Abraham Nahum Polak,
 CHAZARIA
Dzieje królestwa żydowskiego w Europie

Z hebrajskiego przełożył  
oraz przedmową poprzedził

KRZYSZTOF DAWID MAJUS

Przemyśl 2015  s. 540

ISBN 978-83-60374-20-7

 

 

   Kim byli mieszkańcy wczesnośredniowiecznego Królestwa Chazarii? Czy były to tylko plemiona tureckie, które z czysto politycznych powodów przyjęły judaizm, jak twierdzą niektórzy uczeni? Czy może, jak wykazują inni, był to etniczno-religijny konglomerat składający się z tak zróżnicowanych pod względem narodowym i religijnym ludów, jak Alanowie, Goci, Oguzowie, Bułgarzy, Madziarzy, Pieczyngowie i Słowianie, scalony w jeden byt państwowy przez przybyłą ze wschodu pierwszą falę mongolskich nomadów? Czy może wreszcie wygnani ze swej ojczyzny nad Jordanem Żydzi, którzy natchnęli swą religią władców tego tak wyjątkowego pod każdym względem tworu, jakim było Królestwo Chazarii? A może w mniejszym lub większym stopniu prawdziwe są wszystkie te tezy? Na te i inne, niemniej intrygujące pytania, próbuje w swej książce odpowiedzieć w niezwykle kreatywny i pionierski sposób wybitny izraelski historyk Abraham Polak.

     Książka Abrahama Nahuma Polaka, nosząca w języku hebrajskim tytuł Kazarija. Toldot mamlacha jehudit be-Ejropa czyli Chazaria. Dzieje żydowskiego królestwa w Europie, jest  wspólną publikacją zasłużonego dla izraelskiej literatury jerozolimskiego Instytutu im. Bialika oraz wydawnictwa „Masada”, mieszczącego się w owym czasie w Tel Awiwie przy ulicy Lilienblum 33. Po raz pierwszy książka trafiła do księgarń w I kwartale roku 1943, czyli w czasach, gdy władzę mandatową w ówczesnej Palestynie sprawowali z ramienia Ligi Narodów Brytyjczycy, w Europie dokonywała się zagłada narodu żydowskiego, a pancerne kolumny niemieckiego Afrika Korps dzieliło od Jerozolimy i Tel Awiwu zaledwie kilkaset kilometrów.

     Pierwsze wydanie Chazarii zostało wydrukowane w Drukarni Spółdzielczej „Achdut” [Jedność] mieszczącej się przy ulicy Lilienblum w Tel Awiwie. Liczyło 355 stron, obejmowało wstęp autora, 9 rozdziałów, trzy aneksy oraz zespolony indeks rzeczowy, geograficzny i osobowy. Drugie, poprawione wydanie ukazało się w roku 1944 i było w zasadzie wierną kopią pierwszego.

     Dokonano jedynie korekty zauważonych w pierwszym wydaniu błędów. Druk wykonała tym razem drukarnia „Madpis” [Drukarz] I. Zilberberga mieszcząca się przy ul. HaSzuk 34 w Tel Awiwie. Wydanie trzecie – i jak dotąd ostatnie – ukazało się już w niepodległym Izraelu w roku 1951. Liczyło 365 stron, gdyż zostało uzupełnione o czwarty, niewystępujący w dwóch poprzednich wydaniach aneks, poświęcony początkom i pochodzeniu języka jidysz. Wydrukowano je w drukarni wydawnictwa „Masada”. Wszystkie trzy wydania noszą imiona autora w formie skróconej: Ab. N. Polak.

     Dzieło Abrahama Nahuma Polaka nie zostało dotąd jeszcze przetłumaczone z hebrajskiego na żaden inny język, choć cytowane jest w prawie każdej poważniejszej pracy o Chazarach.

     Niniejsze tłumaczenie zostało dokonane na podstawie trzeciego, poprawionego i rozszerzonego wydania z roku 1951. Uzupełnione artykułem Hitgajrut ha-Kozarim czyli Konwersja Chazarów na judaizm, napisanym przez autora książki w roku 1941 i opublikowanym w dwóch kolejnych zeszytach kwartalnika poświęconego badaniom dziejów Izraela „Zion”5.

 

 

 

 

 

Spis treści

 

 

 

 

 

PRZEDMOWA

7

 

 

 

 

WSTĘP

29

 

 

 

 

Rozdział I.

 

 

 

 

 

     POCHODZENIE CHAZAROW

53

 

          1. Pierwsze wzmianki

53

 

          2. Najdawniejsze dzieje chazarskich stepów

60

 

          3. Kim byli Chazarowie?

76

 

          4. Nazwa i pochodzenie

89

 

 

 

 

Rozdział II.

 

 

 

 

 

     KROLESTWO CHAZAROW

95

 

          1. Step

95

 

          2. Lasy

119

 

          3. Rola Chazarów w handlu międzynarodowym

129

 

 

 

 

Rozdział III.

 

 

 

 

 

     CHAZAROWIE PRZED PRZYJĘCIEM JUDAIZMU

139

 

 

 

 

Rozdział IV.

 

 

 

 

 

     RELIGIE MONOTEISTYCZNE W KRAJU CHAZAROW

153

 

          1. Pojawienie się Żydów

153

 

          2. Żydzi Krymu i Półwyspu Tamańskiego

161

 

          3. Pismo hebrajskie a języki Chazarii

175

 

          4. Tatowie

178

 

          5. Inni Żydzi

185

 

          6. Chrześcijaństwo

189

 

          7. Islam

197

 

 

 

 

Rozdział V.

 

 

 

 

 

     KONWERSJA NA JUDAIZM

199

 

          1. Od „religii Abrahama” do judaizmu

199

 

          2. Religia a polityka

210

 

          3. Zakres konwersji na judaizm

214

 

          4. Żydowskie gminy chazarskie

222

 

 

 

 

Rozdział VI.

 

 

 

 

 

     KROLOWIE ZJUDAIZOWANI

243

 

          1. Królestwo

243

 

          2. Od spokoju do niepokojów

246

 

          3. Wyjście z kryzysu

256

 

          4. Koniec, którego nie było

268

 

 

 

 

Rozdział VII.

 

 

 

 

 

     PAŃSTWO ŻYDOWSKIE

281

 

          1. Krzepnięcie żydowskiego charakteru Chazarii

281

 

          2. Zmiany granic

283

 

               Granica zachodnia

284

 

               Granica północna

290

 

               Granica wschodnia

295

 

               Granica południowa (na Kaukazie).

296

 

     3. Emigracja żydowska na zachód

299

 

     4. Monety

311

 

     5. Ruchy mesjańskie

314

 

     6. Wolni Żydzi za Sambationem

318

 

 

 

 

Rozdział VIII.

 

 

 

 

 

     UNICESTWIENIE

325

 

 

 

 

Rozdział IX.

 

 

 

 

 

     LOSY CHAZARSKICH ŻYDOW

335

 

          1. Wyparcie przeszłości.

335

 

          2. Masowa emigracja na zachod.

340

 

          3. Pochodzenie Żydow „wschodnich”

347

 

          4. Żdzi, ktorzy pozostali w Chazarii

364

 

 

 

 

ANEKSY

 

 

          A. Opisy obozu Itil

375

 

          B. Chazaria w innych źrodłach

396

 

          C. Tworzenie żydowskich osad w Polsce i na Litwie

408

 

          D. Kwestie związane z początkami języka jidysz

427

 

          E. Artykuł „Konwersja Chazarów na judaizm”

437

 

INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH

491

 

INDEKS PLEMION I NARODOW

511

 

INDEKS OSOB

519