NOWOŚCI WYDAWNICZE Z UKRAINY
DZIEJE ukrainy publikacje dostępne w Bibliotece PWIN)
	Ковалевська Ольга Таємниці козацьких портретів [Kowalewska Olha, Tajemnice portretów kozackich] Kijów 2019, 288 s. Publikacja zawiera dziesięć szkiców z dawnej i współczesnej historii ikonografii wybitnych ukraińskich hetmanów, pułkowników, dowódców sotni oraz ich matek i żon. W zachwycającej formie czytelnikom proponowane jest poznanie, prawdziwego Iwana Mazepy na podstawie zachowanych portretów. Czytelnik może zastanowić się czy na pewno Piotr Doroszenko wygląda tak jak był malowany przez artystów, oraz może dowiedzieć się dlaczego Iwana Samojłowycza przedstawiano z zamkniętymi oczami. W książce wyjaśniono kim właściwie był Iwan Gonta, a także opisano jaką miała być na portrecie poważna żona hetmana czy pułkownika, i dlaczego odbywała się podmiana portretów.
	Михайло Грушевський.Студії та джерела, Книга І, [MychajłoHruszewski.Studia i źródła, t. I], pod. red. ŁarysyBiłyk, Kijów 2018, 512 s. Zbiór zawiera artykuły poświęcone badaniom archeograficznym i historycznym Mychajła Hruszewskiego, działaniom organizacyjnym naukowca w tworzeniu ośrodków badawczych w imperiach Austro-Węgierskim (Lwów) i Rosyjskim (Kijów), procesowi przygotowania czwartego tomu „Historii Ukrainy-Rusi”, a także jego roli w akademickiej historiografii europejskiej. W źródłach opublikowano listy Ołeksandra Łotockiego, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli kolonii ukraińskiej w Petersburgu, wcześniej niepublikowany list do Komitetu Zagranicznego Ukraińskiej Partii Socjalistów-Rewolucjonistów do Mychajła Hruszewskiego, listy ukraińskiego naukowca do Arkadija Laszczenki w Petersburgu, a także wspomnienie o Hruszewskim w sprawie-formularzu Fedora Sawczenki.
	Михайло Грушевський.Студії та джерела, Книга ІI, Київ 2018 [MychajłoHruszewski.Studia i źródła, t. II], pod. red. Ihora Hyrycza, Kijów 2018, 488 s. Zbiór zawiera artykuły poświęcone działalności archeograficznej Mychajła Hruszewskiego w Towarzystwie Naukowym im. Szewczenki we Lwowie, działaniami organizacyjnymi naukowca w Ukraińskiej Akademii Nauk i jego roli w kształtowaniu koncepcji UWAN, współpracy z Ukraińską Partią Socjalistów-Rewolucjonistów – jak znalazło to odzwierciedlenie we wspomnieniach i źródłach epistolarnych oraz jej udział w tworzeniu wystawy poświęconej pamięci Wołodymyra Antonowycza w Kijowie w 1928 r. jako składnik narodowego panteonu. W książce dokładnie przeanalizowano twórczość artystyczną (utwory prozą) historyka, wpływ Mychajła Hruszewskiego na czeskich intelektualistów i omówiono wspomnienia o nim na łamach czasopisma „Ukraiński historyk”. W źródłach, opublikowano listy Hruszewskiego z archiwum Rosyjskiej Akademii Nauk do E. Radłowa, W. Myroliuba, M. Lemke, W. Mjakotina, B.Markowycza. Wydrukowano listy Natalii Romanowicz i Łuki Harmatija do Hruszewskiego, a także listy Mykoły Halia do Wołodymyra Doroszenka na temat procesu przygotowania „Wybranych prac”Mychajła Hruszewskiego, opublikowanych w Nowym Jorku w 1960 roku.
	Михайло Зубрицький Зібрані твори і матеріали у трьох томах. Т. 3. Газетні публікації, етнографічні та архівні матеріали. [Mychajło Zubrycki, Zebrane prace i materiały w trzech tomach. T. 3. Publikacje gazetowe, materiały etnograficzne i archiwalne] Lwów 2019, 1024 s. Publikacja zawiera spuściznę naukową greckokatolickiego proboszcza w karpackiej wsi Mszaniec ks. Mychajły Zubryckiego / Zubrzyckiego (1856-1919), wybitnego badacza dziejów Bojkowszczyzny, długoletniego członka Towarzystwa Naukowego im. Tarasa Szewczenki. Zubrycki pozostawił po sobie ogromny dorobek pisarski, składający się z jego autobiografii, a także listów, prac naukowych i artykułów publicystycznych. Niniejszy tom został poprzedzony wstępem autorstwa wybitnego współczesnego ukraińskiego historyka emigracyjnego, redaktora prestiżowego czasopisma ukrainoznawczego „Harvard Ukrainian Studies”, prof. Franka Sysyna. Książka zawiera artykuły o sprawach bieżących wsi lub całego regionu, które pojawiły się w gazetach w postaci zwięzłych informacji. Publikacja zawiera materiały etnograficzne, które były opublikowane nie tylko w gazetach, ale także w zbiorach naukowych. Zawiera również rękopiśmienne materiały archiwalne, które są publikowane po raz pierwszy. Dużym ułatwieniem dla badaczy są zamieszczone na końcu książki indeksy – osobowy i geograficzny.
	Костянтин Івангородський Етнічна історія східних слов`ян у сучасній історіографії (український, білоруський і російський дискурси) [Kostiantyn Iwanhorodskyj, Etniczna historia wschodnich Słowian we współczesnej historiografii (dyskurs ukraiński, białoruski i rosyjski), Czerkasy 2018, 422 s. W monografii rozpatrywano naukowe rozumienie genezy i etnicznej historii wspólnot wschodnich Słowian przed „epoką mongolską” we współczesnej historiografii ukraińskiej, rosyjskiej i białoruskiej. Przeprowadzono wszechstronną analizę porównawczą refleksji historiograficznej przez współczesnych badaczy rozwoju nauki historycznej okresu postradzieckiego. Szczególną uwagę zwrócono na najnowsze koncepcje historyczne i etnologiczne dotyczące przeszłości wschodniosłowiańskiej, zaproponowane w ostatnich dekadach przez historyków ukraińskich, rosyjskich i białoruskich. Porównywano z nimi również hipotezy etno-historyczne konstruowane przez przedstawicieli pokrewnych dyscyplin (lingwistów, antropologów, genetyków).
	Юрій Степанчук, Образ Богдана Хмельницького в новітній українській та зарубіжній історіографії [Jurij Stepanczuk, Obraz Bogdana Chmielnickiego w nowoczesnej ukraińskiej i zagranicznej historiografii], Winnica 2018, 572 s. W monografii na podstawie kompleksowego studium porównawczego współczesnej historiografii (ukraińskiej, polskiej i rosyjskiej) przeanalizowano koncepcję życia i działalności Bogdana Chmielnickiego - jednej z kluczowych postaci historii nowożytnej Ukrainy i Europy Wschodniej. Książka składa się z trzech rozdziałów: w pierwszym opisano obraz Bogdana Chmielnickiego w nowożytnej historiografii ukraińskiej, w drugim współczesne polskie interpretacje, a w trzecim w interpretacji rosyjskich historyków. W publikacji umieszczono bogatą literaturę poświęconą ukraińskiemu hetmanowi.
	ARCHIWUM Książki z Ukrainy z poprzednich lat
	ТАРАС РОМАНЮК Ярослав Пастернак [TARAS ROMANIUK, Jarosław Pasternak, Lwów 2018] 424 s. Wśród wybitnych postaci na Ukrainie Jarosław Pasternak zajmuje ważne miejsce. Jego wkład w rozwój nauki archeologicznej mierzy się poprzez lata owocnej pracy, dziesiątki przeprowadzonych wypraw terenowych, znaczną ilość wydanych książek, artykułów i sprawozdań. Dla współczesnych badaczy spuścizna naukowca jest podstawą do dalszych studiów nad przeszłością Ukrainy. Na przykładzie biografii Jarosława Pasternaka można śledzić skomplikowane losy ukraińskich intelektualistów pod koniec XIX wieku do pierwszej połowy XX wieku. Urodził się w Monarchii Austro-Węgierskiej, tytuł doktora archeologii otrzymał na Uniwersytecie Karola w Pradze (Czechy), pracował zawodowo w II Rzeczpospolitej, ostatnie lata życia spędził w Kanadzie tam też zmarł. Jarosław Pasternak przeżył ciekawe i długie życie, poznał smutek strat oraz radość osiągnięć, ale jego dorobek naukowy jeszcze nie został doceniony.
	Ігор Чорновол, Українська фракція Галицького крайового сейму. [IhorCzornowoł, Ukraińska frakcja Galicyjskiego Sejmu Krajowego], Lwów 2018, s. 370. W książce przedstawiono jedną z najbardziej jaskrawych stron ukraińskiego parlamentaryzmu, a mianowicie działalność „Ruskiego klubu” Galicyjskiego Sejmu, który był główną trybuną prezentacji nie tylko polskich, ale i ukraińskich interesównarodowych, rozpoczynając od 1861 r. aż do I wojny światowej. Zainteresowani znajdą w książceróżnorodneinformacje o Sejmie: statystykę, retropolitykę, biogramy 199 ukraińskich posłów (właśnie tylu deputowanych przedstawiało ukraiński naród w Sejmie), wyborcze technologie XIX w., sejmowe karykatury, żarty i poezję, a nawet pojedynki między deputowanymi.
	Слідчо-наглядові справи Тараса Шевченка. Корпус документів (1847-1859). [Śledczo-nadzorcze sprawy Tarasa Szewczenki. Zbiór dokumentów (1847-1859).] Kijów 2018, s. 880. Spis treści Поет і держава: спроба конфігурації ………..….……………………………………IХ Слідчо-наглядові справи у документальній та археографічній шевченкіані…..ХХХІХ Археографічні засади підготовки видання ..…………………………………….СХIII Скорочення та абревіатури ….……………………………………………………СХХV Слідчо-наглядові справи 1847-1859 …..………………………………………………..1 Перелік документів …………………………………………………………………….3 I. Справа Третього відділення власної й. і. в. канцелярії „Про Украйно-слов'янське товариство”, частина 6: „Про художника Шевченка” (1847-1859; 1862) …39 II. Справа Інспекторського департаменту Військового міністерства за відношенням керуючого Імператорською головною квартирою про призначення на службу рядовим з правом вислуги художника Санкт-Петербурзької академії мистецтв Шевченка за обурливі вірші (1847; 1850; 1856) …………………………………..133 III. Справа штабу Окремого Оренбурзького корпусу про призначення на службу рядовим колишнього художника Санкт-Петербурзької академії мистецтв Тараса Шевченка із встановленням за ним якнайсуворішого нагляду; з листуванням щодо знайдених у нього листів, творів і малюнків, за що його переведено в роти батальйону № 1, розташовані в Новопетровському укріпленні (1847-1852) …….……………….175 IV. Справа Третього відділення власної й. і. в. канцелярії про рядового Шевченка, колезького секретаря Левицького і магістра Головка (1850-1852; 1855) .267 V. Справа Комендантського управління Новопетровського укріплення про прибуття з Уральська рядового Оренбурзького лінійного № 1 батальйону Тараса Шевченка, відданого на військову службу „з політичних злочинців” (1850-1851) ..343 VI. Справа Комендантського управління Новопетровського укріплення про відправлення рядового Оренбурзького лінійного № 1 батальйону Тараса Шевченка до батальйонного штабу в м. Уральськ (1857) …………………………………………351 VII. Справа Канцелярії московського військового генерал-губернатора про рядового Оренбурзького батальйону Шевченка (1857-1858) ………………………..367 VIII. Справа Міністерства Імператорського двору про дозвіл звільненому з військової служби художникові Тарасу Шевченку проживати в Петербурзі для відвідування класів Академії за поданням президента Академії мистецтв (1857-1859) ……………………………………………………………………………………………..377 IX. Справа Канцелярії чернігівського губернатора за відношенням санкт-петербурзького обер-поліцмейстера про встановлення поліцейського нагляду за „призначеним в академіки” Тарасом Шевченком (1859) …………………………….395 X. Справа Канцелярії київського губернатора про встановлення суворого нагляду за прибуттям Тараса Шевченка, який навчається в Академії мистецтв та за успіхи в гравіюванні „призначений в академіки” (1859) …………………………….401 XI. Справа Канцелярії київського військового, подільського і волинського генерал-губернатора про встановлення таємного нагляду за академіком Тарасом Шевченком, який прибув у Київську губернію (1859) ……………………………….417 Додатки ………………………………………………………………………………….427 1. Документи родини лубенського протопопа Якова Оріховського та значкового товариша Лубенського полку Михайла Оріховського (1706-1771), зібрані Тарасом Шевченком під час археографічних експедицій ……………………………………...429 2. Зведений реєстр листів та інших матеріалів, вилучених під час обшуків у Тараса Шевченка у квітні 1847 та у квітні 1850 рр. (кореляційна таблиця, коментарі) ...441 3. Документи до історії архівної шевченкіани (1918-1958) (факсиміле) …….463 Довідковий апарат……………………………………………………………563 Коментарі …………………………………………………………………….565 Анотований покажчик імен…………………………………………………625 Покажчик географічних назв……………………………………………………..659 Перелік архівних справ, рукописів та публікацій документів …………………….665 Перелік використаних архівних і музейних фондів та літератури ………………..671 Зведений хронологічний реєстр документів ………………………………..683
	Тетяна Таїрова-Яковлева Повсякдення, дозвілля і традиції козацької еліти Гетьманщини. [Tetiana Tajirowa-Jakowlewa, Codzienność, czas wolny i tradycje kozackiej elity Hetmańszczyzny, Kijów 2017] 184 s. W książce na podstawie licznych źródeł opisano życie codzienne, wygląd zewnętrzny, stroje starszyzny kozackiej z okresu Hetmańszczyzny (XVII – początek XVIII w.). Przedstawiono także rolę kobiet tej epoki, które nie wstydziły się wtrącać w poważne sprawy polityczne, nierzadko kierując swoimi mężami i synami oraz demonstrując uparty charakter. Poszczególne rozdziały poświęcono kulturze, edukacji, czasowi wolnemu, charakterystycznym normom postępowania, oraz przybliżeniu cnót moralnych ukraińskiej elity, która chociaż zapożyczyła dużo ze Wschodu, a jeszcze więcej z Zachodu, jednak zachowywała własne zwyczaje i tradycje, stwarzając jednocześnie niepowtarzalne i zróżnicowane społeczeństwo.
	Ігор Чорновол Нариси з історії Галичини [Ihor Czornowoł, Zarys z historii Galicji, Lwów 2017] 432 s. Książka zawiera prace z dziejów Galicji, ze szczególnym uwypuklaniem historii poszczególnych regionów historycznych. Autor poczynając od dyskusji dotyczących kwestii zmiany etnonimu narodowego społeczności ruskiej z „Rusinów” na Ukraińców, pisze o sprawach politycznych m.in. o wypływie kijowskiego prof. Włodzimierza Antonowycza na ówczesne kręgi polityczne Austro-Węgier, a nawet na samego cesarza Franciszka Józefa I. Nie stroni także od tematyki XIX-wiecznego życia towarzyskiego i miejscowej obyczajowości. Znaleźć tam można np. informację, jak w pojedynku stoczonym w 1889 r. na lwowskiej Pohulance poseł ukraiński Teofil Okuniewski odciął ucho innemu z posłów Tomisławowi Rozwadowskiemu; jak książęta Sapiehowie marzyli o projektowanym przez kanclerza Ottona Bismarcka tronie kijowskim Królestwa Ruskiego; jak Jan Fedorowicz (gente Ruthenus natione Polonus) bohatersko bronił Warszawy w 1831 r., a potem pisał filozoficzne traktaty, zaś jego syn w Wiedniu wspólnie z Arturem Grottgerem zalecał się do miejscowych panien, a później nie żałował pieniędzy na rozwój ukraińskiego ruchu narodowego. W książce nie brak także informacji o innych galicyjskich osobistościach: o ojcu Walerianie Kalince, księciu Romanowi Czartoryskiemu, Iwanie France. Ihor Czornowoł w swych rozważaniach nie stroni także od współczesności zamieszczając recenzje wydawanych współcześnie książek, ponadto pisząc m.in., jak pewien amerykański prof. filologii klasycznej Daniel Mendelsohn przyjechał do Bolechowa w nadziei na ustalenie, w jaki sposób w czasie Holocaustu zginęło 6 jego kuzynów, a potem wydał na ten temat w 2007 r. w Nowym Jorku znakomitą książkę historyczną. Inna zamieszczona w pracy recenzja dotyczy wydanej po polsku książki Aleksandry Matjuchiny opisującej z wielką swadą, niekiedy ocierając się o komizm, powojenne życie codzienne w radzieckim Lwowie. Książka Ihora Czornowiła ma więc znaczenie dla wszystkich którzy interesują się dziejami Galicji nie tylko w okresie galicyjskim, a także dla biografistów i historiografów tego regionu. Książka dostępna w PWIN w cenie 35 zł.