W Imię Pańskie. Amen. Na wieczną rzeczy pamiątkę.

   Ponieważ czyny ludzkie, choćby i pamiętne, łatwo przemijają jeśli nie są przekazane nieśmiertelności dzięki dobrodziejstwu pisma, które nie pozwala zaginąć ważnym sprawom, dlatego my, Zygmunt August z łaski Bożej król Polski, wielki książę litewski, Ziemi Krakowskiej etc. pan i dziedzic, postanawiamy co następuje.

   Urodzony Mikołaj Tarło z Szczekarzewic¹ dziedzic na Laszkach i obu Kobylnicach, Ruskiej i Wołoskiej, chorąży przemyski, nasz dworzanin, którego rodzina w przeszłości wielce zasłużyła się naszym przodkom, a nam on sam, dzięki wierności, szczególnemu poważaniu i doniosłym zasługom, a który swoje życie sterał w służbie na dworach i w służbie wojskowej cesarza i króla rzymskiego i w wielu chrześcijańskich prowincjach i wojskach, a powróciwszy wreszcie do ojczyzny z generalnym kapitanem naszych wojsk, wielmożnym Janem komesem Tarnowskim², kasztelanem krakowskim zawsze stawał do walki przeciw Moskalom, Tatarom i Wołochom, teraz zaś na tę obecną ekspedycję inflancką chętnie się nam zgłosił³ i tak był dzielny, że zasłużył na naszą wdzięczność. Czemu chcąc rzeczywiście dać wyraz, uważamy, że temuż szlachetnemu Mikołajowi Tarło, należy zezwolić na założenie i fundację miasta na nowym korzeniu na terenie wspomnianych wsi Kobylnica Ruska i Wołoska, tak więc zezwalamy i dajemy pełną możność tym naszym pismem. Aby zaś to miasto, zwane Tarło wiec, prędzej doszło do lepszego stanu i wzrostu, nadajemy wszystkim jego obecnym i przyszłym mieszkańcom prawo niemieckie, zwane magdeburskim, zdejmując z nich i wspomnianego miasta wszelkie prawa ziemskie, polskie i wszystkie regulacje zwyczajowe, które naruszają prawo niemieckie. Wyjmujemy wspomniane miasto Ruska i Wołoska Kobylnica i wszystkich jego obecnych i przyszłych mieszkańców tak miasta jak i przedmieść, i uwalniamy niniejszym na zawsze i na stałe od wszelkiej jurysdykcji i władzy wszelkich i każdego z naszych i naszego królestwa wojewodów, kasztelanów, starostów, sędziów, podsędków i jakichkolwiek innych urzędników i ich pomocników, tak że wezwani do stawienia się i odpowiedzialności wobec nich lub któregokolwiek z nich z osobna lub ich zastępców, w sprawach zarówno wielkich jak i małych i za jakiekolwiek występki lub czyny, a także za niestawienie się i jakikolwiek wyrok nie będą obowiązani zapłacić kary, lecz będą odpowiadać u siebie w domu, zgodnie z prawem niemieckim, wobec urzędującego w tym czasie swojego wójta. Wójt zaś wszystkim skarżącym się na niego jest obowiązany odpowiadać przed wspomnianym swoim panem dziedzicem i jego legalnymi potomkami również tylko wedle prawa niemieckiego. We wszystkich więc sprawach, tak cywilnych jak karnych lub kryminalnych (o zabójstwo), takich jak: kradzież, zabójstwo, okaleczenie członków, podpalenie i inne zbrodnie, występki oraz wszelkie przestępstwa temuż wójtowi naówczas ustanowionemu wraz z ławnikami i przysięgłymi wspomnianego miasta dajemy pełne prawo i upoważnienie do przesłuchiwania, osądzania, rozpoznawania, orzekania karcenia, skazywania i karania w granicach tegoż miasta, wyłącznie wedle dyspozycji i formy prawa niemieckiego, zgodnie z brzmieniem iniejszego pisma. Ponadto chcąc wszystkim mieszkańcom miasta, mieszczanom i kupcom raz wszelkim rzemieślnikom mieszkającym w mieście i na przedmieściach Kobylnicy Ruskiej i Wołoskiej, okazać naszą królewską łaskawość i ofiarować im tym obfitszą łaskę, ustanawiamy w tym mieście trzy jarmarki rocznie: jeden na Święto Obrzezania Pańskiego⁴, drugi na św. Jana Chrzciciela⁵, trzeci na św. Łukasza Ewangelistę⁶, odbywające się każdego roku. Targ zaś cotygodniowy ustanawiamy i niniejszym nakazujemy, aby się odbywał w niedzielę i piątek każdego tygodnia. Dajemy prawo wspomnianym mieszkańcom miasta Ruska i Wołoska Kobylnica oraz ich przedmieść odbywania tych targów, tak dorocznych jak i tygodniowych, jednakże z zastrzeżeniem, aby to było bez uszczerbku i krzywdy innych naszych miast położonych w sąsiedztwie. W dniach i porach ustalonych i wyżej wymienionych, wolno im wszystkim i każdemu z osobna, tak jak to jest w innych miastach naszego Królestwa, kupcom, woźnicom, handlarzom, rzemieślnikom, kramarzom, mieszkańcom miast i wsi, ludziom jakiegokolwiek stanu, płci, wyznania i położenia przybywać do miejscowości Kobylnica Ruska i Wołoska w dniach targów, o których wyżej mowa, czy to dorocznych czy cotygodniowych, przychodzić z wszelkimi i jakimikolwiek rzeczami do sprzedania (z towarami), wystawiać je na sprzedaż, sprzedawać, kupować, zamieniać, oraz przeprowadzać inne rodzaje transakcji z osobami przybyłymi skądkolwiek. Zezwalamy również na zabijanie bydła, swobodne wystawianie na sprzedaż i sprzedawanie tegoż oraz wszystkich innych rodzajów mięsa, tak na cotygodniowych jak i na dorocznych targach, na specjalnie do tego przygotowanych stołach, zgodnie z dawniej wprowadzonym i w tym zakresie stosowanym zwyczajem naszego Królestwa, z wyłączeniem przybywających do tego miasta na targi osób obojga płci, których prawa nie dozwalają tolerować, i którym słusznie należy zabronić towarzystwa uczciwych ludzi. W tym to mieście wyżej wymieniony szlachetny Mikołaj Tarło i jego dziedzice i prawni spadkobiercy będzie pobierał opłatę targową od wszystkich stołów i rzeźników od każdego rodzaju mięs, wystawionych na sprzedaż, oraz od wszystkich innych rzeczy i towarów jakiegokolwiek imienia, przeznaczonych do sprzedania i wystawionych na sprzedaż oraz targowe na targu tygodniowym po wieczne czasy, podobnie jak to obowiązuje w naszych innych sąsiednich miastach. Prócz tego, aby wymienione miasto Ruska i Wołoska Kobylnica szybciej i dynamiczniej nabierało sił i aby spowodować zwiększony napływ ludności osiedlającej się i posiadającej dobra, dajemy i udzielamy wszystkim poddanym i mieszkańcom, jak również mieszkańcom przedmieść, zwolnienie odtąd aż do upływu kolejnych [puste miejsce] lat od ściągania podatku cywilnego zwanego potocznie szos, oraz od wszystkich i każdego z osobna podatków i danin uchwalonych i ustanowionych dla naszej i Rzeczpospolitej potrzeby i mających być w przyszłości uchwalonymi i ustanowionymi, z wyjątkiem czopowego, a także od opłat targowych naszych miast oraz od ich opłacania rozkazując poborcy ziemi naszej bełskiej obecnemu i w danym czasie istniejącemu oraz wszystkim i każdemu z osobna naszym starostom i podstarościm, aby wspomnianych mieszkańców Ruskiej i Wołoskiej Kobylnicy w tej wolności im przez nas łaskawie udzielonej do upływu określonego czasu pozostawili, i żadnych z nich danin ani podatków państwowych nie pobierali, nie polecali pobierać i nie pozwolili aby były pobierane, z wyjątkiem czopowego, natomiast bez mostowego, targowego, grobelnego i starych ceł, wyjąwszy nowe i dla nas zarezerwowane. Natomiast po upływie tych [puste miejsce] lat wspomniani mieszkańcy miasta i przedmieść Ruskiej i Wołoskiej Kobylnicy wyżej wymienione cła mostowe, targowe, grobelne we wszystkich miejscach będą płacić w taki sposób, jak pozostali poddani szlacheccy w miastach płacą i w przyszłości płacić będą. Na poświadczenie czego, etc.

    Dane z naszego obozu nad rzeką Mossą⁷ w naszym Wielkim Księstwie Litewskim, dnia 3 września, 1557 roku, dwudziestego ósmego roku naszego panowania, w obecności wielebnego w Chrystusie ojca oraz dostojnych i czcigodnych: pana Jana Przerębskiego⁸ biskupa nominata chełmskiego i wicekanclerza naszego królestwa, Łukasza hrabiego z Górki⁹ wojewody brzeskiego i buskiego, gnieźnieńskiego i kolskiego, Jana z Mielca¹⁰ wojewody Podola, marszałka wielkiego koronnego naszego królestwa i wojska królestwa Polskiego w czasie obecnej powszechnej ekspedycji inflanckiej, starosty gródeckiego, Jana z Dąbrowicy¹¹ wojewody bełskiego i starosty naszego kazimierskiego, Aleksandra Iławskiego¹² wojewody płockiego, Jana Działyńskiego¹³ dziedzica w Bratianie, wojewody Chełmińskiego i starosty naszego lipnenskiego, Fabiana Czerny¹⁴ wojewody Pomorza i naszego starosty tucholskiego i stargardzkiego Jana komesa z Tarnowa kasztelana wojnickiego i starosty naszego sandomierskiego, Erazma z Kretkowa¹⁵ kasztelana gnieźnieńskiego i starosty naszego pyzdrskiego, Jana ze Służewa¹⁶ kasztelana brzeskiego, Floriana Zebrzydowskiego¹⁷ kasztelana lubelskiego, Jana Sierakowskiego¹⁸ kasztelana lędzkiego, referendarza naszego nadwornego i starosty naszego przedeckiego, Wojciecha Czarnkowskiego¹⁹ kasztelana śremskiego i starosty naszego kościańskiego, Jana Starzechowskiego²⁰ kasztelana przemyskiego i starosty naszego drohobyckiego, Marcina Zborowskiego²¹ kasztelana krzywińskiego, Stanisława Wolskiego z Podhajec kasztelana brzezińskiego, Stanisława z Woli²³ kasztelana sochaczewskiego i starosty naszego gostynińskiego, Feliksa Aukta Dzirgowskiego²⁴ kasztelana ciechanowskiego, Filipa Padniewskiego²⁵ archidiakona i kanonika krakowskiego i prepozyta łęczyckiego oraz sekretarza wielkiego koronnego, Andrzeja hrabiego z Górki²⁶ starosty wałckiego, gnieźnieńskiego i kolskiego, Stanisława Latalskiego²⁷ hrabiego w Łabiszynie, starosty inowrocławskiego Mikołaja Trzebuchowskiego²⁸ zwierzchnika naszych pokój owco w oraz starosty brzeskiego, rogoźnieńskiego i lelowskiego, Stanisława Ligęzy²⁹ podczaszego naszego królestwa i starosty lwowskiego, krzepickiego, tyszowickiego, Stanisława Myszkowskiego³⁰ z Mirowa naszego stolnika i starosty malborskiego i ratnieńskiego, Wojciecha Krzyskiego³¹ podkomorzego płockiego i starosty naszego dobrzyńskiego, Stanisława Ostroroga³² z Lwówka starosty Międzyrzeckiego, i wielu innych naszych urzędników pałacowych obecnych przy powyższym.

   Dane przez ręce wymienionego wielebnego w Chrystusie ojca, pana Jana Przerębskiego, biskupa nominata chełmskiego i wicekanclerza naszego królestwa, szczerze nam umiłowanego.

1           Ob. Czekarzewice, obecne woj. świętokrzyskie, pow. opatowski. Jest to historyczna rodowa siedziba jednej z gałęzi rodu Toporczyków, którzy przybrali następnie nazwisko Tarłów

2           Jan Amor Tarnowski (1488-1561), dworzanin królewski 1502, kasztelan wojnicki 1522, wojewoda ruski 11527-1535 i hetman wielki koronny 1527-1559, starosta chmielnicki 1531-1557, starosta sandomierski 1532-1552, wojewoda krakowski 1535-1536, starosta stryjski 1539-1559, lubaczowski 1539-1561, soliński 1540-1559, żydaczowski (od 1528), w 1547 roku cesarz Karol V nadał mu dziedziczny tytuł hrabiego, właściciel kluczy tarnowskiego i wiewióreckiego oraz około 120 wsi i 5 miast w kilku województwach, Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII w., t. IV/3, s. 217.

3           Po sekularyzacji Prus (1525) Inflanty stały się terenem rywalizacji Litwy i Moskwy. W następstwie działań dyplomatycznych doszło do wybuchu walk wewnętrznych w Inflantach, co wywołało interwencję Polski - król Zygmunt August skoncentrował nad granicą Inflant silną armię i wypowiedział wojnę. Do walk nie doszło, ponieważ wielki mistrz Zakonu Kawalerów Mieczowych przyjął narzucone mu przy pośrednictwie cesarskim warunki. W 1557 roku nastąpiło w Pozwolu podpisanie sojuszu wojskowego na mocy którego Inflanty zobowiązały się z Litwą występować przeciwko Moskwie, A. J. Gierowski, Historia Polski 1505-1764, Warszawa 1987, s. 126.

4           Święto przypada na 1 stycznia.

5           Święto przypada na 24 czerwca.

6           Święto przypada na 18 października.

7           Mussa (właśc. Musza)- rzeka biegnąca przez terytorium Łotwy i Litwy, m.in. przez miasta Bowsk (niem. Bausk, Bauskenberg) i Mitawa.

8           Jan Przerębski, zm. 1562, sekretarz królewski, prepozyt krakowski, sekretarz wlk. 1550-1552, podkanclerzy 1552-1559, biskup chełmski, arcybiskup gnieźnieński 1559, PSB, t. XXVIII, s. 754?, Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII w, t. X, s. 197.

9           Łukasz Górka, h. Łodzią (ok. 1533-1573), wojewoda poznański, kasztelan brzeski (od 1554), wojewoda brzeski (od 1555).

10         Jan Mielecki, h. Gryf (1501-1561), rotmistrz obrony potocznej, wojewoda podolski (od 1547), marszałek wielki koronny (1555-1561), PSB, t. XX, s. 755-759; Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII w., t. X, s. 185.

11         Jan Firlej z Dąbrowicy, h. Lewart (ok. 1521-), starosta kazimierski od 1552 r., kasztelan bełski od 1555 r., i wojewoda od 1556 r., wojewoda lubelski od 1561 r., marszałek wielki koronny od 1563 r., PSB, t. VII, s. 1-6.

12         Aleksander Iławski, h. Prawdzie, (ok. 1500-1561) wojewoda płocki od 1557 r.

13         Jan Działyński (zm. 1583), wojewoda chełmiński, w latach 1535-1582 starosta w Bratianie i Nowym Mieście.

14         Fabian Czerna (zm. 1580), wojewoda malborski, od 1556 r. wojewoda pomorski, starosta starogardzki (od 1531) i tucholski (od 1545).

15         Erazm Kretkowski, h. Dołęga, klan brzeski 1538-1551, klan gnieźnieński 1551-1558, starosta pyzdrski, PSB, t. XV, s. 277-278; Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII w., 1.1/2, s. 210.

16         Jan Służewski, od 1553 r. kasztelan śremski, od 1555 r. kasztelan brzeski, Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej., 1.1/2, s. 163.

17         Florian Kasper Zebrzydowski, zm. 1566, burgrabia krakowski 1552-1563, klan oświęcimski 1552-1563, lubelski 1552-1552, Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII w., t. IV/4, s. 133.

18         Jan Sierakowski (z Bogusławie), zm. 1569, referendarz świecki 1552-1566, podkomorzy kaliski 1553-1555, klan śremski 1555-1557, lędzki 1557-1566, kaliski 1566-1568, wojewoda łęczycki 1566, Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVII1 w., t. X, s. 203.

19         Wojciech Sędziwój Czarnkowski (zm. 1578), starosta generał wielkopolski, od 1563 r. kasztelan santocki.

20         Jan Starzechowski, h. Nieczuja, łowczy przemyski 1545, Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej X1I-XVIII w., t. III/l, s. 391.

21         Marcin Zborowski (ok. 1495-1565), kasztelan kaliski od 1543 r., wojewoda kaliski od 1550 r., wojewoda poznański od 1558 r., kasztelan krakowski od 1562r.

22         Stanisław Wolski, h. Półkozic, zm. 1566, starosta lanckoroński 1548-1566, klan brzeziński 1554-1563/4, starosta krzepicki 1558-1566, klan rawski 1563-1565, marszałek nadworny koronny 1564-1566, klan sandomierski 1565-1566, starosta warszawski 1566, Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII w., t. IV/3, s. 91

23         Stanisław Wolski, zm. 1561, podczaszy sandomierski 1544-1554, starosta gostyniński 1545-1561, wojski mniejszy sieradzki 1550-1557, klan raciąski 1554-1557, kasztelan sochaczewski 1557-1561, Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII w., s.104.

24         Feliks Auctus Dzirgowski, h. Jastrzębiec, syn Jana, wojewody mazowieckiego, kasztelan sochaczewski i ciechanowski, ożeniony z wojewodzianką płocką Szreńską h. Dołęga, T. Żychliński, Złota księga szlachty polskiej, R. 1, Poznań 1879, s. 387.

25         Filip Padniewski, h. Nowina, zm. 1572, archidiakon krakowski, sekretarz wielki 1557-1559, podkanclerzy 1559-1562, biskup przemyski 1560, krakowski 1562, PSB, t. XXV, s. 1-7; Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII w., t. X, s. 193.

26         Andrzej Górka, h. Łodzią, klan kaliski 1533-1535, klan poznański 1535-1551, generalny starosta Wielkopolski 1536-1551, starosta kaliski, wałecki, mosiński, ujski, pilski, buski, jaworowski, PSB, t. VIII, s. 401-405, Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII w., 1.1/2, s. 202.

27         Stanisław Latalski (1535-1598), starosta inowrocławski i człuchowski, tytuł „hrabiego z Łabiszyna" odziedziczył po ojcu, który otrzymał go od cesarza, zob. PSB, t. XVI, s. 564.

28         Mikołaj Trzebuchowski, h. Ogończyk, zm. 1563, pisarz królewski 1547, sekretarz królewski 1552, burgrabia krakowski 1552-1559, starosta brzeski kujawski 1553-1563, podkomorzy inowrocławski 1553-1556, podkomorzy 1553-1563, wojski kruszwicki 1556-1558, podkomorzy dobrzyński 1558-1563, klan gnieźnieński 1558-1563, starosta bełski 1560-1563, Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej, t. X, s. 117, A. Sucheni-Grabowska, Badania nad elitą władzy w latach 1551-1562, [w:] Społeczeństwo staropolskie, 1.1, Warszawa 1976, s.108.

29         Stanisław Feliks Ligęza, burgrabia krakowski 1526-1538, cz. 1548-1553, klan chełmski 1549, podczaszy
królowej Izabeli Węgierskiej, klan żarnowski, Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII w., t. X, s. 180

30         Stanisław Myszkowski, zm. 1570, wojski krakowski 1549-1557, krajczy 1560-1563, starosta malborski 1554- 1563, krakowski 1563-1570, klan sandomierski 1563, wojewoda krakowski 1565-1570, PSB, t. XXII, s. 394- 399; Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII w., t. X, s. 188.

31         Wojciech Kryski, od 1551 roku sekretarz królewski, od 1552 - podkomorzy płocki. W 1554 r. w nagrodę za udaną misję u papieża Juliusza III otrzymał starostwo dobrzyńskie, a w roku 1557 - starostwo mławskie. Lata 1558-1562 spędził na dworze Filipa II we Flandrii, posłując w sprawach związanych z dziedzictwem po królowej Bonie. Zmarł prawdopodobnie w 1562 roku, w wieku około 35 lat, bezżennie, J. Łempicki, Herbarz mazowiecki, T. III, 1. Województwo płockie, 10. Ziemia płocka, 101. Powiat bielski, Poznań 1998, s. 370.

32         Stanisław Ostroróg, h. Nałęcz (1519-1568), kasztelan międzyrzecki od 1552-1568, zwolennik Albrechta Hohenzollerna, księcia pruskiego, orędownik luteranizmu w Wielkopolsce, PSB, t. XXIV, s. 528-530, Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII w., 1.1/2, s. 222.

<<<<WSTECZ