze strefy przygranicznej, zmiany w polityce radzieckiej w stosunku do ludności za Zbruczem, po zajęciu Kresów Wschodnich, represje hitlerowskie po wybuchu wojny radziecko-niemieckiej i hitlerowskiej okupacji „wielkiej Ukrainy”, wywózki i przesiedlania po wyparciu wojskie niemieckich latem 1944 r., repatriacje, represje wobec ludności polskiej w USRR po II wojnie światowej);

– przejawy oporu społeczności polskiej wobec totalitaryzmu sowieckiego i niemieckiego;

– aktywność społeczności polskiej na polu politycznym;

– szkolnictwo i oświata (w wykorzystywanie programów szkolnych w celach propagandy komunistycznej);

– życie kulturalne ludności polskiej (teatr, chory amatorskie, biblioteki. czytelnictwo, propagowane lektury, chóry, kluby kultury);

– życie religijne, ateizacja;

– Polacy w życiu gospodarczym państwa totalitarnego;

– życie codzienne ludności polskiej w miastach i na wsi;

– współżycie z ludnością dominującą (Ukraińcami) oraz tamtejszymi mniejszościami narodowymi (Rosjanami, Białorusinami, Żydami, Niemcami i in.).

Zespół realizujący projekt:

1) Dr Stanisław Stępień – historyk, kierownik projektu, dyrektor Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu, ma za sobą liczne kwerendy w archiwach ukraińskich (również francuskich i niemieckich). Jest on autorem ponad 150 prac i artykułów naukowych z dziedziny szeroko pojętych stosunków polsko-ukraińskich, a także redaktorem 10 tomów edycji dokumentów Polacy na Ukrainie oraz pięciu tomów studiów zbiorowych prac naukowych pt. Polska-Ukraina 1000 lat sąsiedztwa;

2) Dr Anna Siciak – historyk kultury;

3) Mgr Bogumiła Kowal – historyk, archiwista;

4) Mgr Anna Zelwak – filolog ukrainista, tłumacz.

5) Lic. Ludmiła Kozłowska – filolog ukrainista, tłumacz.

6) Mgr Ryszard T. Łamasz – kierownik Biura Instytutu, koordynacja techniczna.

Konsultanci merytoryczni projektu:

1) Prof. dr hab. Włodzimierz Mędrzecki – historyk (Instytut Historii PAN w Warszawie);

2) Prof. dr Jewhen Sinkewycz – historyk (Czarnomorski Państwowy Uniwersytet im. Petra Mohyły w Mikołajowie);

3) Prof. dr Ołeksandr Rublow – historyk (Instytut Historii Ukrainy NANU w Kijowie).

Planowane efekty projektu:

– Konkretnymi efektami projekt będzie poprzez kwerendy w archiwach obwodowych Wschodniej Ukrainy zabranie ok. 1000 stron dokumentów odnoszących się zarówno do polityki władz radzieckich wobec mniejszości polskiej, jak i różnych przejawów aktywności Polaków na Ukrainie Radzieckiej w latach 1917-1991.

– Udostępnienie zebranych dokumentów badaczom polskim w Bibliotece Instytutu.

– Wyselekcjonowanie ok. 500 dokumentów, przełożenie ich z języka rosyjskiego i ukraińskiego na język polski, opracowanie naukowe i wydanie drukiem w postaci następujących publikacji:

1. Polacy na Ukrainie. Zbiór dokumentów, cz. 1: lata 1917–1939, t. 7 i 8;
2. Polacy na Ukrainie. Zbiór dokumentów, cz. 2: lata 1939–1945, t. 1 i 2;
3. Polacy na Ukrainie. Zbiór dokumentów, cz. 3: lata 1945–1991, t. 1 i 2.

Razem 6 tomów. Seria ta jest zaplanowana, jako otwarta, tzn. w miarę uzyskiwania środków finansowych pragniemy kwerendy w archiwach ukraińskich kontynuować,

a zebrane dokumenty publikować w kolejnych tomach tejże edycji źródłowej.

– Stopniowe udostępnienie zebranych dokumentów na stronie Instytutu www.pwin.pl

Projekt II.

POLACY I NIEMCY: WSPÓLNOTA LOSÓW W WARUNKACH
RADZIECKIEGO TOTALITARYZMU.

SPOŁECZNOŚĆ POLSKA I NIEMIECKA NA UKRAINIE RADZIECKIEJ
W LATACH 1922-1941

Projekt dofinansowany został przez Fundację Lanckorońskich

Cel projektu, opis i wnioski z jego realizacji:

Projekt miał na celu ukazanie instrumentalnego traktowania przez władze radzieckie historycznie ukształtowanych społeczności narodowych na Ukrainie Radzieckiej w latach 1922–1941, czyli od powstania ZSRR do wybuchu wojny radziecko-niemieckiej.

Tę destrukcyjną politykę Moskwy starano się ukazać na przykładzie najbardziej znienawidzonych tam mniejszości narodowych, czyli Polaków i Niemców. Już na początku lat dwudziestych, władze radzieckie, mimo szumnych zapowiedzi o „leninowskiej polityce narodowościowej” uznały obie mniejszości narodowe za zagrażające budownictwu socjalistycznemu. Polityka represji wobec Polaków nasiliła się po dojściu Piłsudskiego do władzy w 1926 r., kiedy to w propagandzie radzieckiej oskarżono Polskę o budowę ustroju faszystowskiego, uznając mniejszość polską za „piątą kolumnę polskiego faszyzmu”. Ciągle podkreślano, że Polska szykuje się do napaści na ZSRR. Podobny zarzut spotkał mniejszość niemiecką na Ukrainie pod dojściu Hitlera do władzy w Niemczech w 1933 r. Władze radzieckie w swej polityce oraz propagandzie postawiły znak równości między sytuacją wewnętrzną w Polsce i hitlerowskich Niemczech, co odbiło się na losach obu mniejszości, mimo iż nie miały one żadnego kontaktu z krajami rodzinnymi. Już samo przyznawania się na Ukrainie Radzieckiej do narodowości polskiej lub niemieckiej było traktowane jako wrogość do państwa radzieckiego. 3 października 1935 r. prezydium Wszechukraińskiej Centralnej Komisji Wykonawczej zatwierdziło decyzję o likwidacji stworzonych wcześniej dwóch rejonów narodowościowych: polskiego – marchlewskiego i niemieckiego – pulińskiego. Następnie w 1936 r. organy partyjne obwodów odeskiego, dniepropietrowskiego i winnickiego przynaglane przez Biuro Organizacyjne KC KP(b)U, podjęły szereg działań mających na celu wykrycie i likwidację rzekomo działającej wówczas na terenie Ukrainy Radzieckiej Polskiej Organizacji Wojskowej oraz polsko-niemieckiej agentury faszystowskiej. Zdaniem władz miały one na celu obalenie władzy radzieckiej przez wzniecenie powstania i spowodowanie interwencji z zewnątrz oraz doprowadzenia do paraliżu życia politycznego i kulturalnego na Ukrainie. Na tej podstawie dochodziło do masowych aresztowań zupełnie niewinnych osób, później pokazowych procesów, a w konsekwencji konfiskat mienia aresztowanych i czystek etnicznych, gdyż wszyscy sądzeni byli uznawani za winnych, a część skazywana na karę śmierci. Ich losy zostały ukazane w archiwaliach sowieckich służb bezpieczeństwa publicznego.

Powyższą politykę władz radzieckich staraliśmy się ukazać na podstawie zebranych w archiwach ukraińskich dokumentów.

Ponieważ oryginały zebranych dokumentów były w języku rosyjskim i ukraińskim, to pragnąc w ramach projektu rozpowszechnić znajdujące się w nich informacje, zostały one przełożone na język polski, a następnie opracowane naukowo przez opracowanie przypisów objaśniających, bibliograficznych i biograficznych. Dokumenty te w pełni potwierdzały tezę, iż mniejszość polska i niemiecka na Ukrainie Radzieckiej uważane były przez Moskwę za bardzo niebezpieczne dla polityki radzieckiej.

Zebrane dokumenty dowodzą, że represyjna polityka władz radzieckich wobec mniejszości niemieckiej nie zmieniła się po zawarciu w 1939 r. paktu Ribbentrop-Mołotow (mimo oficjalnej współpracy ZSRR i III Rzeszy), a represje wobec Polaków nasiliły się po zajęciu przez Moskwę Kresów Wschodnich RP.

Termin realizacji:

Projekt zrealizowany został w okresie od 1 marca do 31 grudnia 2017 r. (10 miesięcy)

Ilościowe efekty projektu:

1) zebrano 100 dokumentów przechowywanych w Państwowym Archiwach Ukrainy w Czernihowie, Mikołajowie, Chersoniu oraz Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym Ukrainy w Kijowie. Wykonano ich kopie aparatem cyfrowym;

2) zebrane dokumenty przełożono z języków rosyjskiego i ukraińskiego na język polski, a następnie opracowano ich pod względem merytorycznym;

3) cały zbiór dokumentów (kopie oryginałów i przekłady na język polski zdeponowano w Bibliotece Instytutu, aby były dostępne dla zainteresowanych naukowców, studentów, nauczycieli, dziennikarzy i innym osób zainteresowanych tematem. Najciekawsze z dokumentów udostępniono na stronie internetowej Instytutu www.pwin.pl.

Zespół realizujący projekt:

1) Dr Stanisław Stępień – historyk, dyrektor Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu, ma za sobą liczne kwerendy w archiwach ukraińskich (również francuskich i niemieckich). Jest on autorem ponad 150 prac i artykułów naukowych z dziedziny szeroko pojętych stosunków polsko-ukraińskich, a także redaktorem 8 tomów edycji dokumentów Polacy na Ukrainie oraz pięciu tomów studiów zbiorowych prac naukowych pt. Polska-Ukraina 1000 lat sąsiedztwa.

2) Dr Frank Grelka – historyk z Uniwersytetu Viadrina – Frankfurt nad Odrą, autor szeregu prac z dziejów stosunków ukraińsko-niemieckich i dziedzictwa kulturowego Niemiec, m.in.: DieukrainischeNationalbewegungunterdeutscherBesatzungsherrschaft 1918 und 1941/42, Wiesbaden 2005

3) Dr Anna Siciak – historyk kultury, sekretarz naukowy Instytutu, autorka szeregu prac z zakresu kultury XIX i XX w.

4) Prof. dr JewhenSinkewycz – historyk z Czarnomorskiego Państwowego Uniwersytetu im. Petra Mohyły w Mikołajowie – Ukraina, autor prac z zakresu problematyki polsko-ukraińskiej.

5) Mgr Bogumiła Kowal – historyk, doktorant, autorka prac z zakresu problematyki regionalnej i historii kultury.

6) Mgr Anna Zelwak – filolog ukrainista, tłumacz.

7) Lic. Ludmiła Kozłowska – filolog ukrainista i rusycysta, tłumacz.

8) Mgr Ryszard T. Łamasz – kierownik Biura Instytutu, koordynacja techniczna.

Sposób promocji:

Szczegółowe informacje o realizowanym programie i jego efektach zostaną opublikowane na łamach wydawanego corocznie przez Instytut „Biuletynu Ukrainoznawczego” oraz na stronie internetowej www.pwin.pl.

Informacje dodatkowe:

Podczas prowadzonych na Ukrainie kwerend archiwalnych natrafiono na interesujące dokumenty dotyczące mniejszości polskiej, jednakże wykraczające poza ramy chronologiczne projektu, a mianowicie lata 1942-1991. Mimo to wykonano ich kopie i zamieszczono w realizowanym projekcie Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Pragnąc jednak ten fakt podkreślić w trzech wydanych tomach publikacji „Polacy na Ukrainie. Zbiór dokumentów” zaznaczono udział Fundacji Lanckorońskich w ich pozyskaniu (a mianowicie: cz. 2: lata 1939-1945, t. II, s. 370 oraz cz. 3: lata 1945-1991, t. I, s. 307 i t. II, s. 354).

Wykaz najciekawszych dokumentów:

(udostępniono je na stronie internetowej Instytutu)

• 1926, Charków – Wstępna analiza wyników powszechnego spisu ludności z 1926 roku.

• 1929, 5 styczeń, Charków – Wyniki wyborów do rad wiejskich w latach 1925/26, 1926/27 i 1927/28.

• 1929, 11 grudnia, Kijów – Informacja konsula w sprawie aresztowania Eliasza Winogradowa.

• 1929, 14 grudnia, Kijów – Informacja konsula polskiego na temat represji na Ukrainie.

• 1930, 8 marca, Kijów – Raport Konsula RP w sprawie prześladowań Kościoła Katolickiego i jego wiernych Polaków i Niemców.

• 1930, 31 grudnia, Żytomierz – Dane statystyczne dotyczące sieci szkół mniejszości narodowych w okręgu wołyńskim.

• 1934, 16 lutego, Charków – Sprawozdanie Wydziału Kultury i Propagandy KC KP(b)U dotyczące wyników kontroli szkół dla mniejszości narodowych USRR.

• 1935, 17 sierpnia, Kijów – Wyciąg z protokołu posiedzenia Biura Politycznego KC KP(b)U celem rozwiązania rejonów marchlewskiego i pulińskiego województwa kijowskiego.

• 1935, 27 września – 3 października, Kijów – Wyciąg z protokołu posiedzenia Biura Politycznego KC KP(b)U odnośnie rejonów marchlewskiego i pulińskiego.

• 1935, 25 listopada, Kijów – Fragment protokołu z posiedzenia Biura Politycznego КС KP(b)U dotyczący wysiedleń polskich i niemieckich rodzin ze strefy przygranicznej.

• 1936, 9 wrzesień, Kijów – Informacja o wynikach kontroli w rejonach marchlewskim, nowogrodzkim i olewskim.

• 1936, 20 październik, Kijów – Decyzja Komisji Kontroli Radzieckiej w sprawie wydalenia z USSR polskiego obywatela prof. E. M. Werbera.

• 1937, 30 grudnia, Kijów – Pismo przewodnie kierownictwa DTO GUGB NKWD Odeskiej Kolei do naczelnika 8 Oddziału UGB NKWD USRR Łazara Munwieza o rezultatach działań operacyjno-śledczych

• 1938, 1 stycznia, Żytomierz – Dane statystyczne o działaniach operacyjno-śledczych UNKWD Obwodu Żytomierskiego.

• 1938, 4 stycznia, Kijów – Sprawozdanie naczelnika VIII Oddziału UGB NKWD USRR Łazara Munwieza o liczbie ukraińskich nacjonalistów, cerkiewników, członków sekt, polskich i niemieckich kontrrewolucjonistów skazanych przez obwodowe trójki NKWD USRR.

• 1938, 4 stycznia, Kijów – Sprawozdanie statystyczne naczelnika 8 Oddziału UGB NKWD USRR Łazara Munwieza dotyczące składu narodowościowego skazanych przez obwodowe trójki NKWD USRR.

• 1938, 4 stycznia, Kijów – Sprawozdanie statystyczne naczelnika VIII Oddziału UGB NKWD USRR Łazara Munwieza o działaniach operacyjno-śledczych organów NKWD za okres od 1 czerwca 1937 r. do 4 stycznia 1938 r.

• 1938, 5 stycznia, Kijów – Meldunek zastępcy Naczelnika UNKWD USRR Obwodu Kijowskiego Isaja Babicza do zastępcy Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych USRR MichiłaStiepanowa o wynikach operacji zatrzymania kontrrewolucyjnego kułackiego, przestępczego i innego kontrrewolucyjnego elementu

• 1938, 9 stycznia, Kijów – Sprawozdanie zastępcy Naczelnika UNKWD USRR Obwodu Kijowskiego Isaja Babicza złożone Ludowemu Komisarzowi Spraw Wewnętrznych USRR Izraelowi Leplewskiemu przedstawiające operacyjno-rozpoznawcze działania Zarządu NKWD Obwodu Kijowskiego w okresie od 1 czerwca 1937 r. do 8 stycznia 1938 r.

• 1938, 12 stycznia, Kijów – Sprawozdanie naczelnika VIII Oddziału UGB NKWD USRR Łazara Munwieza o organizacjach antyradzieckich i grupach kontrrewolucyjnych zlikwidowanych przez organa NKWD USRR.

• 1938, 10 kwietnia, Kijów - Fragment z protokołu posiedzenia Biura Politycznego КС KP(b)U w sprawie likwidacji szkól mniejszości narodowych w USRR.

• 1939, Kijów – Dane statystyczne o składzie narodowościowym ludności z 16 wschodnich okręgów USRR i Mołdawskiej SRR.

• 1941, [30] czerwca, Czernihów – Postanowienie śledczego 3 Oddziału 66. Korpusu Strzeleckiego młodszego lejtnanta Storonkina o aresztowaniu Michała Kozłowskiego, s. Konstantego.

• 1941, 30 czerwca, [Czernihów] – Protokół przesłuchania Michała Kozłowskiego, s. Konstantego oskarżonego o działalność antyradziecką w Armii Czerwonej.

• 1941, 24 lipca, [Czernihów] – Protokół kolejnego przesłuchania uzupełniającego Antoniego Gajewskiego, s. Bolesława oskarżonego o działalność antyradziecką.

• 1941, 29 października, Niżyn – Protokół konfrontacji świadka Michaiła Łabuźki, s. Jelisieja z oskarżonym Piotrem Kicińskim, s. Jana.

Udostępnione najciekawsze dokumenty

Projekt III.

Unikalny dokument z czasów I wojny światowej „Dziennik” Heleny z Seifertów Jabłońskiej

z lat 1914-1915

Projekt powstał w ramach zadania publicznego i został dofinansowany ze środków Województwa Podkarpackiego

(umowa nr DO-III.616.28.2017 z 3 kwietnia 2017)

Cel projektu:

1) promowanie twórczości pisarzy pochodzących z terenu województwa podkarpackiego nawiązujących w swojej twórczości do wątków zaczerpniętych z historii i kultury regionu;

2) promocja Podkarpacia poprzez ukazywanie jego dziedzictwa historycznego, wielokulturowości i atrakcyjności turystycznej w trakcie spotkania promocyjnego, oraz przez informacje zamieszczane w środkach masowego przekazu;

3) ukazanie dążeń niepodległościowych Polaków zamieszkujących tereny obecnego województwa podkarpackiego, w związku ze zbliżającym się 100-leciem odzyskania przez Polskę Niepodległości.

SPRAWOZDANIE Z RALIZACJI:

Rezultatami projektu są następujące działania:

1. Wydanie drukiem publikacji.

Głównym rezultatem realizacji zadania było wydanie drukiem wspomnień Heleny z Seifertów Jabłońskiej, pt. Dziennik z oblężonego Przemyśla 1914–1915 (produkt zadania), w nakładzie 300 egz. (rezultat ilościowy), przygotowanych do druku i opatrzonych wstępem przez dra Stanisława Stępnia.

Publikacja ta została przeznaczona do bezpłatnego przekazania w celach recenzyjnych i promocyjnych w 50% (150 egz.) do redakcji czołowych polskich i ukraińskich czasopism naukowych i kulturalnych oraz gazet, a także do bibliotek polskich i ukraińskich w ramach egzemplarzy obowiązkowych i wymiany międzybibliotecznej.

Pozostała część nakładu 150 egz. przeznaczona została do sprzedaży księgarskiej po cenach kosztów produkcji, a osiągnięty przychód (w planowanej wysokości 3.000,00 zł) zostaje przeznaczony na działalność statutową Instytutu, a w szczególności na sfinansowanie części wydatków realizacji zadania publicznego w ramach własnego udziału finansowego.

2. Wygłoszenie trzech odczytów (wykładów) publicznych.

Efektem towarzyszącym zadania było wygłoszenie trzech odczytów (wykładów) publicznych (produkty zadania) w wymiarze 1 godziny każdy, czyli łącznie 3 godziny (rezultaty ilościowe), promujących dzieje i wielokulturowość Podkarpacia oraz losy I wojny światowej. Odczyty miały charakter otwartych wykładów publicznych, w związku z tym przyczynią się do poszerzenia wiedzy społecznej na temat dziejów i wielokulturowości regionu, a także upowszechniania humanitarnych postaw w trakcie wojny.

Sposobem monitorowania tego rezultatu i źródłem informacji o osiągnięciu wskaźnika są egzemplarze okazowe zaproszeń i plakatów.

Trzy odczyty (wykłady) wygłoszone zostały przez dwóch wykładowców (rezultat ilościowy) specjalistów od powyższej problematyki w  Bibliotece Instytutu, w których uczestniczyło łącznie 90 osób (rezultat ilościowy):

1) dr Stanisław Stępień (PWIN, PWSW) – Działania militarne podczas I wojny światowej na terenie Podkarpacia; Wykład odbył się w dniu 19 maja 2017 r. w Bibliotece Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu;

2)  dr Anna Siciak (PBP) – Forty Twierdzy Przemyśl z I wojny światowej jako współczesne atrakcje turystyczne; Odczyt wygłoszony został w Bibliotece PWIN w Przemyślu w dniu 28 lipca 2017 r.;

3) dr Stanisław Stępień (PWIN, PWSW) – Obiekty militarne z czasów I wojny światowej na terenie Podkarpacia jako budowle promujące region; Wykład został wygłoszony w Bibliotece PWIN w Przemyślu dnia 25 października 2017 r.

3. Promocja zadania:

Spotkanie promocyjne odbyło się w dniu 28 listopada 2017 r. w 70-osobowej sali (rezultaty ilościowe) w Państwowej Wyższej Szkole Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu. Wzięli w nim udział studenci oraz pracownicy naukowo-dydaktyczni Instytutu Historii oraz

Instytutu Humanistycznego PWSW, członkowie i współpracownicy PWIN oraz zaproszeni goście. Ze względu na brak zakończenia produkcji drukarskiej zaprezentowano tekst „Dziennika” Heleny z Seifertów Jabłońskiej z płyty CD.

W ramach promocji zadania publicznego przygotowano do zamieszczenia trzy informacje medialne informujące o realizacji tych działań. Jedną z nich zamieszczono na stronie internetowej Instytutu, drugą skierowano do zamieszczenia w kolejnym numerze rocznika PWIN „Biuletyn Ukrainoznawczy” (wyjdzie on drukiem w I kwartale 2018 r. i wówczas tekst ten zostanie dołączony do przechowywanej w Instytucie dokumentacji z realizacji niniejszego zadania), natomiast trzecią do zamieszczenia w tygodniku „Życie Podkarpackie”.

Ponadto w celach recenzyjnych wysłane zostały egzemplarze książki do czasopism regionalnych i ogólnokrajowych (historycznych, kulturalno-społecznych).

Sposobem monitorowania tego rezultatu i źródłem informacji o osiągnięciu wskaźnika jest przygotowana, sporządzona i zamieszczona na stronie internetowej Instytutu informacja o zrealizowanym zadaniu publicznym.

Teksty kolejnych dwóch informacji o charakterze promocyjnym złożyliśmy do druku w najbliższym numerze rocznika „Biuletyn Ukrainoznawczy”, a także w Redakcji „Życia Podkarpackiego”, ale termin ich wydania nie zależy od nas. Niemniej jednak jak tylko się ukażą to kserokopię artykułów prześlemy na adres Urzędu Marszałkowskiego.

Ponadto informacja o dofinansowaniu książki przez Urząd Marszałkowski wraz z jego logo (herbem województwa podkarpackiego) została zamieszczona na stronie redakcyjnej publikacji, a specjalne podziękowanie umieszczono w końcowej części Przedmowy do książki.

Informujemy, że publikacja zawiera cenne informacje dotyczące polskich działań niepodległościowych w latach I wojny światowej. Dlatego też traktujemy ją jako wkład w przygotowywane w 2018 r. obchody 100-lecia odzyskania przez Polskę Niepodległości.

ZACHĘCAMY DO JEJ ZAKUPU I LEKTURY.