1933, 10-11 września, Kijów – Protokół zeznań aresztowanej Zofii Halkiewicz odnośnie jej przynależności do partii politycznych.

 

 

Protokół Zeznań*

 

Oskarżonej Halkiewicz Zofii Kazimierowny, urodzonej w 1894 r. we wsi Salicha w byłej guberni kijowskiej, pochodzenia szlacheckiego, zamężnej, gospodyni domowej z wykształceniem średnim. Aż do aresztowania pracowała ona w Wydziale Remontowym Spółdzielni Mieszkaniowej, jako pracownik administracyjny. Narodowości polska, bezpartyjna. W 1919 r. należała do Polskiej Robotniczo-Chłopskiej Partii Komunistycznej i Rosyjskiej Partii Komunistycznej. Do momentu aresztowania mieszkała w Kijowie na ul. monasterskiej nr 4. Zeznania z dnia 10.09.1933 r.

 

Przesłuchiwał:

Pełnomocnik OO KOO GPU USRR

tow. N. Czertkow

 

            Pytanie: Opowiedzcie szczegółowo o waszej przynależności do partii politycznych w okresie przed rewolucją i po niej. Na czym polegała wasza działalność w ich szeregach?

            Odpowiedź: W 1910 r. powróciłam z Warszawy, gdzie wysłali mnie rodzice w celu pobierania nauk. Mieszkałam tam dwa lata. Po powrocie do Kijowa wstąpiłam do prywatnej szkoły pani Wołodkiewicz. Mieszkałam w internacie wraz z grupą 10-12 uczennic. W tym okresie nawiązałam bliską znajomość z jednym z najaktywniejszych członków kijowskiej organizacji PPS-Lewicy studentem – Jankiem Szulgonem. Wciągnął on mnie i kilka innych uczennic: Wandę Pigłowską[1], Wandę Bajkowską[2] i Muchę Sarakomską do działalności PPS-Lewicy, która polegała na przenoszeniu i zabezpieczaniu przez nas nielegalnej literatury i broni. Oficjalnym członkiem PPS nie byłam. Mój kontakt z PPS-Lewicą i Szulgonem trwał do 1912 r.

Na początku 1919 r., kiedy Kijów został zajęty przez Bolszewików, spotkałam się tam z Szackim-Skarbkiem, którego znałam wcześniej jako studenta Politechniki Kijowskiej, który studiował razem z mym pierwszym mężem - Lisickim.

Nie pamiętam dokładnie w jakim celu zostałam wysłana przez Skarbka lub Hejfeca do Komitetu Organizacyjnego, formującej się w Kijowie Polskiej Robotniczo-Chłopskiej Partii Komunistycznej, mieszczącego się przy ul. Żytomierskiej nr 28.

Kiedy tam przybyłam, zostałam wciągnięta przez jednego z pracowników do pracy technicznej w Komitecie. Po kilku dniach odbyły się wybory Komitetu Partyjnego. Uczestnicząc w zebraniu, członkiem partii jeszcze nie będąc, dzięki rekomendacji Skarbka zostałam wybrana do Komitetu Robotniczo-Chłopskiej Partii Komunistycznej.

Przypominam sobie, że do Komitetu wybrani zostali wówczas także: Dondysz, Skarbek, Kanarski (Toma), Bicz (Pitshman), Janowski albo Jankowski (dokładnie nie pamiętam), Bzowski, Sokołowski, Stanisławski (nie pamiętam czy dokładnie tak brzmiało jego nazwisko), ja-Halkiewicz i jeszcze ktoś, którego nazwiska nie pamiętam, ale lekarz z wykształcenia. Był on bardzo blisko związany z Dandyszem, a później został rozstrzelany przez CzK za jakieś tam sprawki. Możliwe, że ta osoba została wybrana później. W ślad za wybraniem do Komitetu RCKPP zostałam przyjęta do partii i pozostałam tam jako pracownik działu technicznego. Z prac, jakie wypełniałam, pamiętam że kierowałam wydawaniem legitymacji partyjnych, które podpisywane były przez Skarbka i mnie.

Pomimo tego, że zajmowałam się wydawaniem legitymacji partyjnych i sama je podpisywałam, ani jednego nazwiska członka partii, za wyjątkiem wyżej wymienionych, sobie nie przypominam. Wiem, że po pewnym czasie do Komitetu Partii wszedł Feliks Kon i jeżeli się nie mylę – Politur.

Mniej więcej pod koniec kwietnia lub na początku maja 1919 r. podjęto decyzję o rozwiązaniu PKRKP i przejściu jej członków po „przefiltrowaniu” do RKP. Selekcję tę prowadzili: Skarbek, Kon oraz – jak mi się zdaje – Konarski. Czy było tak rzeczywiście – nie wiem. Czym trójka ta kierowała się przy selekcji członków nie mam pojęcia. Przygotowałam się wówczas do wyjazdu na Krym, gdzie zostałam wysłana przez Wydział Zabezpieczeń Socjalnych w celu zorganizowania kolonii dla dzieci, skutkiem czego nie byłam już wówczas zbytnio zorientowana, co dzieje się w RKP.

Jeszcze przed moim wyjazdem na Krym, zdążyłam przenieść się z PKRKP do RKP, jednakże w jej szeregach zbyt długo nie pozostałam. Gdy przyjechałam na Krym, był on zajęty przez „Białych” przez co miałam utrudniony kontakt z organizacją partyjną, a po ich ustąpieniu z Krymu nie załatwiłam formalności koniecznych do kontynuowania mojego członkostwa w partii, chociaż pewne starania podejmowałam. W ten sposób do partii należałam tylko przez kilka miesięcy.

Pytanie: Wymieniliście poprzednio trójkę waszych koleżanek, które jako uczennice brały udział w działalności PPS-Lewicy w Kijowie. Co o nich wiecie i gdzie one znajdują się obecnie?

Odpowiedź: Wśród uczennic wciągniętych przez Janka Szulgona do działalności podziemnej w PPS-Lewicy wchodziły – jak już mówiłam – Wanda Pigłowska, Wanda Bajkowska i Mucha Sarkomska. Wszystkie trzy obecnie znajdują się w Polsce. Na temat Wandy Pigłowskiej wiem, że razem z matką i narzeczonym Wiktorem Czarnockim brała udział w działalności POW. Mieszkając wówczas w Fuśni – niedaleko Owrucza, Wanda Pigłowska i jej matka przechodziły nielegalnie do Polski, przenosząc różne papiery dla POW. Co to były za dokumenty – nie wiem. Mąż Pigłowskiej – Wiktor Czarnocki, uczestniczący tutaj w działalności POW, w Polsce był w bliskich stosunkach z Piłsudskim, a przez pewien czas był nawet jego osobistym adiutantem. W czasie mego pobytu w Polsce w latach 1923-1925 Czarnocki pracował w Polskim Sztabie Generalnym.

Pytanie: Co robiliście na Krymie, jak długo przebywaliście tam i dlaczego wróciłyście do Kijowa?

Odpowiedź: Pod koniec maja 1919 r., pracując w kijowskim Wydziale Ubezpieczeń Socjalnych oddelegowana zostałam na Krym, celem zorganizowania tam sanatorium dla dzieci. Z Kijowa zostały wówczas wysłane dwie grupy pracowników (ok. 20 osób) pod kierunkiem doktora Kieriakowa.

W jakieś półtora miesiąca po naszym przybyciu, Krym został zajęty przez „Białych”. Wszyscy pozostaliśmy pracować w sanatorium. Biali dość wrogo odnosili się do grupy kijowskich pracowników urządzając im częste i uciążliwe rewizje. Mnie osobiście nie rewidowano, jednak obawiając się możliwej rewizji oraz aresztowania zdecydowałam zwrócić się do rezydującego w Ewpatorii pełnomocnika rządu polskiego, celem otrzymania zaświadczenia o polskim obywatelstwie, co mi się stosunkowo łatwo udało. I w ten sposób przestałam obawiać się aresztowania. Jeszcze trochę tam zabawiwszy, wyjechałam do Sewastopola, gdzie nie podjęłam pracy. Później zaś pracowałam na wsi w okolicach miasta w charakterze wychowawczyni. Nie byłam tam długo i wróciłam na powrót do Sewastopola, gdzie pracowałam w instytucjach oświatowych i medycznych. W 1921 r. pojechałam do Kijowa, do dzieci, które zostały u matki.

Kiedy tam przyjechałam, okazało się, że moja matka została aresztowana jako członek kontrrewolucyjnej organizacji i więziona jest przez CzK. Jak dowiedziałam się później od matki w jej mieszkaniu mieścił się sztab POW, gdyż przebywał tam Leon Korzeniowski[3], później rozstrzelany przez CzK[4].

Zabrawszy dzieci przeniosłam się do Sewastopola, gdzie mieszkałam do wiosny 1922 r., kiedy to powróciłam do Kijowa. Krym opuściłam ze względu na rozpoczynający się tam głód.

Pytanie: Na podstawie czego wydano wam dokument pełnomocnika rządu polskiego w Ewpatorii, potwierdzający że jesteście obywatelką polską? Czy byliście kiedyś polską obywatelką i gdzie urodziliście się? Gdzie obecni znajduje się dokument potwierdzający wasze polskie obywatelstwo.

Odpowiedź: Dokument ten wydano mi na podstawie metryki urodzenia. Obywatelką polską nigdy nie byłam. Urodziłam się w byłej guberni kijowskiej. Gdzie obecnie znajduje się wyżej wymieniony dokument – nie wiem. Przypuszczam, że ukradziono mi go w 1921 r. w Charkowie, kiedy jechałam wraz z dziećmi do Kijowa.

Pytanie: W waszych zeznaniach wspominacie o Szackim-Skarbku. Opowiedzcie kiedy i w jakich okolicznościach poznaliście go i jaki był charakter waszych stosunków?

Odpowiedź: Jeszcze w latach 1910-1912, kiedy spotykałam się z Jankiem Szulgonem, słyszałam od niego, że aktywny udział w działalności PPS w Kijowie bierze niejaki Skarbek, z którym osobiście wówczas się nie znałam. Po ślubie, nie pamiętam kiedy to było, mąż zapoznał mnie ze studentem Szackim, o którym dopiero w 1919 r. dowiedziałam się, że nosi on także nazwisko Skarbek. Okoliczności mojego spotkania za Skarbkiem w roku 1919 nie mogę sobie przypomnieć. Wydaje mi się, że posłał mnie do niego mąż mój – Lisicki, w sprawie zwolnienia jego ojca, który był wówczas aresztowany przez jakiś oddział wojskowy, stacjonujący w Kijowie, za znalezienie w jego mieszkaniu jakichś naboi. Rezultatu mojej wizyty też nie pamiętam, jednakże stary Lisicki rychło został zwolniony.

Później spotykałam Skarbka podczas pracy w PKRKP. Moje z nim stosunki układały się bardzo dobrze. Skarbek traktował mnie jak bliską osobę, pomagał mi w znalezieniu pracy itp. Kiedy w 1923 r. wyjeżdżałam do Polski, radziłam się go w tej sprawie, on zaś pozytywnie ocenił moją decyzję. Poinformował mnie, że jeżeli chcę tam pracować, powinnam się zwrócić – powołując się na niego – do niejakiego Ostrowskiego.

W 1925 r. kiedy nie mogłam powrócić do ZSRR zwróciłam się do Skarbka, który dopomógł mi w otrzymaniu wizy. O ile wiem, Skarbek zwracał się w tej sprawie do Kominternu, dzięki czemu sprawa została załatwiona pozytywnie.

Kiedy Skarbek pracował w Kijowie, radziłam się go we wszystkich sprawach mnie interesujących. Chcę przez to powiedzieć, że Skarbek był dla mnie niekwestionowanym autorytetem.

 

Z treścią protokołu zapoznałam się i potwierdzam, że sporządzono go zgodnie z moimi słowami:

S. Halkiewicz

[podpis odręczny]

 

Pełnomocnik OO KOO GPU

Czertkow

[podpis odręczny]

 

Oryginał, rękopis atramentem w języku rosyjskim. 

DASBU, spr. 60830-FP, t. 8, ark. 8-12.