1934, 23 luty, Winnica – Protokół końcowy winnickiego wydziału GPU USRR w sprawie POW na Podolu.

Zatwierdzam:

Naczelnik Okręgowego Wydziału GPU USRR

[Dawid] Sokoliński[i]

[podpis odręczny]

Do śledztwa nr 6675

Decyzja końcowa w sprawie „Polskiej Organizacji Wojskowej” – „POW” na Podolu*

w sprawie oskarżonych:

1. Grygorowicza Andrzeja Jakubowicza,

2. Pakulskiego Ryszarda Antoniewicza,

3. Turżańskiego Henryka Adamowicza,

4. Jankowskiego Kazimierza Stanisławowicza,

5. Titowa Pawła Szymonowicza albo Waliszczaka Andrzeja Józefowicza,

6. Szostaka Michała Antoniewicza,

7. Strutyńskiego Ilji Leonowicza,

8. Dumy Piotra Iwanowicza,

9. Żydkiewicza Kazimierza Fedorowicza,

10. Golda Jakuba Abramowicza,

11. Bojakowskiej Jadwigi Kazimierówny,

12. Zająca Józefa Mikołajewicza,

13. Krzewińskiego Józefa Adamowicza,

14. Brzozowskiego Józefa Walerianowicza,

15. Gilewicza Antoniego Karolowicza,

16. Wilczyńskiego Jana Wojciechowicza,

17. Niebyłowskiego Edwarda Józefowicza,

18. Morżaka Piotra Adamowicza,

19. Bednarewskiego Wacława Marcinowicza,

20. Szulc Marii Stanisławowny,

21. Tabeńskiego Józefa Iwanowicza,

22. Polakiewicza Stanisława Iwanowicza,

23. Szklaruka Piotra Matwiejewicza,

24. Korczmara Gabriela Józefowicza,

25. Winiarskiego Marcina Iljewicza,

26. Balickiego Wilhelma Wiktorowicza,

27. Żaczka Józefa Pawłowicza,

28. Pietruszewskiego Jarosława Wincentowicza,

29. Tunickiego Piotra Mikołajewicza,

30. Jaroszyńskiego Wacława Aleksandrowicza,

31. Jakuszewskiego Aleksandra Kornelewicza,

32. Duchnowskiego Ludwika Marcinowicza,

33. Olszewskiego Jana Mieczysławowicza,

34. Kaweckiego Stanisława Wincentowicza,

35. Hrynczyszyna Iwana Abramowicza,

36. Kowalczuka Borysa Filipowicza,

37. Jaworskiego Jana Laurentowicza,

38. Kawecką Pelagię Wincentowiczówną,

39. Szepielskiego Włodzimierza Sylwestrowicza,

40. Cichockiego Bolesława Michałowicza,

41. Ryszko Kazimierza Franciszkiewicz,

42. Kaczurowskiego Jana Fomicza,

43. Potapczuka Zacharego Jakubowicza,

44. Cylenkowskiego Marcjanna Szymonowicza,

45. Peredenkę Piotra Sazonowicza,

46. Franczuka Dionizego Jurewicza,

47. Domańskiego Jana Walentynowicza,

48. Lubickiego Michała Andrzejewicza,

49. Olszewskiego Medarda Antonowicza,

50. Tunickiego Juliana Mikołajewicza,

51. Eysmonta Mariana Wiktorowicza,

52. Bieleckiego Antoniego Adamowicza.

Oskarżonych o przestępstwa zagrożone z artykułów 54-4, 54-6 i 54-11 Ukraińskiego Kodeksu Karnego USRR.

Rozdział I

Oddział wojewódzki USRR w Winnicy wykrył i zlikwidował na terenie Podola kontrrewolucyjną organizację o nazwie „Polska Organizacja Wojskowa” – „POW”, która prowadziła aktywną powstańczą, szpiegowską i wywrotową działalność w celu osłabienia i obalenia dyktatury proletariatu na Ukrainie Radzieckiej i przyłączenia obecnego terytorium USRR do Polski. Podczas śledztwa ustalono, że wyżej wymieniona organizacja kontrrewolucyjna była filią zlikwidowanej przez organy GPU Polskiej Organizacji Wojskowej, prowadzącej działalność kontrrewolucyjną w ZSRR, w tym także na Ukrainie Radzieckiej.

            POW na Podolu stworzona została przez aktywne kadry kontrrewolucyjne polskiego wojującego nacjonalizmu, które próbę walki zbrojnej przeszły już w czasie rewolucji oraz powstańczej działalności przeciwko władzy radzieckiej. Siły te, tworząc nielegalną organizację podziemną, usiłowały przygotować warunki do obalenia władzy Radzieckiej. Filia podolskiego POW podporządkowana była kierownictwu ogólnoukraińskiemu, posiadając jednocześnie bezpośrednie kontakty z zagranicznymi ośrodkami organizacji poprzez poszczególnych agentów Polskiego Sztabu Generalnego oraz przez komórki wywiadowcze w Korcu i Ostrogu. Kontakt Podolskiego Centrum POW z dowództwem utrzymywany był dzięki okresowym wyjazdom członków POW do Kijowa i Charkowa, jak również delegowaniu członków organizacji na teren Podola. Kontakt z zagranicznymi oddziałami POW prowadzony był przez II wydział Polskiego Sztabu Generalnego przy pomocy specjalnych kurierów przenikających przez granicę członków organizacji do Polski lub agentów polskiego Sztabu Generalnego przenikających na Podole. W sprawie podolskiej filii POW, stwierdzono, iż POW objęła swą działalnością 24 rejony administracyjne, przeniknęła do wielu sowieckich instytucji, w tym także w struktury oświaty ludowej, przedsiębiorstw przemysłowych, rolnictwa, gdzie prowadziła sabotaż oraz działalność wywrotową w kołchozach i sowhozach, jak również w szeregach robotniczo-chłopskiej armii czerwonej.

Rozdział II

            Historia powstania POW na Podolu.

Polska Organizacja Wojskowa na Podolu ostatecznie sformowała się jako organizacja z jednym ośrodkiem kierowniczym w 1920 r., aktywizując i rozkręcając działalność kontrrewolucyjną aż do momentu likwidacji organizacji. Śledztwo w sprawie POW ustaliło dwa kierunki rozwoju organizacji na terenie obecnego okręgu winnickiego.

Pierwszy – tworzenie grup kontrrewolucyjnych i zespołów przez polski wywiad, pracowników polskiego Sztabu Generalnego, wysyłanych na czasowo albo na stałe na terytorium Ukrainy Radzieckiej, wśród których wymienić należy: Antoniego Kaweckiego, W[ładysława] Jakuszewskiego, Wacława Jaroszyńskiego, Jana Olszewskiego i innych.

            Drugi – wykorzystanie polskiej nacjonalistycznej inteligencji, byłych polskich legionistów, katolickiego duchowieństwa i tworzenie polskich nacjonalistycznych grup, które formowały się w zbrojne grupy Polskiej Organizacji Wojskowej, podlegające jednemu centralnemu kierownictwu.

            Podczas wojny polsko-radzieckiej w 1919 r. polski Sztab Generalny wespół z POW, która działała wówczas w jednostkach armii polskiej przerzuciła na terytorium Ukrainy Radzieckiej i na zaplecze Armii Czerwonej oficerów i inne kadry kontrrewolucyjne – członków POW z zadaniami prowadzenia działalności wywiadowczej, dywersji i aktów terrorystycznych.

            Podole i Wołyń, jako tereny które według planu, miały zostać przyłączone do Polski, znalazły się w centrum uwagi polskiego Sztabu Generalnego i właśnie tutaj kieruje się szereg pracowników organów wywiadowczych, celem wsparcia armii imperialistycznych agresorów.

            Jednym z najaktywniejszych członków POW, prowadzących kontrrewolucyjną działalność na Podolu był oficer wojska polskiego i pracownik II wydziału polskiego Sztabu Generalnego – Wacław Aleksandrowicz Jaroszyński, który został przerzucony na terytorium USRR celem uprawiania szpiegostwa oraz kierowania oddziałem dywersyjnym na tyłach Armii Czerwonej.

            Na temat działalności POW w tym okresie oskarżony W.A. Jaroszyński zeznaje: [...] W tymże 1919 r. po wielokrotnych rozmowach i odpowiedniemu praniu mózgu w polskim duchu nacjonalistycznym, Gładkowski wciągnął mnie do POW, zaznajamiając mnie z celami i zadaniami organizacji. Zgodziłem się na to i zostałem skierowany do rejonu Koziatyńskiego.

            Pierwsze zadania, zlecane mi przez Gładkowskiego, miały wyłącznie charakter szpiegowski. [...] Przed naszym oddziałem postawiono zadanie, dokonywania aktów dywersyjnych i poszerzania idei organizacji wśród ludności, celem przyłączenia Wołynia i Podola do Polski. Oddział ten napadał na niewielkie oddziały Armii Czerwonej, rozbrajał je i zabierał cały ekwipunek [...] (patrz sprawa nr 1339, 1340, zeznania Jaroszyńskiego z dnia 16 listopada 1933 r.).

            O tym okresie działalności Polskiej Organizacji Wojskowej, pracującej wespół z polskimi organami wywiadowczymi na terytorium USRR zeznaje również oskarżony M.A. Szostak (patrz zeznanie z dnia 10 listopada 1933 r. nr sprawy 502, 504).

            Po podpisaniu traktatu ryskiego i po upadku interwencyjnej koncepcji polskiej nacjonalistycznej kliki dążącej do oderwania Ukrainy Prawobrzeżnej i przyłączenia jej do Polski, kontrrewolucyjne elementy wojującego nacjonalizmu przestawiły się na nową taktykę, koncentrując swą działalność na terytorium Ukrainy Radzieckiej.

            Na podstawie zeznań W. Jaroszyńskiego, A[leksandra] Jakuszewskiego i M[ichała] Szostaka, stwierdza się, że POW stając przed faktem utrwalenia władzy radzieckiej, zmuszona była przestawić się na systematyczne i długotrwałe przygotowywanie elementów nacjonalistycznych spośród różnych grup ludności polskiej, organizując jednocześnie grupy szpiegowskie i dywersyjne wykonujące konkretne rozkazy polskiego Sztabu Generalnego.

            Pracownik II wydziału polskiego Sztabu Generalnego Antoni Kawecki, w pierwszym okresie działalności POW na Podolu (1921-1924), aby okazać jak największą pomoc członkom POW, którzy tam pozostali oraz tym przerzuconym na terytorium USRR, bardzo często przenikał nielegalnie na terytorium radzieckie, gdzie zajmował się organizowaniem siatki szpiegowskiej, szczególnie w rejonach starokonstantynowskim i antonińskim.

            W okresie tym Antoni Kawecki do działalności kontrrewolucyjnej wciągnął swego brata – Stanisława Kaweckiego, kuzyna – Iwana Hrynczyszyna, byłego arendarza młyna – Borysa Kowalczuka, Jana Jaworskiego i kułaka – Kazimierza Ryszkę z rejonu antonińskiego, jak również elementy antyradzieckie z innych wsi. W tych latach, dla tworzenia tychże powstańczych grup bojowych przybył z Polski brat Antoniego Kaweckiego – Jan, mieszkający wcześniej na terytorium Polski.

            Aresztowani Stanisław Kawecki, Borys Kowalczuk, Iwan Hrynczyszyn i Kazimierz Ryszko, którzy należeli do organizacji od momentu jej powstania, zeznają: [...] Od 1920 do 1923 r. moi starsi bracia Jan i Antoni Kaweccy wielokrotnie nielegalnie przekraczali granicę sowiecką, celem prowadzenia pracy wywiadowczej na korzyść Polski, jak również formowania sił powstańczych. Wiedziałem o tym z opowiadań braci, szczególnie Antoniego Kaweckiego, gdyż to on wciągnął mnie do pracy wywiadowczej [...] (patrz zeznania Stanisława Kaweckiego z dnia 21 listopada 1933 r. nr sprawy 1574).

[...] Przekazałem Antoniemu Kaweckiemu informację na temat nastrojów mieszkańców wsi oraz ich stosunku do podatków, jak również o innych faktach niezadowolenia z władzy radzieckiej, powodującego, że chłopi uciekają do lasów i zbrojnie walczą przeciwko niej.

[...] Polecenia Antoniego Kaweckiego wypełniałem bez żadnych trudności, gdyż ze względu na moją pracę spotykałem się z chłopami nie tylko z mojej ale i z innych wsi przyjeżdżających do młyna [...] (patrz zeznania Kowalczuka z dnia 2 stycznia 1931 r. nr sprawy 1650).

[...] W 1921 r., po powrocie do domu z zebrania rady wiejskiej wsi Niemiryńce, zastałem u siebie w mieszkaniu brata swojej żony, Antoniego Kaweckiego, który przybył z Polski z jakimś nie znanym mi człowiekiem. Z rozmowy jaką przeprowadziliśmy, zorientowałem się, że przybył on w celach wywiadowczych i dla stworzenia organizacji na Ukrainie Radzieckiej [...] (patrz zeznania Hrynczyszyna z dnia 29 listopada 1933 nr sprawy 1630).

            Analogiczne zeznania złożył członek POW grupy antonińskiej – Kazimierz Ryszko w protokole z dnia 19 grudnia 1933 r. (nr sprawy 1764-1766).

            Poczynając od 1921 r., na polecenie lwowskiego kierownictwa POW, oskarżony Wacław Jaroszyński stworzył pewną ilość grup bojowych POW na terenie rejonów berdyczowskiego i humańskiego, przy czym do 1922 r. wielokrotnie przekraczał granicę przenosząc zebrane materiały wywiadowcze i otrzymując polecenia kontynuacji tej działalności. W Polsce kontaktował się on z pracownikami lwowskiego POW i polskiego Sztabu Generalnego. Wracając z Polski, Jaroszyński, w celu spotęgowania działalności, przywiózł ze sobą adresy członków POW na Podolu, którzy jednocześnie przez różnych przedstawicieli POW i polskiego Sztabu Generalnego wciągnięci zostali do działalności kontrrewolucyjnej.

            Tak po otrzymaniu adresów, Jaroszyński skontaktował się z inspektorem starokonstantynowskich szkół polskich – Sawickim, księdzem Rutkowskim z Pokostówki w rejonie marchlewskim, księdzem [Włodzimierzem] Ginoffem[ii] z Berdyczowa, z księdzem [Kalikstem] Butyńcem[iii] z Oratowa, z księdzem [Andrzejem] Kobierskim[iv] z Humania, przy pomocy których wciągał do wykonywania zadań polskiego Sztabu Generalnego nacjonalistycznie nastawioną ludność.

[...] Zgodnie z otrzymanym poleceniem, zostałem wysłany ze Lwowa na Podole w celu realizowania zadań szpiegowskich. Przechodząc nielegalnie na stronę radziecką, dzięki kontaktowi z niejaką Heleną (nazwiska nie pamiętam) w St[aro]-Konstantynowie skontaktowałem się z Sawickim.

[...] W 1920 r. dwukrotnie przekraczałem granicę, jak również przekazywałem informacje zdobyte przez członka POW – Weera, pracującego w cukrowni w Buchajewsku, z którym zapoznał mnie ksiądz Butyniec [...] (zeznania Jaroszyńskiego z dnia 16 listopada 1933 r. nr sprawy 1342).

            Tworzeniem polskich grup powstańczych na Podolu parał się również były oficer wojska polskiego, pracownik wojewody [Henryka] Józewskiego[v], związany z II wydziałem polskiego Sztabu Generalnego – Władysław Jakuszewski. Mieszkając na stałe w Polsce, przechodził on przez granicę do wsi Mały Łazuczyn w rejonie teofipolskim, gdzie pracował jego brat, syn bogatego kułaka, nauczyciel – Aleksander Jakuszewski, który zeznał: [...] Pod koniec września 1922 r. – czytamy w zeznaniach – przybył do wsi Mały Łazuczyn W. Jakuszewski. Na drugi dzień natomiast przybył Kalinowski. Spotkali się u nas w domu. Pomiędzy moim bratem a Kalinowskim doszło do ożywionej dyskusji, przy której byłem obecny. Dowiedziałem się z niej, że na Ukrainie Radzieckiej istnieje podziemna organizacja, która działa na rzecz przyłączenia Ukrainy do Polski, i że jej kierownictwo znajduje się w rękach znanych ludzi mieszkających w Polsce i związanych z polskimi organizacjami wywiadowczymi [...] (zeznania Jakuszewskiego z dnia 5 stycznia 1934 r. nr sprawy 1424).

            Przerzucony na terytorium Ukrainy Radzieckiej Szostak, na polecenie agenta polskiego wywiadu Dionizego Hłaski, mieszkającego w Kijowie w 1921 r., skontaktował się z księdzem [Wojciechem] Kobeciem[vi] w mieście Kupel rejonu starokonstantynowskiego. Szostak razem z Kobeciem, przy pomocy grupy kontrabandzistów zorganizowali przerzut dokumentów przez granicę. Biełozerski oddział Sztabu Generalnego posługiwał się tym kanałem aż do 1931 r.

[...] Hłasko powiedział, że on jako członek organizacji kijowskiej ma kontakt z Polską przez polski konsulat, ale to mało i że trzeba zorganizować bezpośredni kontakt z Polską, a że Kupel leży niedaleko od granicy, to przerzutami powinien zajmować się ksiądz Kobeć. W grudniu 1922 r. ksiądz Kobeć zlecił mi przerzucenie z Biełozerki paczki, w której były ulotki do rozprowadzenia jeszcze przed Bożym Narodzeniem [...] (patrz zeznania Szostaka z dnia 10 listopada 1933 r. nr spraw 505, 507, 508).

            Polskie organy wywiadowcze i polskie oddziały POW do ostatniej chwili organizowały zbrojne grupy na terenie USRR. I tak w 1929 r. Foma Malewicz, uciekinier z Polski, kuzyn naczelnika defensywy w Korcu – Maciejowskiego, wciągnął w działalność POW i polskich organów wywiadowczych, dawnego członka organizacji w Staro-Konstantynowie – Wilhelma Balickiego. Malewicz, werbując Balickiego, nie wiedział o jego przynależności do POW (Patrz zeznania W. Balickiego z dnia 16 stycznia 1934 r. nr sprawy 1815, 1816).

            Równocześnie z oddziałami POW zorganizowanymi przez polskie organy wywiadowcze z zagranicy poczynając od lat 1923-1924 w Winnicy, Płoskirowie, Berdyczowie, Szepetówce i innych miastach i miejscowościach na Podolu na polecenie aktywistów POW z Kijowa rozsyłani są w teren sprawdzeni członkowie organizacji celem rozbudowy organizacji. Obserwuje się organizowanie Polaków o nacjonalistycznym nastawieniu w wywrotowe grupy. Grupy te z początku prowadziły działalność propagandową, wychowując ludność polską w duchu nacjonalistycznym, i na tej bazie tworzyły bojowe grupy organizacji.

            Oskarżony [Jakub] Gold twierdzi, że grupa taka została utworzona w Winnicy w latach 1923-1924 przez byłego członka PPS we Lwowie i jednocześnie członka KP(b)U – Szpaka.

[...] Szpak dał mi do zrozumienia, że chociaż formalnie należy do KP(b)U, faktycznie realizuje politykę PPS. Widząc moje zainteresowanie, dał mi do zrozumienia, że w Winnicy nie działa tylko on sam, ale cała siatka [...] (patrz zeznania Golda z 1 grudnia 1933 r. nr sprawy 642).

Oskarżony [Andrzej] Grygorowicz o okresie tworzenia polskich grup wywrotowych na Ukrainie, a w szczególności na Podolu mówi: [...] Szpak w 1924 r. bardzo często rozmawiał ze mną dowodząc, że trzeba wykorzystywać wszystkie możliwości propagandy patriotycznej wśród polskiej ludności Podola, która jest nastrojona nacjonalistycznie i oscyluje w stronę Polski. W 1924 r., wydaje mi się, że w maju, Szpak zebrał w pomieszczeniu klubu polskiego następujące osoby: Golda, [Ilję] Strutyńskiego, mnie, nie mogę przypomnieć sobie czy był tam również Filippowski. Naturalnie uczestniczył też Szpak. Na spotkaniu tym rozmawialiśmy o szkolnej i propagandowej działalności na Podolu. Pamiętam, że podjęto decyzję, aby kaptować nacjonalistycznie nastrojonych polskich nauczycieli, celem wychowania młodzieży w odpowiednim duchu [...] (patrz zeznania Grygorowicza z dnia 16 grudnia 1933 r. nr sprawy 123).

[...] Winnicka grupa nacjonalistyczna już w latach 1925-1926, pomimo że nie była jeszcze do końca zorganizowana, usiłowała tak rozlokować swoje siły, aby objąć swym wpływem główne centra Podola [...] (patrz zeznania Grygorowicza z dnia 16 grudnia 1933 r. nr sprawy 124, 126).

            Za przykład niech służy fakt, że członek kontrrewolucyjnej grupy w Winnicy wysłany został do Berdyczowa. Po krótkim pobycie tam, zorganizował grupę kontrrewolucyjnie nastawionych Polaków, na bazie której powstała berdyczowska filia POW.

[...] Powiedzieć należy, że długo jeszcze po moim przyjęciu w szeregi organizacji znajdowałem się „pod obstrzałem”, nadzorowany przez Strutyńskiego, [Józefa] Brzozowskiego i [Wincentego] Balcerka[vii]. W rozmowie ze mną dokuczali mi, że nie jestem prawdziwym Polakiem i że nie interesuję się polskimi sprawami [...].  Wiedziałem, że zbierali się i prowadzili jakieś rozmowy [...] (patrz zeznania Brzozowskiego[viii] z dnia 22 listopada 1933 r. nr sprawy 771).

            Jednakże jak wykazało śledztwo, bazą gdzie formowano grupy kontrrewolucyjne w zasadzie były polskie instytuty pedagogiczne w Kijowie. Zwerbowani w Kijowie członkowie organizacji rozsyłani byli w różne miejsca na Ukrainie, w tym również i na Podole. Przybywając na miejsce te kontrrewolucyjnie nastawione osoby i członkowie POW, związawszy się z miejscowymi elementami nacjonalistycznymi, byli bezpośrednimi inicjatorami i organizatorami miejscowych filii i grup bojowych POW. Podtrzymując kontakt ze starymi członkami POW w Kijowie i Charkowie otrzymywali od tych ostatnich wytyczne odnośnie dalszej działalności. Wytyczne te w okresie 1926-1927 sprowadzały się głównie do problemu ideologicznego wychowywania kadr celem przyszłej działalności kontrrewolucyjnej oraz do masowego wpajania w umysły polskiej ludności przekonania, że Rosja Radziecka zajęła rdzennie polskie tereny.

            O roli instytucji pedagogicznych w Kijowie, o otrzymywanych tam wytycznych i poleceniach mówią oskarżeni Gold (patrz nr sprawy 651), Grygorowicz (patrz nr sprawy 129, 130), [Jadwiga] Bojakowska[ix] (patrz nr sprawy 695, 611), Żaczek (patrz nr sprawy 1852, 1856) i inni.

            Reorganizacja polskich grup nacjonalistycznych w POW nie wszędzie przebiegała równomiernie, ale zależnie od osób w skład tych grup wchodzących i stopnia ich powiązania z kijowską centralą organizacji. Pod koniec 1928 r. [Bolesław] Skarbek poinformował A. Grygorowicza o istnieniu na Ukrainie silnej Polskiej Organizacji Wojskowej i zaproponował, aby stanął na czele istniejących na Podolu ugrupowań nacjonalistycznej, spajając je w jedną zdyscyplinowaną organizację. Oskarżony A.J. Grygorowicz w zeznaniach z dnia 16 grudnia 1933 r. mówi: [...] Było to w Kijowie. W Instytucie Polskiej Kultury Proletariackiej Skarbek poinformował mnie o istnieniu „POW”. Tak to wyglądało. Dzieliłem się swoimi uwagami na zebraniu i osobiście wiedziałem z poprzednich rozmów, jak również ze spostrzeżeń innych, o tym, że Skarbek jest nacjonalistą i rozmawiałem z nim otwarcie. Mówiłem o powstających grupach nacjonalistycznych w rejonach zasiedlonych przez Polaków. Skarbek zauważył wtedy, że rozproszone jednostki nadal trzeba jednoczyć w jeden nacjonalistyczny nurt, nie zatrzymując się na celach i zadaniach, gdyż zarówno dla mnie jak i dla niego było to oczywiste. Skarbek powiedział, iż na Ukrainie działa POW, a naszym podstawowym zadaniem jest zwerbowanie do niej odpowiednich ludzi [...] (patrz zeznania Grygorowicza z dnia 16 grudnia 1933 r. nr sprawy 129).

            W ten sposób doszło do stworzenia grupy kierowniczej w Winnicy, która zasięgiem swym objęła komórki POW na całym Podolu. Oddzielne grupy nacjonalistyczne działające w tym okresie w różnych miastach rejonowych i innych na terenie okręgu winnickiego, pod kierunkiem aktywistów przybywających z Kijowa i Charkowa, zreorganizowały się w zdyscyplinowany oddział POW, który rozpoczyna werbowanie nowych kadr, tworzy nowe, bojowe grupy organizacji i tym samym przygotowuje swoje siły do powstańczej, dywersyjnej i wywiadowczej działalności. W tym czasie nastąpiło połączenie tychże dwóch grup POW.

            Na podstawie zeznań oskarżonych Grygorowicza (patrz nr sprawy 182, 183), Jakuszewskiego (patrz nr sprawy 1424, 1425), Jaroszyńskiego (patrz nr sprawy 1344, 1345) i Żaczka (patrz nr sprawy 1852, 1854), stwierdzono, że zorganizowana przez ośrodki zagraniczne POW, w procesie rozwijania swojej działalności, spotkała się z już istniejącą i działającą na terytorium USRR – Polską Organizacją Kontrrewolucyjną kierowaną przez Skarbka, Politura i innych z Kijowa.

            Przy pomocy członków kijowskiego POW doszło do połączenia grup działających na Podolu.

            W latach 1924-1926 członkowie POW, agenci wywiadu polskiego, Wacław Jaroszyński i Aleksander Jakuszewski, wstąpili do Kijowskiego Technikum Pedagogicznego, gdzie związali się z kierownictwem kijowskiego POW – Skarbkiem, Politurem, Snadzkim, Zalewskim i innymi, uczestniczyli w rozwijaniu kontrrewolucyjnej działalności organizacji na uczelniach i prowadzili werbunek wśród studentów (patrz zeznania Jakuszewskiego z dnia 7 stycznia 1934 r. nr sprawy 1425 i 1427 oraz zeznania Jaroszyńskiego z dnia 6 listopada 1933 r. nr sprawy 1343, 1345).

Zwerbowani do POW w latach 1929-1930 Jakuszewski i Jaroszyński, po uzgodnieniu z ukraińską centralą Organizacji, skierowali do pracy: Krzyżanowską w Starokonstantynowie, Jana Okóla do Sławuty, Oktawiana Jarockiego do rejonu teofipolskiego, Gródkowskiego do rejonu izasławskiego, Michała Pańczuka w rejon antoniński i Bojakowską do Płoskirowa. (patrz zeznania Jakuszewskiego z dnia 7 stycznia 1934 r. nr sprawy 1432 i Jaroszyńskiego z dnia 16 listopada 1933 r. nr sprawy 1344).

            Po powrocie do rejonu starokonstantynowskiego Jaroszyński w 1931 r. nawiązał kontakt ze Snadzkim, który w owym czasie już kierował ośrodkiem w Winnicy, a po wyjeździe Snadzkiego z jednym z członków kierownictwa Podolskiego ośrodka POW – [Henrykiem] Turżańskim[x]. Ostateczne połączenie obydwu odnóg w jedną organizację zachodzi w 1922 r. Kiedy Balicki i Żaczek, kierownik i szef organizacji starokonstantynowskiej połączyli się z kierownictwem POW w okręgu winnickim w osobie Grygorowicza (patrz zeznania Grygorowicza z dnia 5 stycznia 1934 r. nr sprawy 183 i Żaczka z dnia 13 grudnia 1933 r. nr sprawy 1887).

Sformowanie centrali kierowniczej

            W 1929 r. oskarżony Grygorowicz (patrz zeznania z dnia 16 grudnia 1933 r. nr sprawy 129/130) otrzymał od Skarbka polecenie objęcia kierownictwa POW w okręgu winnickim, a także skierowania pewnej ilości doświadczonych członków POW, celem rozwinięcia działalności POW, biorąc pod uwagę rozszerzenie jej zakresu. W związku z tym, Skarbek oddelegował do tego członków POW – Snadzkiego i Ślusarskiego. Po przyjeździe Snadzkiego, w celu udzielenia instruktażu i ustanowienia kierunku działalności, do Winnicy dwukrotnie przyjeżdżał sam Skarbek (zeznania Turżańskiego z dnia 2 11 1933 r. nr sprawy 132/133 i Grygorowicza z dnia 16 12 1933 r. nr sprawy 132 i 5 stycznia 1934 r. nr sprawy 190).

[...] Powiedziałem wówczas Skarbkowi, że jeżeli nadal będę zajmował się tworzeniem Organizacji, poświęcając na to swój czas i siły, a także ryzykując zdemaskowanie, to i tak nic nie zdziałam. Fizycznie niemożliwe jest, aby jeden człowiek podołał temu wszystkiemu i wykonał postawione mu zadania, dodatkowo jeszcze w warunkach konspiracji. Skarbek zgodził się ze mną i zapewnił, że pomoże mi w doborze członków organizacji, ale jednak główny obowiązek zorganizowania POW w okręgu spoczywa na mnie [...] (patrz zeznania Grygorowicza z dnia 16 grudnia 1933 r. nr sprawy 130).

            Zorganizowana grupa kierownicza w osobach Andrzeja Jakubowicza Grygorowicza, członka KP(b)U, byłego członka partii mienszewików, Czesława Snadzkiego, członka KP(b)U, [Ryszarda] Pakulskiego, bezpartyjnego, członka POW od 1919 r., Turżańskiego, bezpartyjnego, byłego sekretarza hrabiego Grocholskiego, członka POW od 1929 r.

Organizując aktyw POW, przedłożył im plan otoczenia grupami bojowymi zarówno Winnicy, jak i okolic Podola. Plan obsadzania okolic początkowo realizowany był w rejonach okręgu winnickiego, a później rozszerzono go stopniowo na pozostałe miasta Podola.

[...] W pierwszym okresie nasza grupa kierownicza najwięcej uwagi poświęcała miastom [...] (patrz zeznania Grygorowicza z dnia 5 01 1934 r. nr sprawy 168).

[...] Tereny, które mieliśmy opanować, to całe Podole i część Wołynia, jednakże na początku nasze wyjście poza okręg winnicki było utrudnione, gdyż należało cały teren działania podzielić na mniejsze sektory [...] (patrz zeznania Grygorowicza z dnia 5 01 1934 r. nr sprawy 167).

            Członkowie kierownictwa podolskiego POW: Czesław Snadzki, Andrzej Grygorowicz, Ryszard Pakulski i Kazimierz Jankowski w ramach różnego rodzaju delegacji dokonywali systematycznych wyjazdów w teren, gdzie kontaktując się z kierownikami miejscowych grup POW werbują do organizacji znanych im, nacjonalistycznie nastrojonych Polaków, którym zlecili wykonywanie zadań POW na tym czy innym odcinku. Oskarżony Grygorowicz zeznaje, że w celu ukierunkowania organizacji terenowych odwiedził rejony: płoskirowski, berdyczowski, szepetowski i żmeryński, przy czym w każdym z nich bywał ze trzy razy, celem skontrolowania, jak zostały zrealizowane postawione zadania. (patrz protokół z dnia 5.01.1934 r. nr sprawy 171, 172, 184, 186).

            Oskarżony Pakulski wyjeżdżał do rejonu koziatyńskiego do Żmerynki, Połonnego, Teofipola, Szarhorodu i Starej Uszycy. Oskarżony Jankowski wyjeżdżał w sprawach organizacji do Berdyczowa i Kamieńca Podolskiego.

            Członek grupy kierowniczej – Turżański, ze względu na charakter pracy, nie mógł wyjeżdżać w teren, ale zasadniczo udzielał instruktażu, przybywającym do winnicy członkom organizacji, jak również zajmował się działalnością POW w samej Winnicy.

[...] Na polecenie kierownictwa POW w Winnicy wyjechałem do Koziatynia. Koziatyń miał dla organizacji ogromne znaczenie strategiczne w przypadku przyszłego powstania. Organizacją (jak ją tam nazywano: „komendanturą”) kierował tam dyrektor polskiej szkoły – Paszyński [...] (patrz nr sprawy 285, protokół zeznań Pakulskiego z dnia 15 01 1934 r.).

[...] W Żmyrynce skontaktowałem się z kierownikiem rejonowej organizacji – Poniatowskim (patrz zeznania Pakulskiego z dnia 16 01 1934 r. nr sprawy 287).

[...] W maju 1931 r. Pakulski polecił mi przekazać do technikum pedagogicznego w Berdyczowie, członkom polskiej organizacji: Niebilowskiemu – 25 sztuk broszur i Studnickiej około 100 sztuk odezw spisanych typograficznym drukiem. Kontakt rejonowych grup POW z kierowniczą grupą w Winnicy, odbywał się nie tylko poprzez wyjazd członków w teren, ale też dzięki częstym przyjazdom terenowych działaczy do Winnicy. W przypadku dłuższej nieobecności, kierownictwo w osobach Grygorowicza albo Pakulskiego, wzywało do siebie członków organizacji z terenu [...] (patrz zeznania Grygorowicza nr sprawy 182, 180 i Pakulskiego nr sprawy 278, Tabeńskiego nr sprawy 158, Żaczka nr sprawy 1887, 1882).

[...] Grygorowicz wzywał mnie jeszcze latem 1932 również, do Winnicy [...]. Mogłem udać się do Grygorowicza po zakończeniu roku szkolnego dopiero, kiedy otrzymałem pisma ponaglające. W czasie tego spotkania, zapoznałem Grygorowicza z sytuacją naszej działalności na miejscu [...] (patrz zeznania Żaczka z dnia 13 12 1933 r. nr sprawy 1887).

            Zeznania oskarżonych Grygorowicza, Pakulskiego, Turżańskiego i Jankowskiego, członków winnickiego kierownictwa POW w pełni potwierdzają zeznania oskarżonych, działających w terenie m. in. Balickiego, Żaczka, Titowa, Dumy, Morżaka, Tabeńskiego i innych.

Praktyczna działalność organizacji

W śledztwie ustalono, że POW na Podolu składała się z wielu pododdziałów, którym podlegały grupy bojowe, a niektóre z nich, jak filia Starokonstantynowska należała do rejonowych. Pododdziały te działały zasadniczo w miastach okręgowych: Winnicy, Płoskirowie, Starokonstantynowie, Szepetówce i Gródku. Planowało się stworzenie pododdziałów w Koziatyniu i Żmerynce, czemu przeszkodziła likwidacja POW (patrz zeznania Grygorowicza z dnia 5 01 1934 r. nr sprawy 187, 188).

Działalność podolskiego ośrodka POW była skoncentrowana na:

a) tworzeniu powstańczych grup bojowych,

b) szpiegowsko-wywiadowczej działalności w RKKA,

c) zbrojeniu organizacji,

d) szkodnictwu na froncie narodowościowo-kulturalnym,

e) szkolnictwu w rolnictwie.

Formowanie oddziałów powstańczych w Winnicy

            W Winnicy i w rejonie winnickim śledztwo wykazało 18 grup, do których należało 56 członków POW. Podstawową bazą, gdzie swoją działalność rozwijała POW w Winnicy, było szkolnictwo i klub polski, w których skoncentrowana była największa ilość polskich nacjonalistycznych elementów. Osoby, odpowiednio ukształtowane i zwerbowane do organizacji, otrzymywały zadania, aby prowadzić w swym miejscu pracy działalność. W ten sposób tworzyły się powstańcze grupy w mieście i poszczególnych wsiach rejonu. Oskarżeni: Grygorowicz, Pakulski i Turżański zeznali na ten temat: [...] rzecz w tym, że nasza organizacja jako główne zadanie traktowała działalność powstańczą, w tym także działalność wojskowo-wywiadowczą i inne. Główną sprawą było jednak powstanie, przygotowanie kadr powstańczych – to była sprawa najważniejsza. Ażeby jak najlepiej wywiązać się z tego zadania, należało przygotować odpowiednie kadry, stosując odpowiednią propagandę i wychowanie ideologiczne [...] (patrz zeznania Grygorowicza z dnia 5 01 1934 r. nr sprawy 177, 178).

[...] Nie lekceważąc wychowawczej i agitacyjnej działalności, prowadziło się przygotowanie do walki zbrojnej, co zalecił mi Snadzki [...] (patrz zeznania Pakulskiego z dnia 17 11 1933 r. nr sprawy 270).

[...] Pakulskiemu zaproponowano, aby zaznajomił się z bezpartyjnymi nauczycielami i wykładowcami w Winnicy, celem wyszukania pewnych osób, tj. takich, które można wciągnąć do działalności w Organizacji (patrz zeznania Grygorowicza z dnia 5 01 1934 r. nr sprawy 163).

[...] Polecono mi, aby w pierwszej kolejności, przygotować i odpowiednio zabezpieczyć miejsce koncentracji Polaków w postaci „klubu”. Znałem tow. Michrowskiego jako chwiejnego komunistę i upewniwszy się w tym względzie, poleciłem mu, aby zorganizował w Klubie Polskim komórkę POW [...] (patrz zeznania Grygorowicza z dnia 5 01 1934 r. nr sprawy 168).

[...] Podkreślę tutaj, iż w fabryce „Mołot” grupę sformował Snadzki. [...] Po wyjeździe Skontaktował on Pakulskiego z organizatorem tej grupy (patrz zeznania tegoż nr sprawy 168).

[...] Druga grupa POW działała pod moim kierunkiem w Zakładach Spirytusowych, zorganizowana przez księgowego – Gumińskiego [...] Po pewnym czasie Gumiński powiadomił mnie, że sprawy mają się dobrze, do grupy wciągnął już pewną ilość osób, z wymienionych nazwisk pamiętam tylko Baczyńskiego [...] (patrz zeznania Turżańskiego z dnia 13 01 1934 r. nr sprawy 133).

            Tworzeniem grup w miastach zasadniczo zajmowali się członkowie kierownictwa. Najbardziej silne grupy POW w Winnicy powstały w:

1) Instytucie Pedagogicznym,

2) Ukraińskim Technikum Pedagogicznym,

3) Technikum Budowlanym,

4) Kombinacie Cukrowniczym, gdzie tworzeniem peowiackich komórek zajmował się Pakulski,

5) Urzędzie Miejskim,

6) Przychodni lekarskiej,

7) Fabryce „Mołot”,

8) Elektrowni,

9) Zakładach miejskich,

10) Poczcie,

11) Zakładach Spirytusowych,

12) Fabrykach Obuwia.

            Drobniejsze grupy działały także w wielu innych przedsiębiorstwach (patrz zeznania Grygorowicza z dnia 5 01 1934 r., Pakulskiego z dnia 17 11 1933 r., Turażańskiego z dnia 13 01 1934 r.).

[...] Grupy POW w Winnicy, jako podstawowe zadanie miały przygotowanie kadr celem przyszłego powstania i zbieranie broni, jak również prowadzenie działalności wojskowo-wywiadowczej, prowadzonej przy zakładach szkolnych jak również przy Klubie Polskim, jak też przygotowanie członków „POW” do wyjazdu w teren w celu przygotowania nowych ognisk powstańczych [...] (patrz zeznania Turżańskiego z dnia 13 01 1934 r. nr sprawy 331, 336).

            W komórce staro-konstantynowskiej jedną z bardziej aktywnych i mocnych filii POW na Podolu był Staro-Konstantynów, którym jednocześnie kierowali: Jaroszyński, Grabowski, Fursa, Pańczuk, Balcerek i Żaczek. Filia staro-konstantynowska obejmowała swym wpływem nie tylko administracyjny rejon staro-konstantynowski ale i sąsiednie: antoniński, teofipolski, sławucki, baranowski a także nowogródzko-wołyński.

            Poczynając od 1929 r., staro-konstantynowska filia POW szczególnie aktywnie rozwinęła działalność, na bazie szkół polskich, Kościoła, „kółek dramatycznych” itp. Do momentu likwidacji filii starokonstantynowskiej, ilościowy skład organizacji przedstawiał się następująco:

We wsi Werborodyńce największym werbownikiem był Wacław Jaroszyński, który wciągnął do organizacji rozkułaczonego chłopa – Włodzimierza Sylwestrowicza Szypelskiego.

W.S. Szypelski, stojąc na czele wiejskiej komórki „POW”, wciągnął w jej działalność pracowników sowchozu, działających we wsi Werborodyńce – Mosakowskiego i Mraczka (patrz zeznania Szepelskiego z dnia 13 12 1933 r. nr sprawy 1718, 1725 i Jaroszyńskiego z dnia 16 11 i 16 12 1933 r. nr sprawy 1346).

We wsi Swinnoje, Jaroszyński zwerbował do POW nauczyciela, a jednocześnie bogatego kułaka, Bronisława Hrynkiewicza. Również we wsi Skoworodki wespół z Iwanem Abramowiczem Hrynczyszynem, zwerbowanym do POW jeszcze w 1921 r., założył komórkę, w skład której wchodzili: kułak Szłapak, były petlurowiec Izaak Girej, były polski legionista Jan Gilewski a także siostra Antoniego Kaweckiego – Pelagia Kawecka (patrz zeznania Jaroszyńskiego z 16 11 nr sprawy 1346, Iwana Hrynczyszyna z dnia 29 11 1933 r. nr sprawy 1622, 1625).

We wsi Samczyk Jaroszyński związał się ze Stanisławem Kaweckim, bratem Antoniego Kaweckiego, który kierował tam polską komórką kontrrewolucyjną (patrz zeznania Kaweckiego z dnia 21 12 1933 r. nr sprawy 1578, 1579).

Oskarżony Aleksander Jakuszewski od 1926 do 1933 r. również prowadził werbunek na terenie rejonu staro-konstantynowskiego wciągając do organizacji nacjonalistycznie nastrojonych Polaków, zarówno w samym Staro-Konstantynowie, jak również we wsi Orzechówka, gdzie zwerbował miejscowego kułaka – Huralewicza, któremu Jakuszewski polecił stworzenie kontrrewolucyjnej grupy powstańczej (patrz zeznania Jakuszewskiego z dnia 7 01 1934 r. nr sprawy 1434, 1436).

Oprócz A. Jakuszewskiego, W. Jaroszyńskiego i S. Kaweckiego, o tworzeniu grup powstańczych masowo zeznają oskarżeni: Ryszko (patrz zeznania z dnia 19 12 1933 r.), Kaczurowski (patrz zeznania z dnia 22 12 1933 r.) i [Włodzimierz] Szepielski (patrz zeznania z dnia 13 12 1933 r.).

Komórka staro-konstantynowska podjęła decyzję o wciągnięciu do organizacji możliwie jak największej ilości kułaków prowadząc werbunek wśród zbiegłych lub ukrywających się kułaków. I tak Jaroszyński w protokole z dnia 16 12 1933 r. (nr sprawy 1380) mówi: [...] Doskonale pamiętam, że będąc drugi raz z Jaworskim na polowaniu, co miało miejsce w pierwszych dniach lutego 1931 r., zaproponowałem na początku wiosny ucieczkę kułaków do lasu, przed uciskiem lokalnych władz, z których Jaworski formować miałby grupy dywersyjne.

W celu werbowania kułaków poszczególni członkowie POW wysyłani byli przez kierownictwo komórki staro-konstantynowskiej także na Sybir, do miejsc zsyłki, gdzie prowadzili akcję werbunkową wśród zesłańców i osiedleńców, którzy mieli uciekać stamtąd i nielegalnie osiedlać się w innych rejonach. Oskarżeni Eysmont i Peredenko zeznali na ten temat: [...] Gdy przygotowywałem się do wyjazdu do pracy na Sybirze, Olszewski polecił mi zainteresować się Ukraińcami przebywającymi na zesłaniu i najbardziej pewnych werbować, zlecając im, aby wracali do domu i tutaj na znanym terenie prowadzili działalność powstańczą. Ludzie ci, po powrocie na miejsce, mieli skontaktować się z Olszewskim i otrzymywać od niego dalsze instrukcje [...]. Przyjechawszy do Krasnojarska spotkałem się z braćmi Potapczukami, rozmawiałem z nimi zgodnie z poleceniami Olszewskiego i oni zgodzili się aby powrócić, celem prowadzenia działalności powstańczej (patrz zeznania Peredenki z dnia 19 04 1933 r. nr sprawy 2089).

[...] We wsi Krasule spotkałem Olszewskiego, który dowiedziawszy się, że zdecydowałem się jechać na Sybir, poinformował mnie, że Peredenko również tam pojechał i otrzymał od niego zadanie prowadzenia w Krasnojarsku i innych miastach Wschodniej Syberii akcji werbunkowej zesłańców do organizacji zlecając im nielegalny powrót do domów i tutaj, na miejscu aktywne prowadzenie działalności powstańczej, z tym, aby w przyszłości przygotować zbrojne powstanie przeciwko władzy radzieckiej. Analogiczne zadanie otrzymałem od Olszewskiego również i ja. W tym celu wyjechałem na Sybir (patrz zeznania Eysmonta, nr sprawy 2284).

W śledztwie stwierdzono również aktywny udział poszczególnych grup POW w marcowych strajkach 1930 r., które miały miejsce w satrokonstantynowskim i sąsiednich rejonach.

[...] W akcji tej ja osobiście brałem udział i na wszelkie sposoby starałem się wzbudzić niezadowolenie z polityki władzy radzieckiej, szczególnie wśród chłopów [...]. Na wezwanie cerkiewnych dzwonów wokół cerkwi zgromadziła się ludność całej wsi, a także ze wsi Starohutisko. Rozwścieczony tłum zaatakował kołchoz, niszcząc stajnię i siedzibę wiejskiej rady, pobił przewodniczącego Piotra Jasińskiego. Po tym pogromie, podjudzony przez kułaka ze Starohutiska – Krynickiego, tłum z tych dwóch wsi pod czarnym sztandarem skierował się do Kuniewa do Polski. Po drodze do Kuniewa zorganizowali w lesie mityng, gdzie dołączyły do nich także inne wsie. Nie dochodząc do Kuniewa zostali rozpędzeni przez straż graniczną [...] (patrz zeznania Jakuszewskiego z dnia 7 01 1934 r. nr sprawy 1443).

O organizowaniu i udziale członków POW w strajkach roku 1930 zeznają również oskarżeni Hrynczyszyn (patrz zeznania z dnia 29 11 1933 r. nr sprawy 1624) i Szepelski (patrz zeznania z dnia 13 12 1933 r. nr sprawy 1725).

W rejonie antonińskim śledczy wykryli 7 grup, do których należało 41 członków POW. [...] POW w rejonie antonińskim podlegała pod kierownictwo staro-konstantynowskie w osobach Wacława Jaroszyńskiego i Aleksandra Jakuszewskiego. We wsi Słobodka Krasiłowska stworzona została przez Wacława Jaroszyńskiego grupa POW, do której należało 12 ludzi, głównie kułaków: Hworostowski, Gudebski, Doliński, Prociuk, syn kułaka Jan Kaczurowski i inni. Jan Kaczorowski faktycznie kierował stworzoną przez Jaroszyńskiego grupą i ze swej strony wciągał do POW kułackie i zamożne elementy wsi [...] (patrz zeznania Jaroszyńskiego z dnia 16 11 1933 r. nr sprawy 1348, 1349 i 16 12 nr sprawy 1375 oraz Kaczurowskiego z dnia 21 12 1933 r. nr sprawy 1790, 1792).

W rejonowym mieście Antoninach – Wacław Jaroszyński wciągnął do organizacji inspektora leśnictwa Jana Laurentowicza Jaworskiego, zwerbowanego jeszcze w 1921 r. przez wybitnego agenta polskiego sztabu generalnego – Kaweckiego. Jan Jaworski, pod kierownictwem Jaroszyńskiego, zorganizował grupę kontrrewolucyjną, do której wciągnął pracownika gospodarstwa rozpłodowego w Antoninach – Bolesława Cichockiego (patrz zeznania Jaroszyńskiego z dnia 16 12 1933 r. nr sprawy 1378, 1379 i Cichockiego z dnia 9 12 1933 r. nr sprawy 1744, 1748, Stanisława Kaweckiego z dnia 23 12 1933 r. nr sprawy 1582, 1583).

W Tryskach w rejonie antonińskim rozkułaczony chłop, który uciekł z zesłania Kazimierz Ryszko, do POW zwerbowany jeszcze w 1923 r. przez Antoniego Kaweckiego, stworzył kontrrewolucyjną grupę partyzancką z miejscowych kułaków, do której wciągnął również wielu średniaków z indywidualnych gospodarstw (patrz zeznania Ryszki z 19 12 1933 r. nr sprawy 1764, 1769 i Jakuszewskiego z dnia 7 01 1934 r. nr sprawy 1453, 1454).

W tejże wsi Tryski rejonu antonińskiego, działalność werbunkową wśród pracowników Towarzystwa Ubezpieczeniowego prowadził Aleksander Jakuszewski (patrz zeznania Jakuszewskiego z dnia 7 01 1934 r. nr sprawy 1453, 1454 i Jaroszyńskiego z dnia 16 11 1933 r. nr sprawy 1348 i Ryszki z 19 12 1933 r. nr sprawy 1364, 1763).

Rozkazy dla zwerbowanych w rejonie antonińskim były takie same jak w staro-konstantynowskim, a mianowicie: prowadzenie dalszej akcji werbunkowej, zbieranie materiałów o charakterze szpiegowskim, jak również zbrojenie się w celach powstańczo-dywersyjnych. Stworzenie przez starokonstantynowską filię POW organizacji bojowej w rejonie teofipolskim liczy trzy grupy, z których najsilniejsza działa w Małołazuczyńsku. Liczy ona 31 osób, w tym 11 kułaków i trzech „bandytów politycznych”. Na czele tejże organizacji stoi były nauczyciel Oktwaian Jarocki, który związany był zarówno ze starokonstantynowską filią POW, jak również przez Pakulskiego bezpośrednio z okręgowym centrum organizacji.

[...] Tam oddzielnej centrali rejonowej nie było, był tam jednak członek POW, były kandydat KP(b)U, usunięty z partii – Oktawian Jarocki. O udziale Jarockiego w organizacji wiedziałem od Grygorowicza i Snadzkiego (patrz zeznania Pakulskiego z dnia 15 01 1934 r. nr sprawy 288).

Werbunek do POW w rejonie teofipolskim prowadził Aleksander Jakuszewski, ale w Małym Łazuczynie organizacja istniała w latach 1922-1924. Została ona założona przez Władysława Jakuszewskiego, który przybył z zagranicy (patrz zeznania Jakuszewskiego z dnia 7 01 1934 r. nr sprawy 1424, 1445).

W rejonie sławuckim w śledztwie ujawniono trzy grupy powstańcze podporządkowane starokonstantynowskiej filii POW i liczące 8 osób. Oskarżony Grygorowicz zeznaje, że sławucka organizacja utrzymywała stały kontakt również z okręgowym ośrodkiem. Organizatorem grup bojowych w tym rejonie był Aleksander Jakuszewski (patrz zeznania Jakuszewskiego z dnia 7 01 1934 r. nr sprawy 1440, 1441).

Rejon płoskirowski

Jedną z najsilniejszych filii POW jest Płoskirów. Początek jej działalności datuje się na lata 1923-1924. Oskarżony A.J. Gold, zeznaje, że na początku 1926 r. w chwili jego przybycia do Płoskirowa, celem wykonania zadań charkowskiego kierownictwa, skontaktowawszy się z Wincentzem, od którego dowiedział się, że „POW” na Płoskirowszczyźnie, posiada własne grupy w Hreczanach, Maćkowcach, Zarecznie i Szarowieczku. W rezultacie działań organizacji w latach 1926-1927 utworzono grupy w Satanowie byłego okręgu płoskirowskiego, na czele z pedagogiem – Grudzińską. We wsi Kuźmina tegoż okręgu, na czele grupy stał członek Komitetu Rejonowego – Baczyński, a w Felsztynie – Polakowski.

W roku 1929 ostatecznie ukształtowało się kierownictwo POW w rejonie płoskirowskim. Należeli do niego: Gold, Piszczałko, Bojakowska i Szostak. Grupa płoskirowska POW utrzymywała nieprzerwaną łączność z Wszechukraińskim Kierownictwem Organizacji, skąd zostali oddelegowani do Płoskirowa: Piszczałko, Gold, Bojakowska i Szostak (patrz zeznania Szostaka z dnia 10 11 1933 r. i Bojakowskiej z dnia 26 i 18 10 1933 r.).

W 1929 r. z Moskwy, w celu zorganizowania bazy wojskowej POW, przybył do Płoskirowa członek POW – Nieżyński, który w ostatnich latach stał na czele Organizacji (patrz zeznania Golda z dnia 1 12 1933 r. nr sprawy 654).

Od 1929 do 1930 r. utrzymywano łączność z Komendą Główną. Równocześnie nawiązano ściślejszą współpracę z okręgowym ośrodkiem organizacji w osobach Grygorowicza i Pakulskiego (patrz zeznania Titowa, nr sprawy 436 i Grygorowicza z dnia 5 01 1934 r. nr sprawy 178-180).

W 1932 r. do Płoskirowa przybył z Polski członek „POW”, oddelegowany do realizowania zadań organizacji na terenie ZSRR, zwerbowany w 1925 r. przez polski wywiad Paweł Szymonowicz Titow znany również jako Andrzej Josypowicz Waliszczak.

Oskarżony Titow zeznał, że z chwilą jego przybycia do Płoskirowa, aż do aresztowania (październik 1932 r.) w mieście, w Polskim Technikum Pedagogicznym działała grupa powstańcza, do której należeli razem z wykładowcami P. Dumą i Tutakowskim, także studenci – Józef Mikołajewicz Zając, Józef Adamowicz Krzywański oraz inni. Razem 11 osób.

Zeznania Titowa o stworzonej przez niego grupie powstańczej w Polskim Technikum Pedagogicznym dowodzą, że w dalszym ciągu ma miejsce akcja werbunkowa zarówno na miejscu, jak również w terenie dzięki wyjazdom studentów na praktyki, co potwierdzają oskarżeni: Piotr Iwanowicz Duma (nr sprawy 562), Józef Mikołajewicz Zając (z dnia 13 12 1933 r. nr sprawy 733, 734), Józef Adamowicz Krzywański (z dnia 8 02 1933 r. nr sprawy 1749) i Michał Antonowicz Szostak (protokół z dnia 10 11 1933 nr sprawy 521).

Śledztwo stwierdziło, że w Płoskirowie działa 63 członków Organizacji, którzy wchodzą w skład 15 grup.

Płoskirowska filia POW, razem z kontrrewolucyjną działalnością i tworzeniem organizacji w terenie, zbieraniem materiałów wywiadowczych i wychowywaniem kadr nacjonalistycznych, wykorzystuje również wszelkie możliwości, celem organizowania masowych wystąpień chłopstwa.

[...] Po takich spotkaniach wszyscy członkowie organizacji zgodzili się z tym, że nastąpił odpowiedni moment na to, aby dzięki agitacji i prowokacjom, nakłonić chłopów do masowego występowania z kołchozów z żądaniem zwrotu ziemi i całości majątku, potem zamienić te masowe wystąpienia na powstanie zbrojne przeciw władzy radzieckiej [...] (patrz zeznania Szostaka nr sprawy 520).

Rejon berdyczowski

Głównym ośrodkiem POW na Berdyczowszczyźnie jest Instytut Pedagogiczny, w którym od 1928 r. działają starzy członkowie POW – Strutyński, Marian Brzozowski i Balcerek.

Zwerbowani przez nich Józef Walerianowicz Brzozowski, Edward Józefowicz Niebyłowski, Antoni Karolowicz Gilewicz, Jan Wojciechowicz Wilczyński w latach 1929-1930 po wyjeździe Strutyńskiego i innych, tworzyli rejonową grupę kierowniczą Organizacji i dalej kontynuowali proceder wciągania w jej szeregi nowych osób. Dzięki ich działalności ilość grup zwiększa się do 9 z 26 członkami.

Tutaj, podobnie jak w Winnicy, POW wykorzystywała klub polski, jako miejsce zebrań ludności polskiej i w jego murach prowadziła kontrrewolucyjną działalność wychowawczą i werbunkową.

[...] Gilewicz prowadził społeczną działalność w klubie polskim i w Zakładach Skórzanych, dlatego też do jego obowiązków należała działalność wśród członków klubu i robotników (patrz zeznania Brzozowskiego z dnia 27 12 1933 r. nr sprawy 782).

Oskarżony Niebyłowski, prowadził werbowanie zasadniczo wśród berdyczowskiej inteligencji – pedagogów i lekarzy. Wilczyński prowadził werbowanie wśród studentów, sferą swego wpływu obejmując także nauczycielstwo wiejskie (patrz zeznania Brzozowskiego z dnia 22 11 1933 r. nr sprawy 776-777, Gilewicza z dnia 20 12 1933 r. nr sprawy 830-832 i Wilczyńskiego z dnia 2 12 1933 r. nr sprawy 908).

Berdyczowska filia POW w latach 1929-1930 ściśle była związana z okręgowym ośrodkiem POW, przez Grygorowicza, Pakulskiego i Jankowskiego. Oskarżony Grygorowicz dwukrotnie odwiedzał Berdyczów i kontaktował się z kierownictwem filii POW, jak również kierował do rozprowadzania ulotek – Jankowskiego. Poszczególni, członkowie berdyczowskiego kierownictwa POW, przebywając w Winnicy odwiedzali Pakulskiego i Grygorowicza (patrz zeznania Grygorowicza z dnia 5 01 1934 r. nr sprawy 184, Pakulskiego z dnia 17 11 1933 r. nr sprawy 1975 i Jankowskiego z dnia 5 11 1933 r. nr sprawy 379-378 i J. Brzozowskiego z dnia 22 11 1933 r. nr sprawy 775).

Rejon szepetowski

Jak wykazało śledztwo, w szepetowskim punkcie oporu „POW” działa 12 grup i 43 członków organizacji. Rejonowa grupa „POW” na szepetowszczyźnie stworzona została w 1929 r. W jej skład weszli: Gontarski – pedagog, Kleparski – pedagog i Antoni Adamowicz Balicki.

[...] Z wielokrotnych rozmów z Gontarskim wiedziałem, że jest on kierownikiem organizacji w rejonie szepetowskim, a Kleparski jest członkiem kierownictwa do spraw kontaktów z terenem. Gontarski polecił mi działalność w szkole polskiej w Szepetówce [...] (patrz zeznania Balickiego z dnia 10 11 1933 r. nr sprawy 23/94, 23/95).

Kierownictwo tej grupy utrzymywało kontakt z winnickim okręgowym centrum POW. Równocześnie odbywało się werbowanie członków do POW w rejonie szepetowskim. Prowadziła je baranowska grupa „POW”, na czele której stał Wilhelm Balicki – członek kierownictwa starokonstantynowskiej filii organizacji. Zasadniczy werbunek do POW w rejonie baranowskim prowadził Jan Olszewski, który wciągnął do organizacji M.S. Selenkowskiego, A. Eysmonta i Peredenkę.

Członek baranowskiej sekcji „POW” Marian Semenowicz Celinkowski, ze swej strony wciągnął do organizacji mieszkańca wsi Cmowki – Jana Walentynowicza Domańskiego. Oskarżony Adam Eysmont wciągnął do organizacji Dionizego Jurewicza Franczuka. Kułak ze wsi Chmielewki – Zachary Jakubowicz Potapczuk do POW wciągany był dwukrotnie. Raz przez Olszewskiego, drugi zaś raz, kiedy przebywał na zesłaniu, zwerbowany został przez członka baranowskiej organizacji – Peredenkę, który tam przybył (patrz zeznania Celinkowskiego z dnia 14 10 1933 r. nr sprawy 2067; Franczuka z dnia 27 09 1933 r. nr sprawy 2155; Peredenki z dnia 19 04 1933 r. nr sprawy 2087, 2080; Adama Eysmonta z dnia 5 09 1933 r. nr sprawy 2285).

Rejon gródecki

            Początek gródeckiej organizacji „POW” datować należy od wiosny 1932 r. i pokrywa się z przyjazdem do Gródka zastępcy redaktora polskiej gazety „Sierp” w Charkowie – [Karola] Wojsławskiego i sekretarza tej redakcji – A. Zajączkowskiego.

Wojsławski, mając za zadanie wizytowanie szkół polskich w rejonie gródeckim, wykorzystał to, aby stworzyć kontrrewolucyjną organizację.

Uważając, że Organizacji potrzebny jest człowiek z autorytetem, Wojsławski na dowódcę siatki wybrał kierownika Wydziału Kultury Komitetu Rejonowego – Morżaka, którego znał ze studiów na Komiunistycznym Uniwersytecie Narodów Zachodu w Moskwie.

[...] Nie stwierdziwszy z mej strony sprzeciwu, Wojsławski poinformował mnie o istnieniu w Kijowie Polskiej Organizacji Wojskowej, której program pokrótce mi wyłożył, a następnie zaproponował udział w jej działalności, na co przystałem (patrz zeznania Morżaka z dnia 11 11 1933 r. nr sprawy 957).

            Po pewnym czasie Morżak wciągnął do POW nauczyciela szkoły polskiej w Gródku – [Józefa] Tabeńskiego (patrz nr sprawy 958 zeznania z dnia 11 11 1933 r. Morżaka, jak również zeznania Tabeńskiego z dnia 3 01 1934 r. nr sprawy 1153, 1154).

Jesienią 1932 r. do rejonu gródeckiego przyjeżdża była studentka polskiego Instytutu Pedagogicznego w Kijowie M[aria] Szulc, zwerbowana do POW przez kuzyna – [Włodzimierza] Mulko[xi] i przyjęta do organizacji w Gródku przez Morżaka. (patrz zeznania Morżaka nr sprawy 959 i Szulc nr sprawy 1111).

W wyniku wspólnej działalności Szulca i Morżaka, do organizacji wciągnięty został pedagog Bodnarowski (patrz zeznania Bodnarowskiego z dnia 13 11 1933 r. nr sprawy 1024, 1026).

Morżak, Szulc, Tabeński i Bodnarowski tworzyli kierownictwo POW w rejonie, prowadząc działalność formowania grup powstańczych. W celu zbliżenia kierownictwa z terenem, Morżak przerzucił Bodnarowskiego do wsi Niemiryńce, a Tabeńskiego do Felsztyna.

[...] Morżak oznajmił mi, że pojadę do Niemiryniec i obejmę tam stanowisko kierownika szkoły, gdyż we wsi tej pracowałem w latach 1927-1929. Znając ludzi powinienem nawiązać kontakt z polskimi elementami nacjonalistycznymi i zorganizować grupę kontrrewolucyjną (patrz zeznania Bodnarowskiego z dnia 13 11 1933 r. nr sprawy 126).

[...] Dla jeszcze bardziej prężnej działalności, przerzucono mnie do Felsztyna, celem zorganizowania tam grupy kontrrewolucyjnej (patrz zeznania Tabeńskiego z dnia 3 01 1934 r. nr sprawy 1155).

We wsi Oleszkowce Morżak wciągnął do organizacji pedagoga – Polakiewicza. Stworzył on tam komórkę składającą się z 15 osób. Śledztwo wykazało, że pod egidą POW w Gródku i przyległych wsiach, działało 5 grup liczących 41 osób.

Z wciągniętych do konspiracji nowych członków POW, największą aktywność w zakresie dalszej działalności werbunkowej, wykazywali pedagog Piotr Matwiejewicz Szklaruk w Gródku, Michał Winiarski i Gabriel Korczmar w Niemiryńce. W rezultacie wspólnej działalności członków grupy kierowniczej POW i oddzielnych sekcji grupy niemiryńskiej było 8 osób (członków „POW”), w gródeckiej – 10, a w felsztyńskiej – 6. (patrz zeznania Winiarskiego nr sprawy 1248, 1249; Morżaka nr sprawy 967, 970; Korczmara nr sprawy 1233).

Rejon tywrowski

Jedną z pierwszych grup powstańczych na Podolu była, założona przez winnickie centrum POW, grupa we wsi Gniewany w rejonie tywrowskim, do której Grygorowicz wciągnął Ilję Leonowicza Strutyńskiego, którego uczynił kierownikiem tej grupy i dodatkowo przesunął pod jego kierownictwo niektórych członków grupy W.A. Wojciechowskiego – I. Poniatowskiego i Ł. Skornijewskiego. W rejonie tywrowskim grupy „POW” stworzone zostały w szkołach polskich we wsiach: Gniwań i Witawa, a także w kamieniołomach koło Witawy. Nie będąc zbyt liczną, gniwańska organizacja wydała spośród swych członków sporo organizatorów rejonowych: Poniatowskiego do Żmerynki, Skornijewkiego do Kozatynia i Wojciechowskiego do rejonu Dzierżyńskiego, którzy prowadzili tam wielką powstańczą robotę POW (patrz zeznania Ilji Strutyńskiego z dnia 23 12 1933 r. nr sprawy 143, 544; Grygorowicza z dnia 5 01 1944 nr sprawy 187, 189; Pakulskiego z dnia 17 11 1933 r. nr sprawy 273, 275).

Oprócz wymienionych wyżej punktów oporu POW, powstańcze grupy POW zdemaskowano w rejonach:

Nie licząc Kijowa, Charkowa i rejonów marchlewskiego, nowogródzko-wołyńskiego i baranowskiego.

Działalność szpiegowska i wywrotowa w Armii Czerwonej

            Grupy POW tworzone przez pracowników polskich organów wywiadowczych – Antoniego Kaweckiego, W. Jakuszewskiego, Maciejewskiego i innych, jednocześnie z zadaniem tworzenia grup powstańczych, otrzymały polecenie prowadzenia pracy wywiadowczej na korzyść Polski.

            Grupy POW tworzone przez ukraińską centralę, podobnie jak i pierwsza grupa u zarania swego istnienia, miały za zadanie prowadzenie systematycznej działalności szpiegowskiej. Oskarżony Grygorowicz w protokole z dnia 5 01 1934 r. zeznaje: [...] Snadzki jeszcze na samym początku organizowania pracy twierdził, że trzeba stworzyć grupę specjalną z najbardziej poważnych i oddanych osób, celem zbierania wojskowych i innych tajnych materiałów, które potrzebne będą nie tylko naszym powstającym oddziałom, ale pomogą w przerzutach oddziałów polskiej armii [...] (zeznanie Grygorowicza nr sprawy 165).

            W związku z taką decyzją w każdym stałym punkcie organizacji, był jeden członek „grupy kierowniczej”, odpowiedzialny za zbieranie materiału szpiegowskiego. Osobami takimi byli: w Winnicy – Horodyński, w Starokonstantynowie – Żaczek, w Szepetowce – Paszyński, w Płoskirowie – Niemijski, w Kazatynie – Skorniewski.

            W Berdyczowie działalnością wywiadowczą zajmowali się równocześnie Wilczyński i Brzozowski (patrz zeznania Grygorowicza z dnia 5 01 1934 r. nr sprawy 166; Pakulskiego z dnia 15 01 1934 r. nr sprawy 286, 287).

            Najlepsze wyniki w pracy szpiegowskiej osiągnęła starokonstantynowska filia POW, związana bezpośrednio z polskimi organami wywiadowczymi i w znacznym stopniu przez nie utworzona. Szczególnie szeroko rozwinęła się ta działalność w 1931 r. Pod koniec 1930 r. do Starokonstantynowa przyjechał aktywny członek POW – Żaczek, będący dowódcą rezerwy. Zwerbowano go w Kijowie – w polskim Technikum Pedagogicznym.

            Żaczek wespół z Wilhelmem Balickim postawili sobie za cel, przeniknięcie w szeregi robotniczo-chłopskiej Armii Czerwonej, celem nasilenia działalności szpiegowskiej. W tym celu wykorzystywano wszystkie nadażające się okazje przeniknięcia w jej szeregi, jak osobiste znajomości aktywu organizacji z dowództwem II dywizji, wykłady w domach Armii Czerwonej i szkołach pułkowych, pobyt członków organizacji na manewrach II dywizji.

Podstawowym celem, który stawia przed sobą organizacja jest wyszukiwanie w jej szeregach Polaków oraz nastawionych antyradziecko Ukraińców, niezadowolonych z polityki władzy radzieckiej na wsi, w celu wciągnięcia ich do POW.

[...] Udzieliwszy zgody na pracę w starokonstantynowskiej szkole i w organizacji, przydzielono mi, jako dowódcy rezerwy, zadanie o charakterze wojskowym, a mianowicie: „zbieranie informacji wywiadowczych o sytuacji w garnizonie starokonstantynowkim, jego liczebności, uzbrojeniu, stanie polityczno-moralnym, jak również agitacji i werbowania do organizacji osób spośród dowództwa [...] (zeznania Żaczka z dnia 13 12 1933 r. nr sprawy 180).

[...] Wraz z przyjazdem Żaczka otworzyła się przed nami możliwość przeniknięcia do Armii Czerwonej. Zadanie to zostało wydane przez Pańczuka i polegało na wyszukiwaniu w niej Polaków oraz Ukraińców o poglądach antyradzieckich i wciągnąć ich do POW, tworzenie w dywizji komórki POW, która powinna zaopatrywać organizację w informacje o sytuacji i uzbrojeniu oddziałów, a także pomagać organizować broń i przystąpić do ewentualnego powstania [...] (zeznania Balickiego z dnia 13 01 1934 r. nr sprawy 1831).

[...] Potem wystąpił Żaczek, który mówił o konieczności, nawiązania jak najściślejszych kontaktów z Armią Czerwoną, w celu agitacji i werbowania członków organizacji spośród wojskowych, głównie zaś kadry oficerskiej, jak również przy pomocy wojskowych uzyskać broń i dane na temat stanu uzbrojenia i sytuacji w Armii [...] (zeznania Duchnowskiego z dnia 31 12 1933 r. nr sprawy 1997).

            Na przestrzeni 1933 roku, aktywiści grupy starokonstantynowskiej rozwinęli szeroką działalność w szeregach RKKA. Praca ta przebiegała w trzech kierunkach:

1) bezpośrednie werbowanie do organizacji,

2) przygotowanie poszczególnych żołnierzy przed wciągnięciem ich do organizacji,

3) wykorzystanie niektórych, niepewnych i zwerbowanych kontrrewolucjonistów, i uzyskanie przy ich pomocy informacji o charakterze wywiadowczym.

            Oskarżony Żaczek prowadził werbunek do POW spośród pracowników garnizonu. Zwerbowani przez niego pracownicy garnizonu – Pawłowski i Gęba dostarczali organizacji materiałów wywiadowczych z garnizonu i niektórych jednostek wojskowych w Starokonstantynowie.

[...] Przy drugim spotkaniu Pawłowski oznajmił, że udało mu się zdobyć tajny plan mobilizacji w rejonie starokonstantynowskim. W planie tym stało, że na wypadek mobilizacji należy objąć nią wszystkich rezerwistów z ostatnich dziesięciu lat [...] (zeznania Żaczka z dnia 16 01 1934 r. nr sprawy 1896).

[...] Pociągnięci do odpowiedzialności, Pawłowski i Gęba przyznali się do przynależności w POW i złożyli zeznania na temat prowadzonej przez siebie szpiegowskiej działalności [...] (zeznania Pawłowskiego z 29 01 1934 r. i Gęby z dnia 26 01 1934 r.).

            Jak wynika z zeznań Józefa Pawłowicza Żaczka, Wilhelma Wikrowicza Balickiego i Jarosława Wincentowicza Petruszewskiego, którzy razem z Pańczukiem i Ostapowskim wciągnęli do organizacji niektórych dowódców II dywizji. Pańczuk zwerbował do POW dowódcę ósmej eskadry kaukaskiego pułku – Cokla, Żaczek wciągnął do organizacji młodszych komendantów pułku artylerii – Boczarowskiego i Rytkolisa (zeznania Żaczka z 6 01 1934 r. nr sprawy 1898).

            Balicki wciągnął w działalność kontrrewolucyjną naczelnika klubu ósmego pułku kaukaskiego – Szlachetkę, komendanta plutonu w pułku mechanicznym – Wasyla Syrotę i felczera ósmego pułku – Pawła Rebrowa.

[...] Szlachetko, obecny kierownik klubu, zwerbowany został do POW, jeszcze jako dyrektor szkoły w Werborodyncach. Wstąpił on do ósmego pułku jesienią 1932 r. jako oficer polityczny [...] (Żaczek z 6 01 1934 r. nr sprawy 1899).

[...] Wasyl Syrota – komendant plutonu pułku mechanicznego, mieszkał razem ze mną w jednym domu. Syrota często odwiedzał mnie i przy tej okazji poznał Petruszewskiego [...]. Znając jego antyradzieckie poglądy opowiedziałem mu o POW i jej zadaniach. Zaproponowałem mu, aby do nas przystąpił i na wszystkie możliwe sposoby uczestniczył w działalności kontrrewolucyjnej. Syrota zgodził się [...] (Balicki z 13 01 1934 r. nr sprawy 1833, 1834).

            Członek POW w filii starokonstantynowskiej – Petruszewski zwerbował do organizacji młodszych dowódców – Lityńskiego, Marczewskiego i Sitnickiego. (patrz zeznania Petruszewskiego nr sprawy 1926, 1927).

            Razem z werbowaniem wojskowych do POW, miała miejsce również praca wychowawcza nad poszczególnymi osobami jak np. dowódcą baterii – Zynowiewem, dowódcą pułku – Malinowskim i dowódcą pułku administracyjnego – Burkieninem, prowadzona przez oskarżonego Żaczka. Natomiast oskarżony Balicki pracował nad M. Omelianenką, P. Fominem, A. Jegorowem i dowódcę eskadry pułku – Abramowem. Petruszewski natomiast zajął się lekarzem wojskowym – Kyrynienką (patrz zeznania Żaczka z 6 01 1934 r. i Balickiego z dnia 13 01 1934 r. nr sprawy 1833, 1835).

            Oskarżeni Balicki i Żaczek zeznają, że dzięki wykorzystaniu osobistych znajomości, gadatliwości niektórych wojskowych, a także poglądom nacjonalistycznym niektórych, zawsze mieli świeże materiały na temat liczebności i uzbrojenia oddziałów, nowych osiągnięć technicznych armii oraz przewidywanych planów na wypadek działań wojennych.

[...] Przedłużając rozpracowywanie Zynowiewa, aby mieć możliwość spotkań z nim i wyciągania interesujących informacji, zaproponowałem mu naukę polskiego, na co przystał. Podczas tych lekcji poinformował mnie, że w artylerii odchodzi się obecnie od szrapneli, a to ze względu na ich małą skuteczność. Niedawno skonstruowano i już wprowadza się w życie nowe osiągnięcia artyleryjskie.

[...] Kiedy Burkienin powrócił z kursów, poinformował mnie, że zapoznał się w detalach z najnowszymi osiągnięciami użycia łączności radiowej szczególnie w artylerii.

[...] Z nowinek, z którymi zapoznał się wówczas, powiedział mi, że w szybkim czasie zostaną wprowadzone do wyposażenia artylerii, oddziały łączności zadaniem, których będzie obsługiwanie baterii [...] (zeznania Żaczka z 13 01 1934 r.).

            Równolegle z pracą w Armii Czerwonej prowadzono również działalność w instytucjach i organizacjach obsługujących armię, jak np. koła wojskowe, instytucje naukowe, kółka łowieckie i kursy przysposobienia wojskowego w zakresie lotnictwa, marynarki i broni chemicznej.

            I tak w radzie rejonowej działał oddział wojskowego zaopatrzenia, z którego zwerbowano oficera politycznego – Radowicza, byłego oficera politycznego (obecnie oficera setnej dywizji) – Zajączkowskiego i pracownika oddziału zaopatrzenia wojskowego – Hutarowicza. Rozpracowany został dowódca rezerwy – Stasiuk, kuzyn Żaczka. (patrz zeznania Żaczka z dnia 6 01 1934 r. nr sprawy 1893, 1894, 1899).

            Przeniknięcie w szeregi armii czerwonej dały organizacji możliwość rozwinięcia pracy wywiadowczej zmierzającej do dokładnego rozpracowania wielkości i rozmieszczenia uzbrojenia garnizonu II dywizji, jak również wszelkich w tym zakresie innowacji. O charakterze pracy wywiadowczej prowadzonej przez filię starokonstantynowską, szczegółowo zeznają oskarżeni Józef Żaczek i Wilhelm Balicki. Według ich zeznań wciągnięci przez nich do POW wojskowi, zasadniczo wykorzystywani byli celem uzyskiwania informacji wywiadowczych.

[...] Syrota na moje żądanie, informował mnie i Petruszewskiego o uzbrojeniu pułku zmechanizowanego. Wśród otrzymanych od niego materiałów, o ile sobie przypominam, były informacje o nowych czołgach, ich mocy, uzbrojeniu oraz liczebności załogi, o wprowadzeniu do Armii Czerwonej oddziałów zmechanizowanych i przydziale zadań. Zanotowałem to wszystko i przekazałem Żaczkowi. Przedtem otrzymałem od niego zestaw pytań, na które odpowiedział mi Syrota (zeznania Balickicgo nr sprawy 1834).

[...] Szlachetko, podczas ostatnich naszych spotkań w latach 1932-1933 przekazał mi ustnie szereg informacji, a mianowicie na temat: zawartości i charakteru rozkazów dowództwa, planów mobilizacyjnych pułku, jego struktury i liczebności, planów przygotowywanych manewrów [...] (zaznania Balickiego z 13 01 1934 r. nr sprawy 1834).

            Szeroko rozwinięta praca w armii dała starokonstantynowskiej filii POW możliwość zbierania materiałów wywiadowczych poza rejonem i przeniknięcia do garnizonów w Płoskirowie i Nowogrodzie Wołyńskim, gdzie stacjonowały oddziały kawalerii i zmotoryzowane (zeznania Balickiego nr sprawy 1841, 1842).

            Bardzo szczegółowo rozpracowywano stan polityczny i ekonomiczny, a także nastroje ludności – szczególnie polskiej, w rejonie strefy przygranicznej. Odbywało się to wespół z podrywaniem wiarygodności polityki gospodarczej i politycznej państwa, rozkładaniem kołchozów i werbowaniem nowych członków POW.

            Zbieranie materiałów o charakterze szpiegowskim wśród ludności cywilnej prowadzili W. Jakuszewski, W. Jaroszyński i zwerbowani przez nich aktywiści: Kaczurowski, Szepelski, Ryszko, Kowalczuk i Cichocki. Wszyscy ci oskarżeni w swoich zeznaniach potwierdzali swą szpiegowską działalność.

[...] Członkowie grup POW zajmowali się zbieraniem informacji szpiegowskich o uzbrojeniu i stopniu zmechanizowania wojsk, działających przy armii organizacjach cywilnych (kółka lotnicze itp.) i oddziałach zaopatrzenia wojskowego; o stanie dróg kolejowych; o sytuacji ludności oraz jej stosunku do zarządzeń i polityki władzy radzieckiej. Wszystkie te informacje zbierane były i odsyłane do Kijowa lub oddawane bezpośrednio przyjeżdżającemu z Polski Antoniemu Kaweckiemu [...] (zeznania Jaroszyńskiego z 16 11 1933 r. nr sprawy 1579).

[...] W 1931 r. Jaroszyński polecił, aby zainteresować się liczebnością bydła pociągowego i traktorów w kołchozach, a także zebrać informacje odnośnie ich stanu, które należy przekazać jemu. Polecenie to również wykonałem [...] (zeznania Stanisława Kaweckiego z 21 11 1933 r. nr sprawy 1579).

[...] Przekazałem mu informacje o nastrojach wśród robotników, stanie bydła pociągowego, maszyn, pól siewnych i zasiewów [...] (zeznania Szepelskiego z 13 12 1933 r. nr sprawy 1721).

[...] Kawecki zaproponował mi, abym utrzymywał ścisłe kontakty z Sokołowskim i innymi chłopami, zarówno z jego, jak i z innych wsi, o których informować miałem ustnie Sokołowskiego. Żadnych pieniędzy ani od Kaweckiego, ani od Sokołowskiego nie otrzymywałem i nawet nie byłem nimi zainteresowany, gdyż miałem odpowiednie dochody ze swojego gospodarstwa [...] (zeznania Ryszki z 19 12 1933 r. nr sprawy 1765, 1766).

Jaroszyński otrzymywał materiały od Stanisława Kaweckiego ze wsi Samczyk, od Hrynczyszyna ze Skoworodek, od Szepelskiego z Werborodyniec, od Jana Jaworskiego z Antonin i innych. Gromadził je i w zależności od możliwości przekazywał albo do Kijowa, albo Antoniemu Kaweckiemu (patrz zeznania Jaroszyńskiego z dnia 16 1 1933 r. nr sprawy 1380 i 16 11 1933 r. nr sprawy 1350).

Pułkownik Antoni Kawecki przeprawiał się do USRR do Jaroszyńskiego bardzo często. Śledztwo wykazało, że podczas jednego z ostatnich jego wypadów w czerwcu 1931 r. w Słobodce Krasiłowskiej kontaktował się z Jaroszyńskim, a w Małym Łazuczynie także z Aleksandrem Jakuszewskim.

[...] Informowałem Antoniego Kaweckiego o istnieniu grup powstańczych na terenie rejonu antonińskiego i sąsiednich. Na odchodnym wręczyłem Kaweckiemu szczegółowe materiały na temat nielegalnego handlu w rejonach antonińskim, starokonstantynowskim i płoskirowskim. O przeprowadzanych manewrach Armii Czerwonej i stosunku ludności do polityki radzieckiej [...] (zeznania Jaroszyńskiego z 16 11 1933 r. nr sprawy 1352, 1353).

[...] Przekazaliśmy Kaweckiemu materiały o nastrojach chłopstwa, sytuacji w kołchozach oraz o dyscyplinie pracy wśród kołchoźników, wypaczaniu polityki partyjnej i państwowej przez agentów POW, o realizowaniu przez wieśniaków kontyngentów i innych gospodarczych i politycznych kampanii oraz o naszych osiągnięciach na odcinku nastawiania chłopów przeciwko władzy radzieckiej za pomocą wypaczeń [...] (zeznania Jakuszewskiego z dnia 7 01 1934 r. nr sprawy 1452).

Kontakt Jaroszyńskiego z Kaweckim został przerwany na skutek aresztowania Jaroszyńskiego przez GPU. Po zwolnieniu Jaroszyńskiego Kawecki więcej nie zachodził do niego (zeznania Jaroszyńskiego z 16 11 1933 r. nr sprawy 1354-1356). O wypadach Kaweckiego do Związku Radzieckiego w zeznaniach swych wspomina także oskarżony Ryszko (zeznania z 19 12 1933 r. nr sprawy 1765-1967).

Zbierane w ostatnim czasie przez W. Jaroszyńskiego, Jakuszyńskiego i innych oskarżonych z ich grupy, materiały przekazywane były przez starokonstantynowskie kierownictwo POW dla defensywy koreckiej, z którą związany był Wilhelm Balicki. O kontaktach z Żaczkiem i Balickim zeznaje oskarżony Jaroszyński (zeznania z 16 12 1933 r. nr sprawy 1372, 1374).

Fakt ten potwierdzają członkowie organizacji: Balicki (protokół z 13 01 1934 r. nr sprawy 1838, 1839), Żaczek (protokół z 13 12 1933 r. nr sprawy 1884, 1885) i Kowalczuk (protokół z 2 01 1934 r. nr sprawy 1652).

Wilhelm Balicki jeden z kierowników starokonstantynowskiego POW i znajomy naczelnika koreckiej defensywy Maciejewskiego, został powtórnie zwerbowany przez kuzyna Maciejewskiego – Fomę Malewicza, uciekinierem z Polski, który zaproponował mu nawiązanie kontaktu z Maciejewskim.

[...] Maciejewski doskonale znał naszą rodzinę, znał moich starszych braci. Dowiedziawszy się od Malewicza, który przebywał wówczas w Korcu, że jestem nauczycielem postanowił nawiązać ze mną kontakt i wciągnąć mnie do pracy w wywiadzie. Po rozmowie z Malewiczem zgodziłem się uważając, że kontakt z Maciejewskim jest wygodny dla organizacji [...] (zeznania Balickiego z dnia 16 01 1934 r. nr sprawy 1815-1817).

Balicki w latach 1930-1933 osiem razy wysyłał do Korca, zebrane przez POW w Starokonstantynowie, Baranowie i Nowogrodzie Wołyńskim materiały wywiadowcze. Jako kurierzy byli wykorzystywani: Jan Olszewski, Marian Eysmont i Julian Tunicki. Materiały te dotyczyły ogólnej sytuacji w oddziałach Armii Czerwonej i zawierały plany, wykresy, sprawozdania finansowe o budowie dróg UNR 99 oraz informacje o aktualnej sytuacji w POW i sytuacji polityczno-ekonomicznej w strefie przygranicznej.

Od polskiego wywiadu otrzymywał Balicki polecenia odnośnie dalszej pracy oraz wykaz zagadnień, które interesują sztab generalny dotyczące Armii Czerwonej, UNR, działalności POW, jak również pieniądze na potrzeby prac wywiadowczych.

Oskarżony Balicki dnia 16 01 1934 r. zeznaje: [...] Na początku 1930 r. przyjechał do mnie Olszewski [...], żeby za moim pośrednictwem przekazać Maciejewskiemu, w ustnej i pisemnej formie, informacje o rozlokowaniu i uzbrojeniu komórek POW w Starokonstantynowie. W czerwcu 1930 r. udałem się do wsi Krasula, w celu spotkania z Olszewskim [...], na tym spotkaniu przekazałem pisemną informację dla Maciejewskiego. Zdałem w niej relację jakie oddziały stacjonują w Starokonstantynowie, o ich uzbrojeniu, liczebności pułków oraz, jakie są realne perspektywy nawiązania kontaktów z Armią Czerwoną [...]. Napisałem również o nastrojach panujących wśród chłopów, ich niezadowoleniu z kolektywizacji i „rozkułaczania” oraz o innych nadużyciach, które mogą być korzystne dla naszej organizacji.

[...] W lipcu 1931 r. pojechałem ponownie do miejscowości Krasula, tym razem wysłałem notatkę, którą napisałem razem z Żaczkiem, z jego komentarzem, o sytuacji oddziałów w Staro-Konstantynowie i Płoskirowie. Tym razem poprosiłem o przysłanie pieniędzy w celu pokrycia bieżących wydatków.

[...] Wiosną 1932 r. przekazałem Olszewskiemu list od kierownika POW Waliceryka, aby przekazał go Maciejewskiemu do Korca, w którym informował o sytuacji w kijowskim centrum POW i o kontaktach z naszą organizacją. Żaczek poinformował mnie, że w Armii Czerwonej jest około dziesięciu członków POW oraz pewna ilość gotowych do zwerbowania.

[...] We wrześniu 1932 r. wysłałem Maciejewskiemu informacje o sytuacji w płoskirowskim garnizonie, które otrzymałem od członka POW – nauczyciela Sawczyna, a zebrane przez płoskirowską organizację POW.

[...] W czerwcu 1933 r. przyjechałem do wsi Krasula, gdzie otrzymałem paczkę od Tunickiego. W paczce były plany, wykresy i kosztorysy poszczególnych budów. Materiały te Olszewski wysłał Maciejewskiemu do Korca. [...] W lipcu 1933 r. Olszewski znowu przygotował plany i kosztorysy poszczególnych budów. Wszystko to wysłałem Maciejewskiemu [...] (zeznania Wilhelma Balickiego z dn. 16 01 1934 r.).

Wykonując dyrektywy naczelnika koreckiej defensywy Maciejewskiego, Wilhelm Balicki przy pomocy członka POW Piotra Tunickiego, buchaltera UNR 99, stworzył szpiegowską grupę w zarządzie UNR 99.

Grupa ta składała się z buchalterów: Studzińskiego, Nowickiego, Zawadzkiego, technika Stefanowicza, planisty Halbina, kreślarki Hołod i rachmistrza Olszewskiego, opłacanych przez korecką defensywę.

Oskarżony Tunicki na temat działalności grupy POW z Nowogrodu-Wołyńskiego zeznawał: [...] W maju 1933 r. do mojego mieszkania w Nowogrodzie Wołyńskim, przyjechał Wilhelm Balicki. W trybie natychmiastowym zobowiązał mnie, do zaktywizowania działalności POW, w zakresie zdobywania materiałów, planów, wykresów i kosztorysów związanych z UNR 99, jak również liczebności, zastosowania i gotowości bojowej garnizonu. Po wyjeździe Balickiego przystąpiłem do realizacji tegoż zadania. W tym celu, zwróciłem się do planisty zarządu UNR 99 Halbina i poprosiłem go o dane finansowania budowy, kosztorysy każdego jej odcinka, wypisy z wykonania planu budowy za rok 1932 oraz, za wykonane jej fragmenty w roku 1933. Za dostarczone materiały zaproponowałem mu kwotę 1000 rubli, na co wyraził zgodę [...]. Po pewnym czasie podobną rozmowę przeprowadziłem z technikiem zarządu 99 Stefanowiczem. Poprosiłem go aby przygotował wykresy szóstego odcinka budowy obiecując mu 200 rubli, na co on wyraził zgodę [...] (patrz zeznania Piotra Tunickiego z 28 12 1933 r. nr sprawy 1968-1969).

Zeznania Piotra Tunickiego potwierdzają protokoły zeznań aresztowanych Jana Olszewskiego, Wilhelma Balickiego Żaczka i innych.

Wilhelm Balicki stał również na czele baranowskiej grupy POW, która została utworzona i kierowana na miejscu. Wilhelm Balicki i Jan Olszewski wykorzystywali kułackie grupy we wsiach: Krasula, Józefówka i innych. Wśród kułaków organizowany był werbunek do POW.

Do baranowskiej organizacji należał również kuzyn naczelnika koreckiej defensywy – Foma Malewicz, jak i kurierzy-łącznicy między defensywą a starokonstanstantynowską grupą POW.

[...] Wśród kułaków wsi Krasula, Józefówka, Serednia i inne, zaczęły się tworzyć kułackie grupy w skład, których wchodzili w tym czasie [...] Dionizy Balicki, mój kuzyn Foma Malewicz, Antoni Olszewski, jego syn Medard, Wiktor Eysmont, Adam Eysmont, Tadeusz Chodakowski; ze wsi Józefówka – Sobolewski i bracia Kowalscy; ze wsi Serednia – Boczyński; ze wsi Poninki – Święcicki; ze wsi Burtyn – Marczewski i Ragowski.

[...] Kijowskie centrum POW wydało polecenie aby miejscowa POW niezwłocznie objęła kierownictwo nad tym kułackim ruchem. Zadanie to, jako człowiekowi blisko związanemu z większością osób działających w tym ruchu oraz dobrze znającemu rejon baranowski, zlecono mojej osobie (zeznania Balickiego z dnia 16 01 1934 r. nr sprawy 1815-1816).

[...] Latem 1930 r. zostałem skierowany przez Wilhelma Balickiego do Korca, do Maciejewskiego, gdzie byłem zwerbowany przez naczelnika defensywy. Otrzymałem zadanie utworzenia, na terenie rejonów: baranowskiego, szepetowskiego, miropolskiego, nowogrodzko-wołyńskiego, sławuckiego i jaruńskiego, kontrrewolucyjnej, powstańczej organizacji w celu zorganizowania powstania (patrz zeznania Jana Olszewskiego z dnia 7 11 1933 r. nr sprawy 2028).

Zeznania Balickiego i Olszewskiego dotyczące baranowskiej organizacji, całkowicie potwierdzają Adam Eysmont (patrz zeznania z dnia 05 11 1933 r.), Marian Eysmont (patrz zeznania z dnia 08 10 i 15 11 1933 r.), Cylinkowski (patrz zeznania z dnia 02 11 1933 r.).

Wśród zadań zleconych Olszewskiemu przez korecką defensywę było, przeprowadzenie werbunku wśród kułaków na Syberii oraz zorganizowanie ich ucieczki z miejsca zsyłki, zaś po ich powrocie zaangażowania ich w działalność konspiracyjną. Najaktywniejszych, zbiegłych kułaków zamierzano przerzucić do Polski i tu poddać ideologicznej „obróbce”. Stąd przechodzić mieli na terytorium ZSRR i wykonywać zadania szpiegowsko-dywersyjne.

O działalności baranowkiej grupy POW mówią w swych zeznaniach Jan Olszewski (zeznania z dn. 1 11 1933 r. nr sprawy 2015, 2020), Peredenko (zeznania z dn. 19 04 1933 r. nr sprawy 2085-2087), Adam Eysmont (zeznania z dn. 05 09 1933 r. nr sprawy 2047, 2048 ).

Ważną pracę o charakterze wywiadowczym prowadzi także płoskirowska grupa POW.

Członek kierownictwa POW w Płoskirowie Titow, występujący pod nazwiskiem Waliszczak, zwerbowany przez polską defensywę w 1925 r. i przerzucony przez POW na terytorium USRR, w celu prowadzenia działalności powstańczej oraz wojskowo-wywiadowczej, otrzymał również, od moskiewskiego centrum POW, zadanie przesłania do Moskwy materiałów o charakterze wywiadowczym na adres członkini POW Szafrańskiej, celem dalszego ich wysyłania.

Pracując jeszcze w Ługańsku Titow skierował trzy takie doniesienia, a po przybyciu do Płoskirowa, do momentu aresztowania, jedno doniesienie (patrz zeznania Titowa-Waliszczaka z dn. 17 11 1933 r. nr sprawy 430).

Śledztwo ujawniło, że ważną wojskowo-wywiadowczą działalność w Płoskirowie prowadził także nauczyciel Niemijski utrzymujący kontakty z grupami POW w armii, oraz ze starokonstanytnowską organizacją, w osobach Balickiego, Żaczka i innych (patrz zeznania Balickiego, Grygorowicza z dn. 05 01 1934 r., Titowa z dn. 17 11 1933 r.).

W latach 1931-1932 bezpośredni kontakt z polską defensywą przez Biełozerkę, prowadziła płoskirowska grupa POW przy pomocy księdza [Antoniego] Kobecia i nauczyciela Szostaka.

Oskarżony Szostak zeznaje, że razem z ks. Kobeciem organizowali przeprawę i przy pomocy kurierów-kontrabandzistów kontaktowali się z polską defensywą, skąd otrzymywali polecenia dla POW i współpracowników defensywy.

[...] Głasko powiedział, że on jako członek kijowskiej organizacji ma kontakt z Polską za pośrednictwem polskiego konsulatu ale jest to niewystarczające, dlatego należy nawiązać bezpośredni kontakt z Polską. Ponieważ Kupel leży tuż przy granicy, stały kontakt z polską organizacją w Warszawie powinien utrzymywać ks. Kobeć.

[...] Polecone zadanie od Kobecia wykonałem, nawiązując kontakt z osobami zajmującymi się kontrabandą, a mianowicie z Petroszwilim [...]. W grudniu 1922 r. ks. Kobeć poprosił mnie o dostarczenie przygotowanej dla niego w Biełozerce paczki [...] (zeznania Szostaka z dnia 16 02 1934 r. nr sprawy 505, 506, 508).

Śledztwo w powyższej sprawie ustaliło 5 kanałów, którymi utrzymywany był kontakt z Polską – centrum POW, z Polskim Sztabem Generalnym i defensywą w Ostrogu i Korcu:

1. Kontakt przez kijowskie centrum POW, przez przedstawiciela tego centrum na Podolu Snadzkiego (patrz zeznania Grygorowicza z dnia 05 01 1934 r., Pakulskiego 17 11 1933 r., Żaczka i innych).

2. Kontakt za pośrednictwem moskiewskich członków POW Witkowskiego i Szafrańskiej (patrz zeznania Titowa z dn. 17 11 1933 r.).

3. Trzecim kanałem, przez który przesyłane były materiały do Polski była łazuczyńska komórka organizacji rejon teofipolski, gdzie mieszkała rodzina Jakuszewskich, syn których Władysław w przeszłości polski oficer, współpracownik wojewody Józewskiego, pracownik defensywy w Ostrogu, stworzył szereg podobnych komórek.

Kontakt z Jakuszewskim za pośrednictwem defensywy w Ostrogu prowadzona była do samego końca (patrz zeznania Aleksandra Jakuszewskiego, Jaroszyńskiego i innych).

4. Kontakt z pułkownikiem Antonim Kaweckim z Polskiego Sztabu Generalnego, do chwili rozpoczęcia aresztowań, utrzymywana była przez: Wacława Jaroszyńskiego, Stanisława Kaweckiego, Aleksandra Jakuszewskiego, a także przez samego Antoniego Kaweckiego i jego brata Jana Kaweckiego, którzy osobiście przekraczali nielegalnie granicę Ukrainy Radzieckiej (patrz zeznania Stanisława Kaweckiego, Wacława Jaroszyńskiego Aleksandra Jakuszewskiego).

5. Piąty kanał kontaktów z polskim sztabem generalnym – naczelnikiem koreckiej defensywy Maciejewskim, utrzymywany był przez członka starokonstantynowskiego kierownictwa POW Wilhelma Balickiego, który przy pomocy kurierów organizacji: Jana Olszewskiego, Mariana Eysmonta i Juliana Tunickiego przesyłał wojskowo-wywiadowcze materiały i tą samą drogą otrzymywał polecenia odnośnie dalszej działalności oraz pieniądze na potrzeby pracy wywiadowczej (patrz zeznania Balickiego, Żaczka, Olszewskiego, Tunickiego i innych).

Uzbrojenie Organizacji

            Przygotowując się do zbrojnego powstania organizacja wyznaczyła członka kierownictwa do prowadzenia zaopatrzenia w broń. Ze składu kierownictwa okręgu winnickiego został wytypowany G.A. Turżański – nauczyciel, bezpartyjny opracowujący jednocześnie plan powstania zbrojnego (patrz zeznania A. J. Grygorowicza z dnia 05 01 1934 r.).

            Oskarżony Turżański w protokole z dnia 13 01 1934 r. zeznaje w tej sprawie: [...] Gdy praca organizacji zaczęła się rozwijać, Grygorowicz przydzielił mi samodzielny odcinek roboty w zakresie uzbrojenia [...]. Opracowałem swój plan uzbrojenia organizacji, w który wtajemniczyłem wszystkich znanych mi członków POW. Plan ten według mnie był bardzo prosty i efektywny (patrz nr sprawy 330).

            Plan uzbrojenia zakładał wciągnięcie członków POW, do Związków Łowieckich, które posiadały legalne magazyny broni. Ogólne założenie zakładało otrzymywanie broni z zagranicy i wykorzystywanie jej w codziennej działalności (patrz zeznania Turżańskiego z dnia 13 01 1934 r. nr sprawy 330-331 i Grygorowicza z dnia 05 01 1934 r. nr sprawy 172-173).

            Aktywnym pracownikiem Towarzystwa Współdziałania z Obroną Kraju był członek POW – Godyński, a w Starokonstantynowie – Radowicz (patrz zeznania Żaczka i Grygorowicza).

            Szczególnie wykorzystywane w naszych planach były rejonowe organizacje Towarzystwa Współdziałania z Obroną Kraju. I tak, w Starokonstantynowie, dzięki okręgowej radzie TWOK, udało się stworzyć skład broni liczący od 30 do 35 przydatnych do użycia karabinów i 1 karabin maszynowy marki „maksym”.

[...] Po odjeździe Zajączkowskiego, w celu skontaktowania się z Radowiczem udałem się do rejonowego TWOK gdzie po rozmowie z nim dowiedziałem się, że zapas uzbrojenia POW jest zadowalający. Następnie otworzył pomieszczenie gdzie była przechowywana broń. Znajdowało się tam wówczas 30-35 karabinów. Radowicz powiedział mi, że jest możliwość, przy pomocy Organizacji Sprzyjania Lotnictwu zdobycia karabinu maszynowego „maksym”, który może być uzupełnieniem zapasów broni POW [...] (patrz zeznania Żaczka z dnia 06 01 1934 r. nr sprawy 1894).

            Berdyczowska grupa POW planowała zorganizowanie legalnego magazynu broni w rejonowej radzie TWOK i w Związku Łowieckim. Organizowała też przechowywanie broni w Muzeum w charakterze eksponatów. Podczas śledztwa, dnia 29 12 1933 r. zarekwirowano 28 egzemplarzy broni palnej znajdującej się wśród eksponatów muzeum w Berdyczowie. Oskarżony w tej sprawie Brzozowski zeznaje: [...] Grygorowicz będąc u nas postawił zadanie, że nasza organizacja powinna się postarać o broń [...]. W czasie rozmowy, wzięliśmy pod uwagę wykorzystanie eksponatów znajdujących się w muzeum. W tym celu zlecono Wilczyńskiemu, przeprowadzenie rozmów z Wysoczańskim [...] (zeznania Brzozowskiego z dnia 22 12 1933 r. nr sprawy 783).

[...] Brzozowski powiedział mi, że berdyczowska organizacja POW, jeżeli zajdzie potrzeba, będzie miała dostateczną ilość broni, gdyż są organizacje posiadające broń, w których pracują nasi ludzie. I tak, można będzie wykorzystać broń znajdującą się w muzeum, oprócz tego broń będącą w dyspozycji bliskiego zarządu „Towarzystwa Lotniczej i Chemicznej Rozbudowy ZSRR” (zeznania Gilewicza z dnia 01 01 1934 r. nr sprawy 843).

Stwierdzono również, że kierownictwo POW w Winnicy zgromadziło odpowiednią ilość broni, którą przechowuje w Muzeum Okręgowym w Winnicy. Zarekwirowano tam: 25 karabinów, 10 karabinów z obciętą lufą, 14 pistoletów, karabin maszynowy „szosza” oraz 17 sztuk „zimnej” broni.

            Oprócz tego, śledztwo ustaliło fakt uzbrajania organizacji bezpośrednio za granicą.

            I tak oskarżony Balicki zeznaje, że wiosną 1932 r. przyjechał do niego Jan Olszewski i przywiózł ze sobą 2 pistolety marki „nagan”, które otrzymał od Maciejewskiego (patrz zeznania Balickiego z dn. 13 i 16 01 1934 r.).

            Broń posiadała również grupa POW w Gródku, którą w zasadzie zgromadziła na miejscu. I tak oskarżony Bednarewski zeznaje: [...] Grupa powstańcza dysponowała następującym uzbrojeniem. Winiarski posiadał rosyjski i austriacki karabin, Lityński – nagan, Łozowski karabin z obciętą lufą, Korczmar też karabin z obciętą lufą a Doliński karabin z obciętą lufą i zwykły karabin [...] (patrz zeznania Bednarewskiego z dnia 13 11 1933 r., nr sprawy 1029).

            Oskarżony Korczmar potwierdzając zeznania Bednarewskiego mówił: [...] Posiadałem karabin z obciętą lufą przerobiony z normalnego karabinu, o którym mówiłem już Bednarewskiemu, ale gdy Bednarewskiego aresztowano wrzuciłem go do rzeki [...] (zeznania Korczmara z dnia 15 12 1934 r., nr sprawy 1234).

Kontrrewolucyjna działalność na odcinku kultury

            POW prowadziła wielką działalność na odcinku ideologicznym. Propagując kontrrewolucyjne, nacjonalistyczne idee w wychowaniu polskiej młodzieży, POW usiłowała wpoić nacjonalistyczne poglądy szerokim masom polskiej ludności w polskich klubach, które były wykorzystywane w tym celu.

            Polskie biblioteki zaopatrzone były w utwory starych polskich klasyków-nacjonalistów jak Mickiewicz i inni. Portrety Mickiewicza jako bojownika za niepodległą Polskę, były rozwieszane w szkołach, a jego patriotyczna twórczość studiowana była w kółkach zainteresowań i w szkołach.

            Szeroko kolportowana była nacjonalistyczno-szowinistyczna książka „Jak pojawili się Polacy na Ukrainie”, wydana w USRR, propagowała konieczność jednoczenia się Polaków na polskich terenach włączonych do USRR.

            Oddzielne grupy POW, miały za zadanie rozbijanie ruchu pionierskiego oraz tworzenie kół historycznych, gdzie wykładano historię w duchu nacjonalistycznym.

Oskarżony Grygorowicz mówi: [...] Po przestudiowaniu i wymianie poglądów, zdecydowaliśmy, że najbardziej sztandarową postacią, uosabiającą nasze cele jest polski patriota Mickiewicz, którego twórczość powinna być wykorzystywana do wychowania młodzieży w duchu nacjonalistycznym. Dla większej popularyzacji Mickiewicza, zdecydowaliśmy wieszać w szkołach jego portrety, organizować jubileusze i zaopatrzyć biblioteki w odpowiednią liczbę jego książek (patrz zeznania z dnia 16 12 1933 r., nr sprawy 127).

[...] Ludwik Duchnowski otrzymał od Balickiego zadanie pracować wśród młodzieży i ludności w mieście. Oprócz tego Duchnowskiemu polecono kierować ruchem pionierskim w szkole, ale tak, aby zdezorganizować internacjonalistyczną działalność wśród dzieci. Polecenie to wykonał [...] (patrz zeznania Żaczka z dnia 13 12 1933 r., nr sprawy 1864).

            Kierownictwo POW w Winnicy w osobach Grygorowicza i innych, prowadziło politykę nachalnej polonizacji w rejonach Podola wśród ukraińskiej, ale katolickiej ludności. W rejonach tych nie patrząc na to, że nikt tam już po polsku nie rozmawia, tworzono polskie szkoły, rady wiejskie itp. (patrz zeznania Golda, nr sprawy 664, 665, Grygorowicza z dn. 16 12 1933 r., nr sprawy 123).

            Nacjonalistyczno-szowinistyczna agitacja i propaganda prowadzona była ustnie, co nie satysfakcjonowało w pełni kierownictwa podolskiej POW, i dlatego Snadzki, Grygorowicz i Pakulski czynili wszelkie starania żeby ją wzmocnić, poprzez drukowanie kontrrewolucyjnych ulotek.

Znaczną ilość ulotek otrzymano z Kijowa od Politura: [...] Dostarczane z Kijowa ulotki przechowywaliśmy w polskiej szkole – w gabinecie fizycznym albo w szafach biblioteki nauczycielskiej. Czasem Pakulski brał ze sobą część ulotek (patrz zeznania Grygorowicza z dnia 05 01 1934 r., nr sprawy 171).

            Zeznania Grygorowicza o ulotkach potwierdzają zeznania Jankowskiego z dnia 05 11 1933 r. nr sprawy 380.

[...] W maju 1931 r. Pakulski polecił mi przekazać do Berdyczowa, do technikum pedagogicznego członkowi POW – Niebyłowskiemu 25 sztuk broszurek od Stupnickiej i ok. 100 sztuk apeli, odbitych czcionką na cienkim papierze. Dostarczam według możliwości treść tych apeli [...] (patrz zeznania Jankowskiego z dnia 05 11 1933 r., nr sprawy 379).

            O otrzymywaniu ulotek i sposobach ich roznoszenia mówi również oskarżony Pakulski (patrz zeznania z dnia 17 11 1933 r.).

            Otrzymywanie ulotek potwierdzają aktywiści z Berdyczowa: Niebyłowski (patrz zeznania z dnia 05 12 1933 r. nr sprawy 861) i Brzozowski (patrz zeznania z dnia 22 11 1933 r. nr sprawy 776), a z Gródka – Tabeński (zeznania z dnia 03 01 1934 r., nr sprawy 1157-1158).

            Nie zadowalając się przewożonymi z Kijowa ulotkami, kierownictwo podolskiej POW usiłowało drukować ulotki w Winnicy.

            Tekst ulotek był przygotowywany i redagowany przez Pakulskiego, Jankowskiego i Rogowskiego. Ulotki nie były jednak wydrukowane, ponieważ papier nie nadawał się do tego (patrz zeznania Grygorowicza z dnia 05 01 1934 r., Pakulskiego z dnia 17 11 1933 r., Jankowskiego z dnia 05 11 1933 r.).

            Grupa POW z Płoskirowa, w osobie Titowa drukowała ulotkę zatytułowaną „Do polskiej ludności” w liczbie 200 sztuk i kolportowała po wsiach rejonu płoskirowskiego.

[...] Jeszcze jesienią 1932 r. ja i Niemijski wydrukowaliśmy na maszynie do pisania ulotkę, na papierze gazetowym. Wydrukowaliśmy 200 sztuk tej ulotki. Pisała nam ją studentka Żukowska (patrz zeznania z dnia 17 11 1933 r., nr sprawy 438).

            Ulotki kolportowała również organizacja POW w Starokonstantynowie, otrzymywał je Petruszewski od Niemijskiego z Płoskirowa i przekazywał do dalszego kolportażu członkom POW Topolskiemu i Kowalskiemu a także członkom kierownictwa POW na starokonstantynowszczyźnie Balickiemu i Żaczkowi (patrz zeznania Petruszewskiego).

            Ulotki, które Grygorowicz otrzymywał z Kijowa od Tabeńskiego, były przekazywane do kolportażu w rejonie gródeckim POW Morżakowi (patrz zeznania Morżaka z dnia 07 01 1934 r., nr sprawy 985, Tabeńskiego z 03 01 1934 r., nr sprawy 1157, 1158 i Grygorowicza z 05 01 1934 r., nr sprawy 170-171).

            W celu maksymalnego wpływu na ludność polską, oraz możliwie jak najszerszego oddziaływania, POW przy werbowaniu kadr wciągała w skład swoich grup nauczycieli z różnych szkół i techników, wykorzystując w ten sposób ich możliwości wpływania na młodzież jak i na ich rodziców.

Kontrrewolucyjna działalność na wsi

            Opanowując teren POW, jednocześnie z przygotowaniem działań powstańczych dawała swoim członkom zadanie, prowadzenia sabotażowej działalności na wsi, używając do tego wszelkich dostępnych środków, żeby osłabić budownictwo socjalistyczne, zniszczyć powstałe dotąd osiągnięcia, powstrzymać tempo kolektywizacji, zmniejszyć znaczenie stacji maszynowo-traktorowych oraz zniechęcić polską ludność do kolektywnych form gospodarowania.

[...] W tym okresie, według zaleceń Pańczuka, trzeba było zerwać i zahamować proces wstępowania do kołchozów polskiej ludności prowadząc w tym względzie agitację, uprzedzając o szkodliwości kolektywizacji dla Polaków i polskiej wsi w całości, a także o klasowym zróżnicowaniu wśród Polaków (patrz zeznania Petruszewskiego z dnia 01 01 1934 r., nr sprawy 1914).

[...] Oprócz tego we wsi Werborodyńce prowadzone były działania mające na celu przerwanie procesu tworzenia kołchozów oraz, w związku z trudnościami, dyskredytacja kołchozów w oczach ludności (patrz zeznania Żaczka z dnia 13 12 1933 r., nr sprawy 1863).

[...] Działalność wszystkich członków naszej grupy polegała na tym, że na przestrzeni 1931 r. i w pierwszej połowie 1932 r. systematycznie prowadzili destrukcyjną działalność w kołchozie i zerwali wszystkie polityczne kampanie prowadzone na wsi.

            W rezultacie działalności naszych członków POW Kosara, Winogradzkiego, Sikorskiego i Kulikowskiego całkowicie rozłożono dyscyplinę pracy, zwiększyła się nieobecność w pracy, zwiększyła się też śmiertelność koni, co było wynikiem złej opieki, w polu zgniło 9.000 pudów ziemniaków i innych płodów rolnych (patrz zeznania Jakuszewskiego z dnia 07 01 1934 r., nr sprawy 1448).

            O wywrotowej działalności na wsi zeznaje także oskarżony Jaroszyński (patrz zeznania z dnia 16 11 1933 r., Grygorowicza i innych).

            Przy czym, Jaroszyński mówi o zadaniach dywersyjno-wywrotowych zleconych członkom organizacji.

[...] Chrostowski miał ostatnie polecenie przygotować w laboratorium trujące środki w celu niszczenia żywej siły pociągowej w czasie wojennym (zeznania Jaroszyńskiego z dnia 16 11 1933 r., nr sprawy 1349).

            W celu dyskredytacji ruchu kołchozowego organizacja usiłowała zwerbować do POW członków kierownictwa kołchozów, administracji i księgowości.

[...] Szczególną uwagę zwracano na werbowanie do organizacji pracowników księgowości, zarządu kołchozu, pracowników opiekujących się żywą, siłą pociągową i innymi zwierzętami. Otrzymane przeze mnie polecenia przekazywałem podległym mi ludziom z zaleceniem prowadzenia sabotażowej działalności w kołchozach (patrz zeznania Jaroszyńskiego z dnia 16 11 1933 r., nr sprawy 1353).

            Oskarżeni A.K. Jakuszewski, Gold i Żydkiewicz zatrzymują się szczegółowo na tych działaniach organizacji skierowanych na zryw, wszelkich usiłowań i planów oraz na wywrotową działalność w zakresie gospodarki kołchozowej.

            Czyniono prowokacyjne działania wśród członków radzieckich organizacji. Członkowie POW starali się odciągnąć polskie chłopstwo od socjalistycznej drogi rozwoju.

[...] Katowski pracował u mnie w szkole, i doskonale znałem jego poglądy. Potem wyjechał do wsi Szeroweczki gdzie odwiedziłem go w czasie żniw [...]. Poleciłem mu wykorzystać wszystkie błędy, których dopuścili się podczas kampanii żniwnej pracownicy Rejonowych Komitetów Planowania, do celów propagandy wśród polskiej ludności, z drugiej zaś strony, po to aby najbardziej niezadowolonych wciągać do naszej organizacji. Sam natomiast, jako oficjalny przedstawiciel, stałem na straży realizacji tych planów, pilnując ich wykonania – zwiększając tym niezadowolenie (zeznania Golda z dnia 01 12 1933 r., nr sprawy 652-653).

[...] Członkowie grupy: Franc Zagrobski, Fajer, Jarocki i ja, osobiście uczestnicząc w kampanii żniwnej, prowadząc rewizje chłopów biedniaków, aresztowaliśmy ich, zabieraliśmy ich majątek i posiadane przez nich pieniądze. Zdarzyło się kiedyś, że Jarocki razem z brygadą, będąc w mieszkaniu małorolnej wdowy Marii Malickiej wydał komendę ręce do góry, przeprowadził rewizję i zabrał pieniądze, które posiadała [...] (patrz zeznania Jakuszewskiego z dnia 07 01 1934 r., nr sprawy 1448-1449).

[...] Wtedy zgodnie z zaleceniami, jakie otrzymałem od Chrustyla i Niemijskiego, poleciłem Cerynowi prowadzenie sabotażu w kołchozach, w celu obniżenia dochodów kołchozów i tym samym wywoływać niezadowolenie wśród kołchoźników [...] (patrz zeznania Żydkiewicza z dnia 25 12 1933 r., nr sprawy 595).

Podsumowanie

            Na podstawie zgromadzonych podczas śledztwa materiałów, skazani zostają:

1. Andrzej Jakubowicz Grygorowicz[xii] – urodzony w 1878 r. we wsi Trusy, powiat stanisławowski w Polsce. Polak, obywatel ZSRR, były członek RSDRP – Mienszewików, były członek KP(b)U od 1918 r., urzędnik, wykładowca, ostatnie miejsce pracy, inspektor szkół polskich w wydziale oświaty okręgu winnickiego. Oskarża się go o to, że:

1) był aktywnym członkiem POW i należał do kierowniczej grupy winnickiego (podolskiego) okręgowego centrum POW;

2) stojąc na czele podolskiego oddziału POW, organizował i kierował powstańczymi i wywiadowczymi komórkami na Podolu;

3) osobiście prowadził werbowanie członków organizacji (Jankowski, Strutyński, Michrowski i inni), tworząc szereg powstańczych i dywersyjnych grup (klub polski we wsi Gniwań i innych);

4) prowadził działalność szpiegowsko-wywiadowczą na korzyść Polski, organizował zbieranie i wysyłkę materiałów o charakterze strategicznym i wywiadowczym;

5) utrzymywał bezpośredni kontakt z przedstawicielami państw burżuazyjnych, prowadzących działalność kontrrewolucyjną na terytorium USRR;

6) prowadził działalność wywrotową na froncie narodowo-kulturalnym, wychowywał w duchu nacjonalistycznym polską młodzież, polonizował ukraińskie szkoły itp.;

7) umieszczał członków POW w instytucjach oświatowych na Podolu wykorzystując do tego swe służbowe stanowisko.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

2. Pakulski Ryszard Antonowicz[xiii] – urodzony w 1890 r. w Kijowie, Polak, obywatel USRR, bezpartyjny, urzędnik z nieukończonym wyższym wykształceniem, ostatnio pracował na stanowisku zastępcy dyrektora szkoły polskiej w Winnicy. Jest oskarżony o to, że:

1) był członkiem POW i należał do kierownictwa okręgowego centrum POW od 1929 r.;

2) brał aktywny udział w pracy podolskiego centrum organizacji, skierowany na przygotowanie zbrojnego powstania na Ukrainie;

3) osobiście prowadził werbunek i wciągnął do POW Juchniewicza, Polisieckiego i Muzyńskiego;

4) przeprowadzał wyjazdy w teren – do Koziatynia, Żmerynki, Połonnego, Teofipola, gdzie kontaktował się z istniejącymi grupami POW, celem instruowania ich, bądź tworzenia nowych grup, jak np. w Starej Uszycy i innych wsiach;

5) utrzymywał bezpośredni kontakt z przedstawicielami państw burżuazyjnych, prowadzących działalność kontrrewolucyjną na terytorium USRR;

6) prowadził działalność wywrotową na froncie narodowo-kulturalnym, rozprowadzał kontrrewolucyjne ulotki, nacjonalistyczną literaturę, jako nauczyciel wychowywał w duchu nacjonalistycznym uczniów;

7) prowadził szpiegowsko-wywiadowczą działalność na korzyść Polski, zbierając i przekazując materiały o charakterze strategicznym i wywiadowczym.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

3. Turżański Henryk Adamowicz[xiv] – urodzony w 1885 r. w Winnicy, Polak, Obywatel USRR, bezpartyjny, pracownik umysłowy, wykształcenie wyższe niepełne, ostatnio pracował na stanowisku wykładowcy w Technikum Energetycznym w Winnicy. Jest oskarżony o to, że:

1) był członkiem POW i należał do kierownictwa winnickiego (podolskiego) centrum POW;

2) osobiście prowadził werbunek (wciągnął do organizacji Szczawińskiego, Marczewskiego, Zwierzchowskiego i innych) i stworzył kontrrewolucyjne komórki POW, w zakładach cukrowniczych, fabrykach obuwniczych itp.;

2) brał aktywny udział w pracy podolskiego centrum organizacji, skierowany na przygotowanie zbrojnego powstania na Ukrainie;

3) utrzymywał bezpośredni kontakt z przedstawicielami państw burżuazyjnych, prowadzących działalność kontrrewolucyjną na terytorium USRR;

4) był odpowiedzialny za zdobywanie uzbrojenie i zaopatrzenie komórek wywrotowych;

5) przygotowywał uczniów Technikum Przemysłowego do działalności szpiegowsko-wywiadowczej;

6) prowadził działalność wywrotową na froncie narodowo-kulturalnym, prowadząc propagandę nacjonalistyczną wśród studentów i rozprzestrzeniając ulotki;

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

4. Jankowski Kazimierz Stanisławowicz[xv] – urodzony w 1903 r. w Winnicy, Polak, obywatel USRR, bezpartyjny, pracownik umysłowy, wykształcenie wyższe niepełne, wykładowca w Instytucie Farmaceutycznym. Oskarżony jest o to, że:

1) był członkiem POW i należał do kierownictwa organizacji na Podolu;

2) brał udział w zebraniach kierownictwa POW, a także w rozmowach z przybywającymi z zagranicy przedstawicielami „organizacji”;

3) wykonując zadania organizacji tworzył grupy powstańcze w Ukraińskim Technikum Pedagogicznym i Technikum Farmaceutycznym;

4) woził do Berdyczowa, Kamieńca Podolskiego i innych miast polecenia i ulotki POW;

5) prowadził działalność wywrotową na froncie narodowo-kulturalnym, wychowywał studentów w duchu nacjonalistycznym i rozprowadzał kontrrewolucyjne ulotki.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

5. Jaroszyński Wacław Aleksandrowicz[xvi] – urodzony w 1898 r. w Żytomierzu, pochodzi z rodziny urzędnika zarządu miejskiego, specjalność nauczyciel, wykształcenie średnie, Polak, obywatel USRR, bezpartyjny, pracownik umysłowy, były oficer polskiej armii, w latach 1921-11922 pociągany był do odpowiedzialności za działalność kontrrewolucyjną i szpiegowską, mieszkał we wsi Słobodka Krasiłowska w rejonie antonińskim. Oskarża się go o to, że:

1) był członkiem POW od 1919 r. i od tego czasu związany był z polskimi organami wywiadowczymi, w 1919 r. był zastępcą [Tadeusza] Kruka-Strzeleckiego[xvii] – kierownika polskiego powstańczo-dywersyjnego oddziału przeciw czerwonym, który działał w okolicach Żytomierza;

2) wykonując zadania II polskiego sztabu generalnego zajmował się działalnością wywiadowczą na tyłach Armii Czerwonej, celem prowadzenia kontrrewolucyjnej działalności, w 1921 r. nielegalnie powrócił na Ukrainę Radziecką;

3) brał aktywny udział w pracy podolskiego centrum organizacji w polskim Technikum Pedagogicznym w Kijowie;

4) w latach 1927-1932 był jednym z najbardziej aktywnych organizatorów grup POW w terenie, w rejonach: starokonastantynowskim i sąsiednich, organizował powstańcze i szpiegowskie komórki we wsiach: Samczyk, Swinne, Werborodyńce, Skoworodki, Słobodka Krasiłowska i innych, do których zwerbowano około 40 ludzi;

5) osobiście zwerbował do POW 15 osób;

6) zbierał materiały o charakterze wywiadowczym i przekazywał je do polskiego sztabu generalnego;

7) nawiązał kontakt z kierownictwem POW w Kijowie – Skarbkiem, Zalewskim i innymi, a także z kierownictwem POW na Podolu w osobach Snadzkiego i Turżańskiego;

8) do 1931 r. był bezpośrednio związany z agentem II wydziału polskiego Sztabu Generalnego – pułkownikiem Antonim Kaweckim, któremu przekazywał materiały o charakterze wywiadowczym.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

6. Ryszko Kazimierz Franciszkiewicz[xviii] – urodzony w 1895 r. we wsi Tryski, w rejonie antonińskim, pochodzenie społeczne – kułak, narodowość polska, obywatel USRR, półanalfabeta, bezpartyjny, żonaty, w 1930 r. rozkułaczony i zesłany na Ural, w 1933 r. uciekł z zesłania i mieszkał we wsi Tryskie w rejonie antonińskim. Jest oskarżony o to, że:

1) w 1923 r. wstąpił do POW, do której został wciągnięty przez agenta II oddziału polskiego Sztabu Generalnego – pułkownika Antoniego Kaweckiego;

2) wykonując zadania Kaweckiego, zajmował się działalnością wywiadowczą, przekazywał mu informację o nastrojach chłopów, ich stosunku do kampanii politycznych, wywłaszczania kułaków, działalności aparatu radzieckiego;

3) od 1928 r. osobiście prowadził werbunek do POW i wciągnął do organizacji Mołodeckiego, Bogohulskiego, Wierzbickiego i innych;

4) związany był z kierownictwem POW w rejonie starokonstantynowskim, za pośrednictwem byłego żandarma – Sokołowskiego, mieszkającego w Tryskach;

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

7. Tunicki Piotr Mikołajewicz[xix] – urodzony w 1900 r. we wsi Krasula, w rejonie baranowskim, Polak, bezpartyjny, pracownik umysłowy, mieszkaniec Nowogrodu Wołyńskiego, buchalter UNR-99, kierownik rozliczeń wydziału zarządu inżynieryjnego. Jest oskarżony o to, że:

1) należał do POW, do której przystąpił w 1928 r.;

2) aktywnie uczestniczył w typowaniu i werbowaniu nowych członków POW;

3) prowadził działalność szpiegowską w całym systemie budownictwa UNR-99;

4) zwerbował do działalności szpiegowskiej szereg pracowników UNR-99 – Golbina, Gołot, Stefanowicza i innych;

5) za pośrednictwem W. Balickiego i M. Olszewskiego, związany był z naczelnikiem defensywy koreckiej, któremu przekazywał plany, wykresy, kosztorysy dotyczące wszystkich wydziałów (1-7) UNR-99, a także materiały na temat lokalizacji, liczebności i gotowości bojowej oddziałów w rejonie nowogródzko-wołyńskim;

6) za uzyskane materiały szpiegowskie od polskiego wywiadu otrzymywał pieniądze i inne środki, które opiewały w sumie na 1000 rubli i 100 dolarów;

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

8. Jakuszewski Aleksander Kornelewicz[xx] – urodzony w 1897 r. we wsi Mały Łazuczyn w rejonie teofipolskim, pochodzi z rodziny bogatego kułaka, nauczyciel, wykształcenie średnie, Polak, obywatel USRR, bezpartyjny, żonaty, w 1930 r. aresztowany pod zarzutem szpiegostwa, brat Włodzimierza Jakuszewskiego, zamieszkały we wsi Tryski w rejonie antonińskim. Oskarżony jest o to, że:

1) w 1923 r. wstąpił do POW, do której został wciągnięty przez swego brata Władysława Jakuszewskiego mieszkającego w Polsce;

2) prowadził akcję werbunkową do POW wśród studentów Polskiego Technikum Pedagogicznego, zajmował się również zbieraniem informacji o charakterze wywiadowczym w zakładach „Bolszewik”;

3) brał aktywny udział w działalności starokonstantynowskiej grupy POW w latach 1926-1928;

4) zwerbował do „organizacji” w rejonie starokonstantynowskim pięć osób, w rejonie sławuckim – jedną, w rejonie teofipolskim – pięć, i w antonińskim – dwie;

6) z zagranicy otrzymywał broń, którą przekazywał członkom organizacji.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

9. Titow Paweł Szymonowicz[xxi] – urodzony w 1898 r., znany także jako: Waliszczak Andrzej Józefowicz, urodzony w 1896 r., we wsi Czernica, w powiecie stobnickim w Polsce, Polak, obywatel USRR, były członek partii od 1927 r., pracownik umysłowy, wykształcenie wyższe, były polski legionista, na teren USRR przybył z Polski w 1925 r., ostatnio pracował na stanowisku dyrektora polskiego Technikum Pedagogicznego w Płoskirowie. Oskarżony jest o to, że:

1) w 1925 r. wstąpił do POW i w tym samym roku zgodził się pracować w wywiadzie;

2) organizował działalność powstańczą w ZSRR, jak również prowadził działalność szpiegowską, wywiadowczą i prowokacyjną, po przerzuceniu go w 1925 r. na terytorium Związku Radzieckiego;

3) przez dwa lata prowadził działalność wywiadowczą w łuhańskich fabrykach;

4) był jednym z najaktywniejszych agentów POW w Instytucie im. Marchlewskiego w Moskwie, gdzie związany był z kierownictwem POW w ZSRR;

5) celem nasilenia działań powstańczych w strefie przygranicznej, przybył na Podole do Płoskirowa, gdzie:

a) skonsolidował i ożywił działania grup powstańczych POW;

b) redagował i rozprzestrzeniał ulotki o kontrrewolucyjnej treści;

c) osobiście prowadził werbunek do organizacji, tworzył nowe grupy, wciągnął do POW – Dumę, Tutakowskiego, Zająca i innych;

d) zbierał i wysyłał na określone adresy materiały wywiadowcze.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

10. Gilewicz Antoni Karolowicz[xxii] – urodzony w 1903 r. we wsi Hajdaki w rejonie płoskirowskim, syn bogatego kułaka, wykładowca, wykształcenie wyższe, narodowość polska, bezpartyjny, nauczyciel w Berdyczowie, trzykrotnie aresztowany za działalność kontrrewolucyjną w latach 1927, 1930 i 1931. Oskarżony jest o to, że:

1) był aktywnym członkiem POW, zwerbowanym w 1931 r. przez Brzozowskiego;

2) osobiście prowadził werbunek, wciągając do organizacji: Bielawską, Marię Ostachowską, Wacława Gilewicza, Boguszewskiego i Kozłowskiego;

3) w pierwszym państwowym zakładzie wytwórstwa skórzanego zorganizował grupę powstańczą;

4) brał udział w rozprzestrzenianiu kontrrewolucyjnych ulotek, wypuszczonych przez „Organizację”, pod tytułem: „Do braci Polaków!”;

5) zbierał broń dla „organizacji” w celach powstańczych.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

11. Eysmont Marian Wiktorowicz[xxiii] – urodzony w 1908 r., Polak, bezpartyjny, pochodzenie średniackie, wykształcenie wyższe, kawaler, oskarżony z art. 54-6, mieszkaniec koloni Modestówka w rejonie sławuckim. Oskarżony jest o to, że:

1) był członkiem POW;

2) mieszkanie jego stanowiło punkt kontaktowy dla polskich agentów i kurierów organizacji – Jana Olszewskiego, Chodakowskiego i innych;

3) dopomógł Olszewskiemu w nielegalnej przeprawie do Polski oraz zorganizował jego ponowny przerzut na terytorium USRR celem wykonywania zadań dywersyjnych;

4) zbierał materiały wywiadowcze w garnizonach przygranicznych, które przekazywał polskiemu wywiadowi za pośrednictwem polskich agentów – Olszewskiego i Chodakowskiego;

5) za materiały szpiegowskie otrzymał 250 rubli.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

12. Morżak Piotr Adamowicz[xxiv] – urodzony w 1892 r., we wsi Piwa w powiecie częstochowskim w Polsce, wykształcenie średnie, ukończył Komunistyczny Uniwersytet Narodów Zachodu, od 1920 r. aż do chwili aresztowania członek KP(b)U, członek biura Urzędu Rejonowego w Gródku, kierownik Wydziału Kultury i jednocześnie pełnomocnik do spraw polskich w rejonie. Oskarżony jest o to, że:

1) był członkiem POW, do której zwerbowany został w 1932 r.;

2) był kierownikiem POW w rejonie grodzkim;

3) osobiście zwerbował do organizacji Tabeńskiego, Bednarewskiego, Szklaruka i innych;

4) wykorzystując swe stanowisko służbowe, lokował członków POW, w ten sposób, aby objąć kontrrewolucyjną działalnością wszystkie polskie wsie – Tabeńskiego w Felsztynie, Bednarewskiego w Niemiryńce i innych;

5) rozprowadzał w rejonie kontrrewolucyjne ulotki;

6) kierował zbiórką uzbrojenia dla potrzeb organizacji.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

13. Szostak Michał Antonowicz[xxv] – urodzony w 1892 r. we wsi Stare Miasto w powiecie łańcuckim w Galicji, Galicjanin, obywatel USRR, bezpartyjny, pracownik umysłowy, wykształcenie wyższe niepełne, rezerwista armii austriackiej, ostatnio pracował jako wykładowca polskiego Technikum Pedagogicznego w Płoskirowie. Oskarżony jest o to, że:

1) w 1919 r. w Krakowie zwerbowany przez pracownika II Wydziału Polskiego Sztabu Generalnego – Chmiela do pracy w wywiadzie, co potwierdził własnoręcznym podpisem;

2) w tymże 1919 r. został przerzucony na tyły Armii Czerwonej, gdzie związał się z rezydentem polskiego wywiadu – Głaskim;

3) w 1922 r., wykonując zadania polskich organów wywiadowczych wraz z księdzem [Wojciechem] Kobeciem zorganizował punkt przerzutowy we wsi Kupel i prowadził systematyczny przerzut materiałów i dokumentów, otrzymywanych z Kijowa do Biełozerki w Polsce;

4) sam osobiście przeprawiał się do Biełozerki, celem przekazania materiałów i otrzymywania dyrektyw;

5) w 1929 r. brał aktywny udział w działalności płoskirowskiej organizacji POW tworząc osobiście grupy w rejonach sąsiadujących z płoskirowskim – hrycewskim i antonińskim;

6) w 1932 r. wraz z Dumą stworzył grupę złożoną z 11 członków, wśród studentów polskiego Technikum Pedagogicznego.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

14. Duma Piotr Iwanowicz[xxvi] – urodzony w 1886 r. we wsi Rogowki w Galicji, Galicjanin, obywatel ZSRR, bezpartyjny, pracownik umysłowy, wykształcenie wyższe niepełne, służył w austriackiej oraz galicyjskiej armii, ostatnio pracował jako kierownik dydaktyczny polskiego Technikum Pedagogicznego w Płoskirowie. Oskarżony jest o to, że:

1) jest aktywnym członkiem POW, do której przystąpił w Płoskirowie;

2) będąc aktywistą POW brał udział w zebraniach, na których omawiano problemy formowania grup powstańczych;

3) osobiście werbował agentów do organizacji, między innymi czterech studentów;

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

15. Strutyński Ilja Leonowicz[xxvii] – urodzony w 1904 r. we wsi Terespol w rejonie chmielnickim, obywatel USRR, członek partii od 1929 r., pracownik umysłowy, wykształcenie średnie, dyrektor Polskiego Technikum Pedagogicznego w Płoskirowie. Oskarżony jest o to, że:

1) jest członkiem POW, do której zwerbował go Grygorowicz;

2) stał na czele gniwańskiej grupy POW;

3) prowadził aktywną akcję tworzenia grup powstańczych we wsiach: Gniwań, Witawa, w Kamieniołomach itp.;

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

16. Gold Jakub Abramowicz[xxviii] – urodzony w 1894 r. na przedmieściach Stanisławowa we wsi Wołczeniec we Wschodniej Galicji, obywatel ZSRR, Żyd, pracownik umysłowy, wykształcenie wyższe, były członek partii, wykluczony podczas czystki, jako obcy element, podoficer w armii austro-węgierskiej, wykładowca, ostatnie stanowisko – inspektor wydziału pracy w wydziale rejonowym Marchlewska w okręgu kijowskim. Oskarżony jest o to, że:

1) jest członkiem POW;

2) stał na czele kierownictwa POW w Płoskirowie, a tym samym wchodził w skład grupy kierowniczej POW w Marchlewsku;

3) osobiście werbował do „organizacji” nowych członków, wciągając do niej Katowskiego, Boczyka i innych;

4) brał udział w redagowaniu kontrrewolucyjnych ulotek dla członków POW w Marchlewsku;

5) brał udział w zebraniu kierownictwa POW w Kijowie i Charkowie;

6) był łącznikiem pomiędzy wszechukraińskim centrum POW i grupami winnicką i płoskirowską;

7) prowadził działalność wywrotową na froncie kulturalno-oświatowym, do programów szkół i lekcji wprowadził idee nacjonalistyczne, polonizował szkoły ukraińskie itp.;

8) prowadził działalność wywrotową na odcinku wiejskim, prowokując niezadowolenie kołchoźników, średniaków i biedniaków.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

17. Żydkiewicz Kazimierz Fedorowicz[xxix] – urodzony w 1881 r. w Januszpolu w okręgu winnickim, Polak, obywatel USRR, bezpartyjny, pracownik umysłowy, wykształcenie średnie, były zarządca majątków obszarniczych, w 1920 r. wyemigrował do Polski, skąd następnie powrócił, ostatnio pracował na stanowisku agronoma w Ośrodku Produkcji Nasion. Oskarżony jest o to, że:

1) po powrocie z Warszawy na propozycję Niestajki przystąpił do grupy wywrotowej, działającej na polecenie polskich cukrowników na Podolu;

2) z własnej inicjatywy prowadził werbowanie ludzi do tej wywiadowczo-wywrotowej grupy, spośród personelu technicznego, pracującego w przemyśle cukrowniczym, do kontrrewolucyjnej organizacji wciągnął dwóch ludzi;

3) w 1932 r. na propozycję członków POW Hruściela i Niemijskiego zwerbował do POW pracowników cukrowni i kołchozów na płoskirowszczyźnie: Cerepa i Dumczańskiego;

4) rozkręcał działalność POW w przemyśle cukrowniczym.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

18. Kawecki Stanisław Wincentowicz[xxx] – urodzony w 1907 r. w Polsce w powiecie Lubarskim, pochodzi z rodziny ekonoma obszarnika, pracownik umysłowy, księgowy w kołchozie, Polak, obywatel USRR, bezpartyjny, żonaty, mieszkał we wsi Samczyk w rejonie starokonstantynowskim, ma w Polsce trzech braci, z których dwóch – Antoni Kawecki i Jan Kawecki pracują w II wydziale polskiego Sztabu Generalnego. Oskarżony jest o to, że:

1) jest członkiem POW, do której został wciągnięty przez swego brata – znanego agenta II polskiego sztabu generalnego – Antoniego Kaweckiego, który nielegalnie przechodził z Polski na stronę radziecką;

2) wykonując zadania Antoniego Kaweckiego zajmował się działalnością wywiadowczą, przekazując jemu informacje o nastrojach chłopów i ich stosunku do zarządzeń władzy radzieckiej;

3) wykorzystywany był przez Antoniego Kaweckiego do kontaktów z osobami uprawiającymi szpiegostwo na terytorium ZSRR;

4) razem z Wacławem Jaroszyńskim brał aktywny udział w tworzeniu powstańczej grupy we wsi Samczyk, do której zwerbował Olejnika, Martyniuka i innych;

5) osobiście prowadził werbunek do POW i wykorzystywał nowych członków do szpiegostwa.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

19. Hrynczyszyn Iwan Abramowicz[xxxi] – urodzony w 1897 r. we wsi Skoworodki w rejonie starokonstantynowskim, pracownik umysłowy, Ukrainiec, obywatel USRR, bezpartyjny, żonaty, w 1933 r. aresztowany pod zarzutem szpiegostwa, ostatnie miejsce pracy – księgowy leśnictwa w Starokonstantynowie. Oskarżony jest o to, że:

1) był członkiem POW, do której zwerbowany został w 1925 r. przez brata swojej żony, który jest agentem II oddziału polskiego Sztabu Generalnego – pułkownika Antoniego Kaweckiego;

2) pod kierunkiem Kaweckiego, a później Wacława Jaroszyńskiego, prowadził działalność wywiadowczą;

3) jako pracownik urzędu w Niemirowie, przekazywał dokumenty przeprawiającemu się z Polski Antoniemu Kaweckiemu;

4) od 1920 r. związany był z jednym z najaktywniejszych organizatorów powstań w terenie – Wacławem Jaroszyńskim;

5) na jego polecenie stworzył wielką grupę POW we wsi Skoworodki w rejonie starokonstantynowskim, osobiście zwerbował do pracy sabotażowej: Szłapaka, Popsuja, Hulewskiego i innych.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

20. Jaworski Jan Laurentowicz[xxxii] – urodzony w 1894 r. we wsi Wolica Kotko w rejonie antonińskim, pracownik umysłowy, Polak, obywatel USRR, bezpartyjny, żonaty, sądzony był za rozbój, ostatnio pracował na stanowisku inspektora leśnictwa w Antoninach. Oskarżony jest o to, że:

1) jest członkiem POW, do której został zwerbowany w 1921 r. przez agenta II oddziału polskiego sztabu generalnego – pułkownika Antoniego Kaweckiego;

2) wykonując zadania Antoniego Kaweckiego w latach 1921-1924 prowadził działalność wywiadowczą na korzyść Polski;

3) na początku 1930 r. za pośrednictwem aktywnego członka POW – Stanisława Kaweckiego, związał się z wybitnym kierownikiem starokonstantynowskiej i antonińskiej grupy POW – Wacławem Jaroszyńskim;

4) wykonując polecenia Jaroszyńskiego w latach 1930-1932 zajmował się działalnością szpiegowską, zbierał materiały na temat sytuacji w państwowych gospodarstwach rolnych, nastrojach chłopstwa itp.;

5) osobiście prowadził werbunek, a z wciągniętych do organizacji członków stworzył grupę. Do organizacji wciągnął Ciechockiego i innych.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

Udowodniono na podstawie zeznań Jaroszyńskiego (nr sprawy 1378-1380), Stanisława Kaweckiego (nr sprawy 1582-1583), Hrynczyszyna (nr sprawy 1620), Kowalczuka (nr sprawy 1650-1651) i Ciechockiego (nr sprawy 1644-1647).

21. Szepelski Włodzimierz Sylwestrowicz[xxxiii] – urodzony w 1893 r. we wsi Werborodyńce w rejonie starokonstantynowskim, rozkułaczony chłop, Polak, obywatel USRR, półanalfabeta, bezpartyjny, żonaty, mieszka we wsi Werborodyńce w rejonie starokonstantynowskim. Oskarżony jest o to, że:

1) wstąpił do POW na propozycję Wacława Jaroszyńskiego;

2) osobiście zwerbował do POW ośmiu kułaków ze wsi Werborodyńce;

3) kierował werborodyńską grupą POW do czerwca 1931 r., również po wywózce kułaków w dalszym ciągu utrzymywał dawne kontakty i kierował grupą;

4) prowadził zbiórkę materiałów o charakterze wojskowo-wywiadowczym, przekazując je do dyspozycji Jaroszyńskiego.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

22. Bednarewski Wacław Marcinowicz[xxxiv] – urodzony w 1899 r. we wsi Szerokówki w rejonie szargorodzkim, syn organisty, nauczyciel, wykształcenie wyższe, Polak, bezpartyjny, skazany na sześć miesięcy za niegospodarność, ostatnio pracował jako dyrektor szkoły w Niemiryńce w rejonie Gródka. Oskarżony jest o to, że:

1) był aktywnym członkiem POW w rejonie Gródka;

2) wykonując zadania kierownictwa POW zorganizował grupę powstańczą w Niemiryńce;

3) osobiście agitował do organizacji, werbując Korczmara, Winiarskiego i innych;

4) kierował zbiórką broni celem zorganizowania powstania w Niemiryńce;

5) prowadził działalność wywrotową na froncie kulturalnym, wychowując uczniów w duchu nacjonalistycznym.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

23. Brzozowski Józef Walerianowicz[xxxv] – urodzony w 1889 r. w Kozatynie w rodzinie urzędnika kolejowego, Polak, obywatel USRR, bezpartyjny, wykładowca Instytutu Pedagogicznego w Berdyczowie, dawniej aresztowany pod zarzutem szpiegostwa, zamieszkały w Berdyczowie. Oskarżony jest o to, że:

1) od 1931 r. należał do POW;

2) kierował grupami powstańczymi w rejonie berdyczowskim;

3) osobiście prowadził agitację, wciągając do POW Kowalskiego, Gilewicza i innych;

4) był bezpośrednio związany z okręgowym kierownictwem POW, w osobach Grygorowicza i Jankowskiego;

5) rozpowszechniał ulotki kontrrewolucyjne wśród polskiej ludności;

6) brał bezpośredni udział w zdobywaniu broni dla planowanego powstania.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

24. Potapczuk Zachary Jakubowicz[xxxvi] – urodzony w 1887 r., kułak, wysiedlony na Sybir z Berezowek w rejonie szepetowskim, Ukrainiec, bezpartyjny, obywatel USRR, nie karany. Oskarżony jest o to, że:

1) należał do POW, do której został zwerbowany na Syberii i skierowany do działalności powstańczej na Ukrainę;

2) osobiście zwerbował Jurkiewicza i innych do POW, tworząc grupę powstańczą we wsi Stołby;

3) przygotował grupową przeprawę do Polski zbiegłych kułaków – członków organizacji, w celu przeszkolenia w pracy dywersyjnej i powrotu do ZSRR dla działalności wywrotowej.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

25. Peredenko Piotr Sazonowicz[xxxvii] – urodzony w 1889 r. we wsi Józefówka w rejonie baranowskim, chłop średniorolny, wykształcenie podstawowe, (Ukrainiec?), żonaty, był sądzony za niegospodarność i skazany na półtora roku więzienia. Oskarżony jest o to, że:

1) był członkiem POW;

2) osobiście prowadził werbunek do organizacji, wciągając do niej czterech braci Kowalskich, Iwana Święcickiego, Wierzbickiego i innych;

3) stworzył grupę powstańczą w Józefówce i innych wsiach rejonu baranowskiego;

4) wykonując zadania organizacji jeździł na Wschodnią Syberię, gdzie zajmował się werbowaniem do POW kułaków i przymusowych przesiedleńców, w celu przerzucenia ich za granicę, gdzie przygotowywano ich do działalności terrorystycznej.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

26. Franczuk Dionizy Jurewicz[xxxviii] – urodzony w 1877 r., Ukrainiec, obywatel USRR, pracownik umysłowy, wykształcenie średnie, pochodzenie kułackie, ostatnio pracował jako technik w Rejonowym Komitecie Wykonawczym. Oskarżony jest o to, że:

1) od 1926 r. był członkiem Ukraińskiej Organizacji Wojskowej, w szeregach której prowadził działalność wywrotową;

2) w 1931 r. Adam Eysmont wciągnął go do POW;

3) prowadził werbunek do POW i tworzył powstańcze grupy organizacji, zwerbował Herza, Tomczakowskiego i Rubcowa;

4) przyjmował do pracy (Eysmonta i innych) członków POW przebywającym nielegalnie na terytorium radzieckim.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

27. Olszewski Medard Antonowicz[xxxix] – urodzony w 1900 r., Polak, bezpartyjny, obywatel USRR, pochodzenie średniackie, pracownik umysłowy, wykształcenie podstawowe, ostatnie miejsce pracy – księgowy UNR 99. Zamieszkały we wsi Krasula w rejonie baranowskim. Oskarżony jest o to, że:

1) był członkiem POW, wykonując polecenie POW wstąpił do pracy w UNR, gdzie zbierał materiały o charakterze wywiadowczym na temat przebiegu budownictwa UNR 99, które przekazywał następnie polskiemu wywiadowi,

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

Wykorzystano zeznania Wilhelma Balickiego (nr sprawy 1815) i Piotra Tunickiego (nr sprawy 1970-71, 2217).

28. Duchnowski Ludwik Marcinowicz[xl] – urodzony w 1907 r. we wsi Aleksandrówka w rejonie woronowickim, Polak, obywatel USRR, były członek Komsomołu, pracownik umysłowy, inspektor szkół polskich w urzędzie rejonowym, dyrektor szkoły siedmioletniej w Satrokonstantynowie. Oskarżony jest o to, że:

1) od 1930 r. należy do POW;

2) osobiście prowadził werbunek do POW, wśród:

a) studentów polskiego Technikum Pedagogicznego w Kijowie, wśród których znaleźli się: Janicki, Dobrzański i inni;

b) uczniów szkół i ludności polskiej, gdzie wciągnął Sołocińkiego, Gilewicza i innych;

3) prowadził działalność wywrotową na froncie kulturalno-oświatowym, prowadząc działalność zmierzającą do rozkładu ruchu pionierskiego, pod płaszczykiem likwidacji analfabetyzmu prowadził szowinistyczne wychowanie młodzieży;

4) utrzymywał kontakt organizacji z centralą kijowską.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

29. Tunicki Julian Mikołajewicz[xli] – urodzony w 1908 r., Polak, bezpartyjny, obywatel USRR, były członek KZMU, należący do kołchozu, wykształcenie wyższe, skazany za niegospodarność na osiem miesięcy prac przymusowych, zamieszkały we wsi Krasula w rejonie baranowskim. Oskarżony jest o to, że:

1) był członkiem POW;

2) pełnił obowiązki kuriera organizacji do kontaktów z polskimi organami wywiadowczymi, razem z Olszewskim kontaktował się z korecką komórką wywiadowczą;

3) wielokrotnie przeprawiał się do Polski, wykonując zadania organizacji, jak również w celach przemytniczych;

4) był agentem koreckiego wywiadu.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

Wykorzystano zeznania Jana Olszewskiego (nr sprawy 2024-25, 2229), Piotra Tunickiego (nr sprawy 2226-2228) i Wilhelma Balickiego (nr sprawy 1820).

30. Wilczyński Jan Wojciechowicz[xlii] – urodzony w 1909 r. w rejonie Koziatyńskim, pracownik umysłowy, nauczyciel szkoły polskiej w Berdyczowie, były członek KZMU, wykształcenie wyższe, miejsce zamieszkania Berdyczów. Oskarżony jest o to, że:

1) zwerbowany został do POW w 1921 r. w Kijowie w polskim Technikum Pedagogicznym przez rektora Wasilewskiego;

2) prowadził prężną działalność kontrrewolucyjną wśród młodzieży w Klubie Polskim w Kijowie i w fabryce „Czerwona Huta”;

3) w fabryce „CH” prowadził działalność szpiegowską;

4) dla wzmocnienia działalności POW w Berdyczowie i Starokonstantynowie, skierowany został do Berdyczowa, gdzie wszedł do kierownictwa organizacji;

5) osobiście prowadził werbowanie do POW, wciągając do niej Jakubowicza i Jabłońskiego, tworząc powstańczą grupę we wsi Gniazdowka;

6) rozprowadzał kontrrewolucyjne ulotki „Do braci Polaków”.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

31. Jan Fomicz Kaczurowski[xliii] – urodzony w 1912 r. we wsi Słobodka Krasiłowska w rejonie antonińskim, pochodzi z rodziny kułackiej, pracownik umysłowy, nauczyciel, Polak, obywatel USRR, były członek Komsomołu od 1931 r., ostatnie miejsce zamieszkania wieś Ledianka w antonińskim rejonie. Oskarżony jest o to, że:

1) od 1930 r. jest członkiem POW, do której wciągnął go Wacław Jaroszyński;

2) w ostatnich latach był jednym z najaktywniejszych członków grupy kontrrewolucyjnej we wsi Słobodka Krasiłowska i utrzymywał kontakt między członkami grup i Jaroszyńskim;

3) wysyłany był przez Jaroszyńskiego do nadzoru „Dnieprostroja”[xliv];

4) wypełniając polecenia Jaroszyńskiego wstąpił do Komsomołu, a będąc komsomolcem chronił członków grupy kontrrewolucyjnej pod naciskiem miejscowych aktywistów, jak również informował Jaroszyńskiego o wszystkich planach rady wiejskiej i organizacji komsomolskiej na wsi;

5) osobiście zwerbował do kontrrewolucyjnej organizacji [Witolda] Świderskiego i przygotował pewną ilość ludzi do POW.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

32. Celinkowski Marian Semenowicz[xlv] – urodzony w 1890 r., pochodzenie kułackie, wykształcenie podstawowe, niekarany, obywatel ZSRR, Polak, mieszkaniec wsi Ćmowki w rejonie szepetowskim. Oskarżony jest o to, że:

1) należał do POW;

2) osobiście zwerbował do organizacji kontrrewolucyjnej Jana Domańskiego i Mogielnickiego;

3) zbierał i przekazywał do polskiego wywiadu informacje o charakterze szpiegowskim o garnizonie i budownictwie wojennym w Szepetówce, za pośrednictwem kuriera Jana Olszewskiego;

4) wyraził zgodę na przejście do Polski w celu przygotowania się do pracy terrorystycznej.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

33. Polakiewicz Stanisław Iwanowicz[xlvi] – urodzony w 1897 r., Polak. obywatel ZSRR, pracownik umysłowy, były członek KP(b)U, usunięty z partii za ukrywanie faktu, iż służył w polskiej i petlurowskiej armii, ostatnio pracował na stanowisku inspektora szkół polskich w rejonowym urzędzie w Gródku. Oskarżony jest o to, że:

1) jest członkiem POW, do której został zwerbowany przez Jurżaka;

2) wciągnął do POW Sawickiego, Turżańskiego, Zagórewskiego, Nadwornego i Bełkota;

3) stał na czele grupy kontrrewolucyjnej w Oleszkowcach.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

34. Bielecki Antoni Adamowicz[xlvii] – urodzony w 1905 r. w Erewaniu, Polak, bezpartyjny, nie był karany, pochodzenie urzędnicze, ostatnio pracował jako nauczyciel szkoły polskiej w Szepetówce. Oskarżony jest o to, że:

1) jest członkiem POW od 1928 r.;

2) wchodził w skład kierownictwa POW w rejonie szepetowskim;

3) osobiście zajmował się werbowaniem nauczycielstwa do POW w całym rejonie, wciągając do kontrrewolucyjnej działalności Herza i Siennickiego;

4) prowadził robotę nacjonalistyczno-szowinistyczną, wychowując młodzież w duchu kontrrewolucyjnym i przygotowując w ten sposób młode kadry dla POW.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

35. Szulc Maria Stanisławowna[xlviii] – urodzona w 1908 r., Polka, obywatelka USRR, bezpartyjna, pracownik umysłowy, wychowywana za środki Polskiego Towarzystwa Dobroczynnego „Dobroczynność”, członek kółka religijnego „Żywa Róża”, nie była zatrzymywana ani sądzona, wykształcenie wyższe, jej siostra za kontrrewolucyjną działalność została skazana na karę śmierci, którą zamieniono na 10 lat więzienia. Ostatnio pracowała jako nauczycielka w Gródku. Oskarżona jest o to, że:

1) jest członkiem POW, do której została wciągnięta przez zastępcę dyrektora Instytutu – Mulkę;

2) po przybyciu do rejonu grodeckiego związała się z kierownikiem POW – Morżakiem i stanęła na czele grupy POW w szkole polskiej;

3) prowadziła werbunek do POW, wciągając do niej: Szklaruka, Kińczyk, Kukowskiego, Bielińską i innych;

4) zezwalała na wykorzystywanie swego mieszkania do spotkań konspiracyjnych, gdzie odbywały się zebrania kontrrewolucyjnej organizacji.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁA SIĘ DO WINY.

36. Tabeński Józef Iwanowicz[xlix] – urodzony w 1900 r., Polak, obywatel USRR, bezpartyjny, pracownik umysłowy, pochodzenie chłopskie, zajmował się przemytem, wykształcenie średnie, nie karany, ostatnie miejsce pracy – dyrektor szkoły w rejonie grodeckim. Oskarżony jest o to, że:

1) w 1932 r., zwerbowany przez Morżaka, wstąpił do POW;

2) osobiście prowadził werbunek do POW, wciągając do niej 5 osób: Kaczurowskiego, Wysoczańskiego, Medlakowskiego i innych;

3) stał na czele grupy kontrrewolucyjnej w Felsztynie;

4) brał udział w zebraniach kierownictwa POW w rejonie grodeckim;

5) był odpowiedzialny za kontakt z okręgowym centrum POW, w osobach Grygorowicza i przewoził dla grupy grodeckiej ulotki o treści kontrrewolucyjnej;

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

37. Zając Józef Mikołajewicz[l] – urodzony w 1904 r., Polak, bezpartyjny, obywatel USRR, ostatnio pracował jako sekretarz polskiego Technikum Pedagogicznego w Płoskirowie. Oskarżony jest o to, że:

1) jest członkiem POW, do której wstąpił w 1933 r.;

2) brał udział w zebraniach kierownictwa POW w Płoskirowie;

3) rozpracowywał środowisko studenckie, celem zwerbowania nowych osób do organizacji.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

38. Krzywański Józef Adamowicz[li] – urodzony w 1914 r. we wsi Zełennoje w rejonie wołoczyńskim, Polak, członek LKSM, słuchacz Polskiego Technikum Pedagogicznego. Oskarżony jest o to, że:

1) jest członkiem POW od 1930 r.;

2) brał udział w zebraniach aktywu płoskirowskiej grupy POW;

3) rozpracowywał młodzież, wciągając ją do organizacji.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

39. Bojakowska Jadwiga Kazimierowna[lii] – urodzona w 1904 r. w Berdyczowie, Polka, obywatelka USRR, bezpartyjna, pracownik umysłowy, wykształcenie średnie, nauczyciel w szkole polskiej w Płoskirowie. Oskarżona jest o to, że:

1) była członkiem POW i wchodząc w skład aktywu POW w Płoskirowie, była odpowiedzialna za kontakty między członkami POW w Kijowie i Płoskirowie;

2) ucząc się w polskich szkołach w Kijowie, wykonywała zadania POW, będąc łączniczką z kierownictwem POW na Ukrainie;

3) wchodziła w skład aktywu POW w Płoskirowie i brała udział w kierowaniu i kontaktach z powstańczymi grupami zarówno w samym Płoskirowie, jak i we wsi Szaroweczka.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁA SIĘ DO WINY.

40. Kowalczuk Borys Filipowicz[liii] – urodzony w 1895 r. we wsi Beregielince w rejonie antonińskim, pochodzenie chłopskie, robotnik, narodowość ukraińska, obywatel USRR, półanalfabeta, nieżonaty, bezpartyjny, mechanik w starokonastantynowskim młynie, wcześniej zarządca młyna. Oskarżony jest o to, że:

1) był członkiem POW, do której został zwerbowany w 1921 r. przez pułkownika Antoniego Kaweckiego;

2) w latach 1921-24 wykonując polecenia Kaweckiego, zbierał materiały wojskowo-wywiadowcze;

3) na przełomie lat 1923/24 ukrywał we własnym mieszkaniu agenta polskiego wywiadu – Kaweckiego;

4) od 1931 r. związany był z jednym z najaktywniejszych członków kierownictwa konstantynowskiej grupy POW – Balickim;

5) wykonując polecenia Balickiego, w latach 1931-1932 zbierał materiały o nastrojach chłopstwa i jego stosunku do spraw kolektywizacji i kontyngentów,

6) rozpracowywał środowisko chłopskie, celem pozyskania nowych członków dla organizacji.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

41. Cichocki Bolesław Michałowicz[liv] – urodzony w 188[?] we wsi Sobkowce w rejonie teofipolskim, pochodzenie kułackie, kierownik selekcji bydła rozpłodowego w kołchozie im. Dąbala[lv], narodowość polska, obywatel USRR, bezpartyjny, od 1915 do 1920 r. mieszkał w Ameryce, zamieszkały we wsi Antoniny. Oskarżony jest o to, że:

1) był członkiem POW, do której wstąpił pod koniec 1920 r.;

2) wykonując zadania Jaworskiego – członka POW, zajmował się działalnością wywiadowczą na rzecz Polski;

3) osobiście prowadził zaciąg do POW, do której zwerbował kułaków: I. Tychomirskiego i E. Rybaczuka.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

42. Kawecka Pelagia Wincentowna[lvi] – urodzona w 1895 r. w Polsce w rodzinie zarządcy majątku, Polka, obywatelka USRR, półanalfabetka, rozwiedziona, ma trzech braci w Polsce, dwóch z nich: Antoni Kawecki i Jan Kawecki pracują w II wydziale polskiego Sztabu Generalnego, zamieszkała we wsi Skoworodki w rejonie starokonstantynowskim. Oskarżona jest o to, że:

1) była członkiem POW, do której została wciągnięta przez swego brata – Antoniego Kaweckiego;

2) w latach 1921-1924 wraz z byłym mężem Iwanem Hrynczyszynem oraz członkami POW – Kowalczukiem i Jaworskim zajmowała się działalnością wywiadowczą na korzyść Polski;

3) podejmowała u siebie w mieszkaniu przybywającego z Polski – Antoniego Kaweckiego;

4) w latach 1929-1931 uczestniczyła w działalności grupy kontrrewolucyjnej we wsi Skoworodki w rejonie starokonstantynowskim, na czele której stał jej były mąż Iwan Hrynczyszyn;

5) wykorzystywana była przez grupę POW do prowadzenia agitacji antysowieckiej wśród kobiet wsi Skoworodki, aktywnie uczestniczyła w strajkach marcowych w 1930 r.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁA SIĘ DO WINY.

Wykorzystano zeznania Hrynczyszyna (nr sprawy 1623, 1624), Kaweckiego (nr sprawy 1651), Jaroszyńkiego (nr sprawy 1348), Kowalczuka (nr sprawy 1648-1649).

43. Lubicki Michał Andrzejewicz[lvii] – urodzony w 1895 r. w Białymstoku, obywatel USRR, bezpartyjny, wykształcenie podstawowe, mistrz szewski, nie karany, miejsce zamieszkania – Starokonstantynów. Oskarżony jest o to, że:

1) był członkiem POW;

2) wykonując polecenia POW zbierał informacje o charakterze szpiegowskim w starokonstantynowskim garnizonie i przekazywał materiały członkowi kierownictwa POW w Starokonastantynowie – Żaczkowi;

3) prowadził agitację kontrrewolucyjną wśród czerwonoarmistów w pułku wojsk zmechanizowanych.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

44. Szklaruk Piotr Matwiejewicz[lviii] – urodzony w 1906 r., obywatel USRR, pracownik umysłowy, nauczyciel w szkole polskiej, członek Komsomołu w latach 1924-1931, student Polskiego Instytutu Pedagogicznego w Kijowie, zamieszkały w Gródku. Oskarżony jest o to, że:

1) był członkiem POW;

2) prowadził aktywną działalność kontrrewolucyjną wśród ludności polskiej i wychowywał dzieci w duchu kontrrewolucyjnym;

3) rozpracowywał poszczególne osoby, przygotowując je do udziału w kontrrewolucyjnej organizacji;

4) uczestniczył w zebraniach aktywu POW.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

45. Niebyłowski Edward Józefowicz[lix] – urodzony w 1889 r. w Żytomierzu, pochodzenie mieszczańskie, wykształcenie średnie, Polak, bezpartyjny, zamieszkały w Berdyczowie, w 1922 r. aresztowany pod zarzutem działalności rewolucyjnej, w 1930 r. odpowiedział przed sądem z art. 99 Kodeksu Karnego USRR – uniewinniony, buchalter w zakładach wytwarzania podkładów kolejowych. Oskarżony jest o to, że:

1) jest członkiem POW i wchodził w skład berdyczowskiego kierownictwa;

2) osobiście zwerbował do organizacji Bakanowskiego;

3) kontaktował się z kierownictwem okręgowym w osobach Grygorowicza i Jankowskiego;

4) wykonując zadania kierownictwa, pod przykrywką Związku Myśliwskiego gromadził broń dla organizacji.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

46. Winiarski Marcin Iljewicz[lx] – urodzony w 186[?], rozkułaczony chłop, członek kółka religijnego, zamieszkały w Niemiryńce w rejonie gródeckim, oskarżony jest o to, że:

1) był członkiem POW;

2) osobiście werbował nowych członków POW, do której wciągnął trzy osoby;

3) gromadził broń na wypadek powstania.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

47. Korczmar Gabriel Józefowicz[lxi] – urodzony w 1896 r., chłop średniorolny, członek organizacji religijnej, obywatel USRR, zamieszkały w Niemiryńce. Oskarżony jest o to, że:

1) jest członkiem POW;

2) wciągnął do POW dwie osoby;

3) posiadał w domu broń.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

48. Domański Jan Walentynowicz[lxii] – urodzony w 1891 r. we wsi Smołki w szepetowskim rejonie, chłop indywidualny, średniak, Polak, obywatel USRR, zgodnie z art. 54-10 zesłany na trzy lata na Sybir, skąd nielegalnie powrócił. Oskarżony jest o to, że:

1) zesłany w marcu 1930 r. na Sybir, uciekł z zesłania i przebywał nielegalnie na Ukrainie;

2) był członkiem POW, do której zwerbował go Celinkowski;

3) zgodził się wyjechać do Polski, aby następnie powrócić celem działalności szpiegowskiej na terenach USRR.

Tj. przestępstwa przewidziane w art. 54-4, 54-6 i 54-11 Kodeksu Karnego USRR.

PRZYZNAŁ SIĘ DO WINY.

Na podstawie zgromadzonego materiału

PROPONUJE SIĘ:

Wyniki śledztwa nr 6675 skierować do rozpatrzenia przez sądową trójkę przy kolegium GPU USRR, z propozycją zastosowania wobec oskarżonych następujących sankcji:

1. Grygorowicz Andrzej Jakubowicz – uwięzić w łagrze na okres 10 lat.

2. Pakulski Ryszard Antonowicz – uwięzić w łagrze na okres 10 lat.

3. Turżański Henryk Adamowicz – uwięzić w łagrze na okres 10 lat.

4. Jankowski Kazimierz Stanisławowicz – uwięzić w łagrze na okres 10 lat.

5. Jaroszyński Wacław Aleksandrowicz – najwyższy wymiar kary – rozstrzelanie.

6. Ryszko Kazimierz Franciszkiewicz – najwyższy wymiar kary – rozstrzelanie. -

7. Tunicki Piotr Mikołajewicz – najwyższy wymiar kary – rozstrzelanie.

8. Jakuszewski Aleksander Kornelewicz – najwyższy wymiar kary – rozstrzelanie.

9. Titow Paweł Szymonowicz (Waliszczak Andrzej Józefowicz) – uwięzić na okres 10 lat.

10. Gilewicz Antoni Karolowicz – uwięzić na 10 lat.

11. Eysmont Marian Wiktorowicz – uwięzić w obozie na 8 lat.

12. Morżak Piotr Adamowicz – uwięzić w obozie na 8 lat.

13. Szostak Michał Antonowicz – uwięzić w obozie na 5 lat.

14. Duma Piotr Iwanowicz – uwięzić w obozie na 5 lat.  

15. Strutyński Ilja Leonowicz – uwięzić w obozie na 5 lat.

16. Gold Jakub Abramowicz – uwięzić w obozie na 5 lat.

17. Żydkiewicz Kazimierz Fedorowicz – uwięzić w obozie na 5 lat.

18. Kawecki Stanisław Wincentowicz – uwięzić w obozie na 5 lat.

19. Hrynczyszyn Iwan Abramowicz – uwięzić w obozie na 5 lat.

20. Jaworski Jan Laurentowicz – uwięzić w obozie na 5 lat.

21. Szepelski Włodzimierz Sylwestrowicz – uwięzić w obozie na 5 lat.

22. Bednarewski Wacław Marcinowicz – uwięzić w obozie na 5 lat.

23. Brzozowski Józef Walerianowicz – uwięzić w obozie na 5 lat.

24. Potapczuk Zachary Jakubowicz – uwięzić w obozie na 5 lat.

25. Peredenko Piotr Sazonowicz – uwięzić w obozie na 5 lat.

26. Franczuk Dionizy Jurewicz – uwięzić w obozie na 5 lat.

27. Olszewski Medard Antonowicz – uwięzić w obozie na 5 lat.

28. Duchnowski Ludwik Marcinowicz – uwięzić w obozie na 5 lat.

29. Tunicki Julian Mikołajewicz – uwięzić w obozie na 5 lat.

30. Wilczyński Jan Wojciechowicz – uwięzić w obozie na 5 lat.

31. Kaczurowski Jan Fomicz – uwięzić w obozie na 3 lata.

32. Celinkowski Marian Semenowicz – uwięzić w obozie na 3 lata.

33. Polakiewicz Stanisław Iwanowicz – uwięzić w obozie na 3 lata.

34. Bielecki Antoni Adamowicz – zesłać na 5 lat.

35. Szulc Maria Stanisławowna – zesłać na 5 lat.

36. Tabeński Józef Iwanowicz – zesłać na 5 lat.

37. Zając Józef Mikołajewicz – zesłać na 5 lat.

38. Krzywański Józef Adamowicz – zesłać na 5 lat.

39. Bojakowska Jadwiga Kazimierowna – zesłać na 3 lata.

40. Kowalczuk Borys Filipowicz – zesłać na 3 lata.

41. Cichocki Bolesław Michałowicz – zesłać na 3 lata.

42. Kawecka Pelagia Wincentowna – zesłać na 3 lata.

43. Lubicki Michał Andrzejewicz – zesłać na 3 lata.

44. Szklaruk Piotr Matwiejewicz – zesłać na 3 lata.

45. Niebyłowski Edward Józefowicz – uwięzić w obozie na okres 3 lat.

46. Winiarski Marcin Iljewicz  – uwięzić w obozie na 3 lata warunkowo.

47. Korczmar Gabriel Józefowicz – uwięzić w obozie na okres 3 lat.

48. Domański Jan Walentynowicz – uwięzić w obozie na okres 3 lat.

Uwaga:

1. W stosunku do oskarżonych: Wilhelma Balickiego, Jana Olszewskiego, Józefa Żaczka i Jarosława Petruszewicza, materiały śledcze wyłączono z tejże sprawy i odesłano do wydziału specjalnego, celem dalszych czynności śledczych.

2. Wszyscy wyżej wymienieni oskarżeni w liczbie 48 osób, przekazani zostają do „trójki sądowej”.

Pełnomocnik

Tajnego Wydziału Politycznego

Pogrebiński[lxiii]

[podpis odręczny]

Wyrażam zgodę:

Naczelnik

Służb Specjalnych

[Solomon] Bruk

[podpis odręczny]

Naczelnik

Tajnego Wydziału Politycznego

[Izajasz] Babicz

[podpis odręczny]

Sporządzono: 23 lutego 1934 r. w Winnicy

Oryginał, maszynopis w języku rosyjskim.

DA SBU, fond materiałów drukowanych, spr. 78, k. 1-102.

Powrót